Grupi Wagner po lëviz në mënyrë agresive për të krijuar një ‘konfederatë’ të shteteve antiperëndimore në Afrikë, ndërsa mercenarët rusë nxisin destabilitet duke përdorur aftësitë e tyre paraushtarake dhe dezinformuese për të forcuar aleatët e Moskës, sipas dokumenteve sekrete të inteligjencës amerikane.
Në një kohë kur udhëheqësi i Wagner-it, Yevgeniy Prigozhin, ka qenë i zënë me luftimet e brendshme të Kremlinit për përfshirjen e thelluar të grupit paraushtarak në luftën në Ukrainë, zyrtarët amerikanë e përshkruajnë zgjerimin e gjurmës globale të Wagner-it si një cenueshmëri të mundshme.
Një dokument liston gati një duzinë mundësish ‘kinetike’ dhe mundësi të tjera që mund të ndiqen si pjesë e ‘përpjekjeve të bashkërenduaratë SHBA-së dhe aleatëve për përçarje’. Dosjet propozojnë dhënien e informacionit për shënjestrimin për të ndihmuar forcat ukrainase të vrasin komandantët e Wagner dhe citojnë gatishmërinë e aleatëve të tjerë për të marrë masa të ngjashme vdekjeprurëse kundër nyjeve të Wagner në Afrikë.
E megjithatë, ka pak në ‘tavë’ për të sugjeruar se CIA, Pentagoni ose agjenci të tjera kanë shkaktuar më shumë se pengesa të vogla për Wagner-in gjatë një periudhe gjashtëvjeçare gjatë së cilës grupi mercenar, i kontrolluar nga aleati i Putinit, Prigozhin, fitoi baza strategjike në të paktën tetë vende afrikane, midis 13 kombeve ku Prigozhin ka operuar në një farë kapaciteti, sipas një dokumenti.
Sulmi i vetëm i drejtpërdrejtë ushtarak i përmendur në dosje i referohet ‘një sulmi të suksesshëm të paatribuar në Libi’ që ‘shkatërroi një avion logjistik Wagner’. Dokumenti nuk jep hollësi të mëtejshme në lidhje me operacionin ose pse ai aeroplan i vetëm – pjesë e një flote shumë më të madhe të Wagner – ishte në shënjestër.
Sulmi më i rëndësishëm amerikan kundër Wagner ishte afër Deir al-Zour, Siri, në shkurt 2018, kur sulmet ajrore të SHBA-së vranë disa qindra luftëtarë Wagner të cilët po sulmonin disa dhjetëra ushtarë të Delta Force, Rangers dhe forcat kurde pranë një uzine gazi.
Në përgjithësi, lista e portretizon Wagner-in si një forcë relativisht të pakufizuar në Afrikë, duke zgjeruar praninë dhe ambiciet e saj në kontinent, edhe pse lufta në Ukrainë është bërë një problem i rëndë, nëse jo gjithëpërfshirës, për Kremlinin.
Si rezultat, ‘Prigozhin ka të ngjarë të forcojë më tej rrjetin e tij në shumë vende’, përfundon një nga dokumentet e inteligjencës, ‘duke minuar aftësinë e secilit vend për të shkëputur lidhjet me shërbimet e tij dhe duke i ekspozuar shtetet fqinje ndaj vperimtarive të tij destabilizuese’.
Ngritja e Wagner paralajmëron një rritje të re të konkurrencës së fuqive të mëdha në Afrikë dhe bashkë me të një ringjallje të autoritarizmit, tha Anas El Gomati, drejtor i Institutit Tripoli-brd Sadeq.
Wagner, tha ai, është ‘një zgjidhje për llojin e problemeve në të cilat gjenden diktatorët afrikanë’. “Pushtimi demokratik? Nuk ka problem. Ne do t’ju ndihmojmë me këtë, pavarësisht nëse bëhet fjalë për manipulime me fletëvotimet, ose nëse është duke luftuar ballë për ballë kryengritjet brutale si ato në Republikën e Afrikës Qendrore dhe në Libinë jugore. Nëse po vuani duke u përpjekur të largoni burimet dhe mineralet tuaja nga vendi juaj, ‘jo vetëm që mund t’ua ofrojmë ato shërbime, por ne do t’i vendosim dollarët në bankën tuaj dhe askush nuk do mundtë bëjë një veprim më të zgjuar’ – sepse ata operojnë këto rrjete masive të kompanive guackë.” – tha ai, duke iu referuar Wagner-it.
Subjektet e Prigozhin jo vetëm që kanë përshpejtuar operacionet në Afrikë gjatë vitit të kaluar, sipas vlerësimeve, por duket se po operojnë me ambicie dhe autoritet të zgjeruar – ‘duke zhvendosur qasjen e tij nga përfitimi i vakumeve të sigurisë në lehtësimin e qëllimshëm të destabilitetit’, sipas një prej dokumenteve.
Përshkrimi shfaqet me një shënim me simbole që tregojnë se ishte përgatitur për Gjeneralin e Ushtrisë Amerikane Mark A. Milley, kryetarin e Shefit të Shtabit të Përbashkët dhe këshilltarët e tij të lartë. Një fusnotë përmbledh ‘axhendën agresive’ të Prigozhin, duke cituar planet për të kundërshtuar ndikimin e SHBA-së dhe Francës në Burkina Faso, Eritrea, Guinea, Mali dhe vende të tjera, si dhe mbështetjen e drejtpërdrejtë të Wagner për një komplot grusht shteti në Çad duke ngritur një kompleks ndërkufitar stërvitor për rebelët.
Çadi ka qenë prej kohësh një element kyç i operacioneve franceze dhe amerikane kundër grupeve të armatosura islamike në Sahel, dhe presidenti francez Emmanuel Macron sinjalizoi rëndësinë e tij kur mori pjesë në funeralin e Idriss Deby në 2021.
Një nga dokumentet tregon se Franca ‘ka komunikuar gatishmërinë për të goditur Wagnerin nëse organizata paraushtarake mbështet një grusht shteti në Çad’.
Prigozhin nuk iu përgjigj një kërkese për koment në lidhje me dokumentet. Më herët, ai tha për The Washington Post në përgjigje të pyetjeve në lidhje me Çadin se çdo sugjerim se ai kishte një rol në destabilizimin e qeverisë kalimtare atje ishte ‘marrëzi’.
Prigozhin pohoi në komentet në Telegram se operacionet e tij në Afrikë janë ‘të ndershme dhe të drejta’, të krijuara vetëm për të ‘mbrojtur popujt afrikanë, përfshirë ata të shtypur nga banditët, terroristët dhe fqinjët jo të besueshëm’.
Por në Libi, tha El Gomati, ndërhyrja e Wagner ndihmoi në ndarjen dhe paralizimin e vendit.
“Ata janë ndoshta aktori më destabilizues që operon tani në Libi,” tha ai.
“Ata shpesh vazhdojnë këtë lloj dhune nën pragu kështu që nëse jetoni në paqe apo luftë, nuk ndjeni asnjë ndjenjë stabiliteti.”
Si për të nënvizuar ndjenjën e tij në zgjerim të rëndësisë për veten, Prigozhin të premten u ofrua si ndërmjetës i paqes në Sudan, ku luftimet midis fraksioneve rivale e kanë sjellë vendin e Afrikës Lindore në prag të luftës civile.
“Për të ndihmuar në zgjidhjen e konfliktit ekzistues dhe për zhvillimin e ardhshëm të Sudanit, unë jam gati të ndërmjetësoj në konfliktin midis kreut të ushtrisë së vendit dhe liderit të një grupi paraushtarak të fuqishëm privat”, tha Prigozhin në një deklaratë të publikuar nga zyra e tij e shtypit në Telegram. Ai pretendoi se ishte gati të dërgonte aeroplanë me furnizime mjekësore dhe ‘gjithçka që nevojitet për njerëzit që tani po vuajnë’.
Ofrimi i ndërhyrjes humanitare në një konflikt që ai ndoshta ndezi – duke furnizuar më parë armë dhe stërvitje për forcat e sigurisë – do ishte në përputhje me ‘librin e lojërave’ të Prigozhin të përshkruar në dokumentet e zbuluara.
‘Një organizatë veçanërisht rrëqethëse ruse’
Pas Luftës së Ftohtë, kur Bashkimi Sovjetik dhe Shtetet e Bashkuara nxitën luftëra me përfaqësues në Afrikë, Rusia u tërhoq nga kontinenti, duke e lënë Kinën të futej me oferta për infrastrukturë dhe kredi të lira, pa presionin e zakonshëm perëndimor për përparim në të drejtat e njeriut ose institucionet demokratike.
Kthimi i Rusisë në Afrikë vitet e fundit ka ringjallur një garë të fortë për ndikimin ushtarak dhe politik që kujton përleshjen koloniale për burimet afrikane, një garë që një zyrtar i Guinesë Ekuatoriale tha se tregoi se Afrika ishte si një ‘vajzë e bukur’ me ‘shumë kandidatë’, duke përfshirë Shtetet e Bashkuara, sipas dokumenteve.
“Sigurisht që ekziston një perceptim në kontinent se pas përfundimit të Luftës së Ftohtë, SHBA-të u bënë më pak të interesuara për kontinentin, duke e perceptuar atë vetëm si një vend ku mund të angazhohej në aktivitete humanitare, ndoshta të ushtronte një presion për demokratizim, por jo në të vërtetë të angazhohen në një mënyrë kuptimplotë. Dhe kjo hapi një boshllëk për të tjerët,” tha Murithi Mutiga, drejtor i programit afrikan në Grupin Ndërkombëtar të Krizave.
Wagner po nxjerr burime minerare nga Republika e Afrikës Qendrore (CAR), Libi dhe Sudan, sipas një prej dokumenteve të zbuluara. Si burim i arit, uraniumit dhe mineraleve të tjera, kontinenti është një treg për armët ruse, teknologjinë e energjisë bërthamore dhe kontratat e sigurisë. Rusia përdori ndikimin e saj me udhëheqësit ushtarakë sudanezë për të rënë dakord për përfundimin e një baze detare në Port Sudan deri në fund të vitit 2023, sipas dokumenteve.
Ndërsa Moska shton përpjekjet diplomatike për t’iu kundërvënë kritikave për luftën e saj kundër Ukrainës, Ministri i Jashtëm Sergei Lavrov ka vizituar shumë vende afrikane këtë vit, duke përfshirë Malin, Sudanin, Afrikën e Jugut, Eswatinin, Angolën dhe Eritrenë, të gjitha përpara samitit të Putinit me liderët afrikanë në korrik në Shën Petersburg.
Në janar, Departamenti i Shtetit e përcaktoi Wagnerin si një organizatë kriminale ndërkombëtare, me një model ‘sjelljeje të rëndë kriminale që përfshin ngacmimin e dhunshëm të gazetarëve, punonjësve të ndihmës dhe anëtarëve të grupeve minoritare dhe ngacmimin, pengimin dhe frikësimin e paqeruajtësve të OKB-së në Republikën e Afrikës Qendrore, si dhe përdhunimet dhe vrasjet në Mali’.
Drejtori i CIA-s, William J. Burns, aludoi për përpjekjet e fshehta të SHBA-së për të luftuar operacionet e Wagner-it në komentet publike në Universitetin Georgetoën në shkurt, duke e përshkruar grupin e Prigozhin si ‘një organizatë veçanërisht rrëqethëse ruse’.
Ai tha se Wagner ‘po zgjeron ndikimin e tij në Mali dhe Burkina Faso dhe në vende të tjera, dhe ky është një zhvillim thellësisht i pashëndetshëm dhe ne po punojmë shumë për ta kundërshtuar atë sepse kjo është kërcënuese për afrikanët në të gjithë kontinentin’.
Prigozhin – një ish i dënuar që u bë një oligark dhe aleat i ngushtë i Putinit – ofron siguri, ndihmë ushtarake, këshilla politike, sondazhe dhe teknika manipulimi politik për udhëheqësit afrikanë që përballen me rebelime ose paqëndrueshmëri, në këmbim të kontratave të burimeve në rajonet që janë shumë të paqëndrueshme për të tërhequr kompanitë e mëdha perëndimore.
“Rusët janë shumë oportunistë dhe thjesht do hyjnë me një kosto shumë të ulët dhe do të përpiqen të nxisin gjërat dhe të shohin nëse mund të krijojnë një përparësi për veten e tyre”, tha Alex Vines, kreu i programit të Afrikës në institutin Chatham House në Londër.
“Ka ligësi oportuniste që po ndodhin në vende të ndryshme.”
Në Republikën e Afrikës Qendrore (CAR), forcat Wagner ndihmuan qeverinë të dëbonte rebelët që po kërcënonin kryeqytetin në vitin 2020 dhe siguruan siguri për Presidentin Faustin-Archange Touadera, këshilltari rus i sigurisë së të cilit, Vitaly Perfilov, është një punonjës i Wagner, sipas Departamentit të Shtetit. Subjektet e Prigozhin janë të rrënjosura në miniera, pylltari dhe veprimtari të tjera atje.
Gazeta franceze Le Monde raportoi në shkurt se zyrtarët amerikanë i ofruan Touadera-s një marrëveshje në margjinat e samitit SHBA-Afrikë në dhjetor për t’u shkëputur nga Wagner, në këmbim të stërvitjes ushtarake të SHBA-së dhe rritjes së ndihmës humanitare.
Si përgjigje, Perfilov propozoi një fushatë dezinformimi antiamerikane në mediat e CAR dhe mediat sociale, sipas dokumenteve, duke pretenduar se Uashingtoni korruptoi ministrat e qeverisë dhe u përpoq të grabiste burimet minerale të CAR.
Rusia ka përfituar nga lidhjet ish-sovjetike me liderët afrikanë, sipas analistëve, por ajo ka shfrytëzuar gjithashtu angazhimin në pakësim të Shteteve të Bashkuara në Afrikë, veçanërisht gjatë presidencës Trump, si dhe një reagim antifrancez për operacionin e saj kundër terrorizmit në Rajoni Sahel, i përqendruar në Mali, Burkina Faso dhe Niger i quajtur Operacioni Barkhane.
Franca tërhoqi forcat e saj nga Mali në vitin 2021, kur mercenarët e Wagner u zhvendosën, dhe në dhjetor tërhoqi forcat e saj të fundit nga Republika e Afrikës Qendrore, ku disa analistë thonë se Wagner është i angazhuar në kapjen e shtetit. Në shkurt, Burkina Faso urdhëroi që trupat franceze të largoheshin.
“Rusia përmes fabrikave të trolleve dhe mediave të rreme ka qenë e suksesshme në helmimin e pikëpamjeve për Francën në Afrikë. Edhe deri tani nuk ishte mirë, por ata me të vërtetë kanë qenë në gjendje të trazojnë tenxheren, perms fushatave e kështu me radhë,” tha Vines.
“Sahel është një zonë shumë shqetësuese, në përkeqësim: është pikë e nxehtë globale për xhihadizmin militant islamik globalisht për momentin, jo Lindja e Mesme. Dhe në mënyrë të qartë Rusia ka parë një mundësi.”
Ai tha se propaganda ruse antifranceze dhe antiperëndimore rezononte me liderët afrikanë, të zemëruar nga hapat e gabuar francezë në Sahel dhe të lodhur nga liderët perëndimorë që u bënin presion mbi vlerat demokratike dhe të drejtat e njeriut.
Për elitat në Afrikë, Shtetet e Bashkuara perceptohen si ‘ende të përqendruara në librin e vjetër të leksioneve për demokratizimin dhe dërgimin e ndihmave humanitare’, ndërsa institucionet demokratike të Uashingtonit kanë humbur një pjesë të shkëlqimit të tyre, tha Mutiga.
Ndërkohë, disa analistë thonë se investimi i SHBA-së në Afrikë zbehet në krahasim me programin e gjerë të infrastrukturës dhe huave të Kinës, ndërsa Rusia shihet se u ofron më shumë zgjedhje liderëve afrikanë, të cilët nuk duan të zgjedhin anë mes Uashingtonit, Pekinit dhe Moskës.
VINI RE: Ky material është pronësi intelektuale e Washington Post
Përgatiti për Hashtag.al, K.Manjani
