Ambasador Mikhail Afanasiev dhe Ambasador Karol Bachura
Ambasadori i Rusisë në Tiranë Mikhail Afanasiev ka reaguar ndaj një shkrimi të homologut të tij polak Karol Bachura në Tiranë mbi 100 vjetorin e Betejës së Varshavës.
Shkrimin e ambasadorit polak në gazetën Dita më datën 15 gusht i cili kujtonte betejën e Varshëvës të vitit 1920 mes polakëve dhe ushtrisë së kuqe, diplomati rus e quan politizim të historisë.
Për Afanasiev shkrimi nuk përmend të vërteta historike dhe i përshtatet më shumë palës polake
“Nuk mund të mos i kushtoja vëmendje botimit në gazetat ADN dhe “Dita” të artikullit të kolegut tim polak mbi 100 vjetorin e Betejës së Varshavës. Në të, me fjalët e Lordit D’Abernon, Beteja e Varshavës është cilësuar si “një nga betejat më të rëndësishme në historinë e njerëzimit”. Ndoshta, ky përkufizim i përshtatet historisë së Polonisë. Megjithatë, kam dyshime se ai mund të përdoret për Evropën, lëre pastaj për gjithë njerëzimin.
Për fat të keq, tundimi për të politizuar historinë, për të nxjerrë në pah ato faqe, të cilat janë më të leverdishme për njërën palë apo tjetrën, lind shpesh. Në këtë rast e vërteta është një objekt shumë delikat, për ta zbuluar atë nevojiten argumente shkencore shumë serioze. Lidhur me temën e sipërpërmendur, vite më parë, për të lehtësuar dialogun politik, u krijua Grupi polako-rus për çështjet e ndërlikuara, qëllimi i të cilit ishte të afronte pikëmpamjet, qëndrimet e të dy vendeve ndaj çështjeve historike. Në marrëdhëniet tona dypalëshe ekzistojnë mjaft çështje të vështira, ndaj për të ecur përpara ne duhet thjesht të gjejmë gjuhën e përbashkët”-shkruan ambasadori Rus.
Ajo që bën përshtypje është vigjilenca e ambasadës ruse, aq sa nuk u shpëton dhe mjë shkrim i vetëm në shtyp, ndërsa qeveria jonë duke e shpërqëndruar edhe e allakatur dhe kur vjen puna për deklarata aneksimi të detit nga pala greke.
Replika e plotë e Ambasadorit Rus:
Nuk mund të mos i kushtoja vëmendje botimit në gazetat ADN dhe “Dita” të artikullit të kolegut tim polak mbi 100 vjetorin e Betejës së Varshavës. Në të, me fjalët e Lordit D’Abernon, Beteja e Varshavës është cilësuar si “një nga betejat më të rëndësishme në historinë e njerëzimit”. Ndoshta, ky përkufizim i përshtatet historisë së Polonisë. Megjithatë, kam dyshime se ai mund të përdoret për Evropën, lëre pastaj për gjithë njerëzimin.
Për fat të keq, tundimi për të politizuar historinë, për të nxjerrë në pah ato faqe, të cilat janë më të leverdishme për njërën palë apo tjetrën, lind shpesh. Në këtë rast e vërteta është një objekt shumë delikat, për ta zbuluar atë nevojiten argumente shkencore shumë serioze. Lidhur me temën e sipërpërmendur, vite më parë, për të lehtësuar dialogun politik, u krijua Grupi polako-rus për çështjet e ndërlikuara, qëllimi i të cilit ishte të afronte pikëmpamjet, qëndrimet e të dy vendeve ndaj çështjeve historike. Në marrëdhëniet tona dypalëshe ekzistojnë mjaft çështje të vështira, ndaj për të ecur përpara ne duhet thjesht të gjejmë gjuhën e përbashkët.
Në artikullin e sipërpërmendur pretendohet se shteti i ri sovjetik paraqiste një kërcënim për Evropën. Në fakt, ky shtet i ri, më lejoni t’ju kujtoj, përveç humbjeve të mëdha gjatë Luftës së Parë Botërore dhe dy revolucioneve, në atë moment po përjetonte Luftën Civile në një shkallë të gjerë. Ndërsa Polonia, e cila rivendosi pavarësinë e saj falë Revolucionit të Tetorit, përfitoi në mënyrë aktive nga kontradiktat e pjesëmarrësve të tij. Më poshtë do të përpiqem të përmbledh sa më shkurt historinë e konfliktit sovjeto-polak, i cili ka kaluar përtej kornizave të “Mrekullisë në Vistula” të përmendur nga autori.
Në kushtet e ofensivës së shpejtë të të bardhëve dhe përkeqësimit të situatës në qeverinë bolshevike, Moska jo vetëm që nuk synonte zhvillimin e një lufte me Poloninë, por, përkundrazi, përpiqej me çdo mënyrë të mundshme ta shmangte atë. Nga fundi i vitit 1918 deri në pranverën e vitit 1920 Varshava mori propozime të shumta për paqe, përfshi edhe lëshime territoriale, të cilat tejkalonin dukshëm numrin e territoreve që më pas Polonia mori në bazë të Traktatit të Paqes të nënshkruar në Riga.
Në Konferencën e Paqes së Parisit në vitin 1919, gjatë përcaktimit të kufijve të Evropës, fuqitë fitimtare vendosën të udhëhiqen nga principi etnik, pra, nga parimi i përbërjes kombëtare mbizotëruese të popullsisë në territoret përkatëse. Mbi bazën e këtij parimi, Këshilli i Lartë i Antantës miratoi rekomandime për vijën e kufirit midis Rusisë dhe Polonisë, e cila më pas u bë e njohur si “Linja Curzon”, përgjatë së cilës sot kalon kryesisht kufiri lindor i Polonisë.
Për fat të keq, në artikull nuk përmendet fakti se udhëheqja polake me në krye J. Pilsudskin nuk i pranoi propozimet e paqes të paraqitura nga Moska dhe nuk u pajtua me rekomandimet e Antantës. Në pranverën e vitit 1919 nisën veprimet luftarake midis forcave polake dhe Ushtrisë së Kuqe, gjatë të cilave nën kontrollin polak kaluan territore të reja në lindje të “Linjës Curzon”.
Në fillim të vjeshtës së vitit 1919, gjatë bisedimeve të fshehta me përfaqësuesit sovjetikë, komanda polake ra dakord për ndërprerjen e veprimeve luftarake në frontin sovjeto-polak, në mënyrë që qeveria sovjetike të mund të përqendronte gjithë forcat e saj në luftë kundër ushtrisë së gjeneralit Denikin, i cili po avanconte në Moskë nga jugu. Pilsudski besonte se fitorja e Ushtrisë së Kuqe në Rusi do të ishte më e dobishme për Poloninë sesa fitorja e të bardhëve.
Pasi Ushtria e Kuqe u shkaktoi humbje të vendimtare forcave të gjeneralit Denikin, trupat polake, në pranverën e vitit 1920, ndërmorën një ofensivë dhe në fillim të muajit maj pushtuan Kievin. Në atë kohë, gjendja në frontet e luftës civile në Rusi kishte ndryshuar rrënjësisht, qeveria sovjetike kishte fituar një epërsi të madhe dhe tashmë mund të përqendronte forca të konsiderueshme në frontin polak. Për më tepër, në Ukrainë ushtria polake u prit jo si një çlirimtare, por si agresore, ndërsa aleatët saj, përkrahësit e Petljurës u konsideruan tradhtarë. Për këtë arsye, ushtria polake dhe mbështetësit e Petljurës u dëbuan shumë shpejt nga territori i Ukrainës së sotme dhe Bjellorusisë.
Në fillim të qershorit 1920 forcat polake u detyruan të largoheshin nga Kievi (gjatë largimit ato shpërthyen urën mbi lumin Dniepër). Ndërsa në fillim të muajit korrik Ushtria e Kuqe kaloi në ofensivë edhe në Bjellorusi.
Qeveria Sovjetike duhej të kishte ndalur ofensivën në “Linjën Curzon”, megjithatë Ushtria e Kuqe vazhdoi të përparonte drejt Varshavës. Sidoqoftë, qëllimi i saj nuk ishte aspak pushtimi i Polonisë e aq më tepër “i gjithë Evropës”. Në artikull paraqitet një mendim shumë i përhapur në Poloni, sipas të cilit, në rast të humbjes së polakëve në Betejën e Varshavës, zgjerimi i revolucionit bolshevik në Evropë apo pushtimi i plotë i kësaj të fundit do të ishte i pashmangshëm. Për këto plane grandioze, Rusia Sovjetike, thjesht, nuk kishte forcë. Pajisjet e ushtrisë ishin konsumuar, shumica e ushtarakëve kishin luftuar për 7 vjet pa ndërprerje, në vend flakëronte Lufta Civile. Për pasojë, 13 milionë njerëz humbën jetën ose braktisën Atdheun.
Pasi hynë në territorin e Polonisë së sotme, trupat sovjetike u përballën me rezistencën popullore, gjë e cila nuk përputhej me pritjet e revolucionarëve socialistë në vendin fqinj. Gabimi kushtoi shtrenjtë: humbje të mëdha, përfshi ato territoriale, si edhe dhjetëra mijëra të vrarë. Rreth 150 mijë ushtarë të Ushtrisë së Kuqe u zunë rob në Poloni. Fati i tyre mbetet ende një nga çështjet konfliktuale të historisë ruso-polake. Numri i ushtarëve të Ushtrisë së Kuqe që humbën jetën në robërinë polake në vitet 1920-1921, sipas studiuesve tanë, vlerësohet të jetë 25-28 mijë njerëz, ndërsa ai i ushtarëve polakë deri në 20 mijë. Në çdo rast, shkalla e vdekshmërisë në mesin e të burgosurve të Ushtrisë së Kuqe ishte shumë e lartë për shkak të kushteve çnjerëzore të qëndrimit në kampe ku mbizotëronin uria, të ftohtit, mungesa e veshmbathjeve, kushte josanitare, rregulla arbitrare të administratës së kampit. Sipas së drejtës ndërkombëtare, autoritetet e vendit, në kampet e të cilit mbahen robër lufte, janë përgjegjës për kushtet e sipërpërmendura. Megjithatë, pala polake nuk beson se në ato kushte janë shkelur normat e së drejtës ndërkombëtare humanitare. Në vjeshtën e vitit 2014, kur Shoqëria Historike Ushtarake Ruse u kërkoi autoriteteve polake të jepnin dakordësinë për vendosjen, në nder të të burgosurve të luftës që vdiqën në kampe polake, të një përkujtimoreje në varrezat e Rakovicës në Krakov, ku janë varrosur 1250 ushtarë të Ushtrisë së Kuqe të mbajtur në kampin Domba, përgjigjja ishte negative.
Shpresoj që kjo paraqitje e vogël, por objektive, e ngjarjeve të luftës sovjetike-polake dhe çështjeve të lidhura me të, do të ndihmojë ndjekësit tanë të kenë një tablo më të qartë të kësaj faqeje të historisë, të panjohur për Shqipërinë.
