25-vjeçarja me origjinë Sonja Kërtalli, e cila po kryen studimet e doktoraturës në Shkollën prestigjioze të Onkologjisë Integruese në Berlin, po kryen një kërkim i cili synon të na ndihmojë për t’i dhënë përgjigje pyetjes se përse disa tumore janë më rezistent se të tjerët ndaj terapive.
E reja është vajza e dy prindërve nga Shijaku, Eva Laçi dhe Arben Kërtalli, e cila ka lindur në Savona në 1995. Ajo ka treguar se prindërit e saj u larguan nga Shqipëria në fillim të viteve ’90-të, në bordin e anijes “Iliria”.
Largimi nga Shqipëria
“Babai im mbërriti në Itali në mars të vitit 1991 dhe zbarkoi në Brindisi me anijen ‘Iliria’. Disa muaj më vonë mbërriti edhe nëna ime. Babai im një ish- balerin, mamaja një e diplomuar për inxhinieri mekanike, degë të cilën ajo nuk pati mundësi ta zgjidhte vetë, por e imponuar nga shteti duke qenë se i ati i saj ishte një kundërshtar i regjimit, përfunduan në Liguria për të punuar në hotele dhe restorante. Më 13 dhjetor 1995, në Savona, linda unë. Vitin tim të parë, megjithatë, e kalova në Shqipëri me gjyshërit. Mua më morën në vitin 1996 kur shpërtheu Lufta në Kosovë.
Disa vjet më vonë lindi vëllai im. Ai tani është në një shkollë e mesme gjuhësore, ndërsa unë jam një studente doktorature në BSIO, Shkolla e Onkologjisë Integruese të Berlinit, një shkollë e përbashkët doktorature me Charité dhe institucione të tjera kërkimore të tilla si Max Delbrück Center. Nëse unë kam arritur deri këtu, kjo është në sajë të sakrificave të tyre dhe vendosmërisë së tyre, veçanërisht nënës time, së cilës Universiteti i Genova-s nuk i njohu kurrë provimet e saj.”– tregon Sonia e cila thotë se dëshiron të bëjë diçka për brezin e prindërve të saj.
Ajo nuk harron t’i falenderojë familjarët për sakrificat e shumta që ata kanë bërë për të, falë të cilëve ajo ndodhet këtu ku është sot.
“Asnjëherë nuk kam pasur nevojë të punoj, gjithmonë kam qenë në gjendje t’i përkushtohem librave falë mbështetjes së tyre dhe bursave që kam marrë ndër vite. Që kur kam qenë e vogël kam thënë që puna ime e ëndrrave është të bëhem një studiuese shkencore. Nuk e di se ku i kam dëgjuar ato fjalë në atë kohë, por gjithmonë kam besuar në to dhe tani jam këtu jam”– sprehet 25-vjeçarja.
Rëndësia e studimeve të Sonias në Berlin
Sonia Kërtalli bën një punë shumë të rëndësishme në Gjermani për të ardhmen e mjekësisë dhe luftën kundër kancerit. Së bashku me kolegët e saj ajo përpiqet të kuptojë se si përhapen metastazat dhe pse ato bëhen gjithnjë e më agresive ndërsa evoluojnë.
“Me kolegët e mi, ne përpiqemi të identifikojmë elementët kryesorë dhe mekanizmat e veprimit të metastazave, pra fenomenin me të cilin qelizat kanceroze lëvizin nga zona ku janë formuar në pjesë tjera të trupit. Teknologjitë e reja na lejojnë të kuptojmë më mirë bazën gjenetike të kancerit, por të kuptuarit e ndryshimeve gjenetike të cilat shkaktojnë zhvillimin e tumoreve, duke i bërë ata më agresivë dhe rezistentë ndaj trajtimit mbetet një sfidë e madhe.
Qelizat metastatike shkëputen nga një tumor primar, lëvizin në gjak ose enë limfatike dhe formojnë një tumor të ri sekondar në organet ose indet e tjera. Pra, nuk ka më vetëm një tumor për të mposhtur, por më shumë se një dhe disa herë më agresiv. Në veçanti, kanceri i mushkërive, një nga kanceret më të zakonshëm në Perëndim.
Ne duam të kuptojmë mekanizmat molekularë që qëndrojnë në themel të përhapjes së kancerit nga mushkëritë në organet e tjera. Ne jemi të interesuar të kuptojmë, mekanizmat molekularë që qëndrojnë në themel të përhapjes së kancerit të mushkërive në organet e frymëmarrjes.
Në ditët e sotme, teknologjitë e reja kanë bërë të mundur që të kuptohet më mirë baza gjenetike e kancerit, por ndryshimet thelbësore gjenetike që përcaktojnë evolucionin e tumorit duke e bërë atë gjithnjë e më agresiv dhe më rezistent ndaj terapive në dispozicion mbetet një sfidë e madhe. I gjithë ky informacion lejon identifikimin e pacientëve me rrezik të lartë bazuar në shkallën e sëmundjes, ashtu edhe krijimin e terapive.”- tregon Sonia.
Pse Gjermania dhe jo Italia apo Shqipëria?
Sonia Kërtalli tregon se përse ka zgjedhur të qëndrojë në Gjermani, cila është diferenca me kërkimet shkencore në Itali, ndërsa nuk harron të përmendë as Shqipërinë.
“Në Leipzig pata mundësinë të plotësoja tezën time duke kryer eksperimente specifike dhe mësova teknika të reja. Në Itali kisha pasur një përgatitje të shkëlqyeshme teorike, por nuk pata mundësinë të punoja në laborator pa frikën e gabimeve, sepse nëse do të kisha humbur një reagens nuk do të kishte asnjë tjetër. Jo se ishte faji i Universitetit të Genova-s, por situata, viti akademik 2016/17, ishte ajo e një praktikanti.
Ishte ndjenja e të qenit në gjendje për të marr vendime dhe të rriturit profesionalisht që më bindi të qëndroj në Gjermani. Këtu paguhen praktikat, e cila është e paimagjinueshme në Itali dhe investimet publike në kërkime bazohen si në fondet institucionale, ashtu edhe falë Deutsche Forschungsgemeinschaft (DFG).
Gjithsesi nuk e di nëse do të qëndroj përgjithmonë në Gjermani. Jam në një fshat të vogël të quajtur Varigotti, një parajsë në tokë. Italia është vendi që më formoi në aspektin arsimor dhe duhet ta pranoj që ne italianët po fillojmë me një plus më shumë në saj të provimeve dhe përgatitjes akademike, shumë më e fortë, por nuk do të ishte keq të fillojmë një rrugë kërkimi shkencor në Shqipëri, një komb i madh që po zhvillohet dhe që mund të synojë më lart. Njoh shumë shqiptarë, fëmijë emigrantësh ose emigrantë, të cilët kanë të njëjtën ambicie si unë, të cilën do të ishte mirë ta përqendronim në vendin tonë të origjinës”– shton Sonia Kërtalli.
Mes Berlinit, Italisë dhe Shqipërisë
Sonia flet shumë mirë katër gjuhë të huaja, e rritur në një ambient bilingual e konsideron veten me fat, sepse për të ka disa vende të cilat ajo mund ti quajë “shtëpi”.
“Unë prej tre vitesh jetoj në Berlin dhe ndihem si në shtëpinë time. Sipas mendimit tim, shumë në fillim e quajnë atë një qytet port, ku shumë qëndrojnë vetëm për një periudhë dhe më pas largohen, por në aspektin profesional është një qytet që ofron shumë dhe ofron siguri, qoftë edhe në orët e vona kur kthehemi në shtëpi. Unë kam një nivel të mirë të gjermanishtes, por ende jam duke e mësuar.
Sidoqoftë, jam rritur si një person me dy gjuhë mëmë, sepse në shtëpi prindërit më flisnin gjithmonë shqip dhe italishten jashtë. Me kalimin e viteve, kopshti dhe shkolla, gjithçka u bë më e lehtë. Përgjegjësia ime për të treguar më të mirën në të dy ambientet më bëri të ndihesha e veçantë. Kam marrë shtetësinë italiane pas 10 vitesh, fakti që kisha lindur në Savona nuk kishte rëndësi, unë duhej të prisja që një nga prindërit e mi të bëhej italian, ose të isha residente për 10 vite në të njëjtën komunë për të marrë shtetësinë. Deri në atë moment kisha leje qëndrimi. Unë përsëri do të kisha marrë shtetësinë në moshën 18-vjeçare, por deri në atë moment isha në Itali falë një leje qëndrimi ” – thotë 25-vjeçarja me origjinë shqiptare.
VINI RE: Ky artikull është pronë intelektuale e Berlinomagazine.com
