Marie Curie mbahet mend sot për punën e saj pioniere mbi radioaktivitetin, e cila jo vetëm që i dha dy çmime Nobel, por edhe njohjen si ‘nëna e fizikës moderne’.
Por ndërsa kërkimi i saj në elementët radioaktivë polonium dhe radium mund t’i ketë siguruar asaj një trashëgimi të qëndrueshme shkencore, të njëjtat substanca kanë pasur gjithashtu një efekt të qëndrueshëm në trupin e saj.
Curie ishte jo vetëm gruaja e parë që fitoi çmimin Nobel, por edhe e vetmja grua që mori çmime në dy fusha të ndryshme. Në 1896, fizikani francez Henri Becquerel zbuloi se kripërat e uraniumit lëshonin rreze që ishin të ngjashme me rrezet X në aftësinë e tyre për të kaluar nëpër objekte.
Ky zbulim frymëzoi Curie-n të eksploronte gjetjet e Becquerel-it si pjesë e tezës së saj kërkimore. Ajo dhe burri i saj, Pierre Curie, iu vunë punës dhe përfunduan duke zbuluar radiumin dhe poloniumin, dy elementë të rinj radioaktivë, në vitin 1898.
Këto rezultate çuan që asaj t’i jepej gjysma e çmimit Nobel për Fizikë në 1903. Gjysma tjetër shkoi për Bekereli-n. Më pas, në vitin 1911, pas një fatkeqësie personale (bashkëshorti Pierre Curie kishte vdekur në vitin 1906), Curie mori Çmimin Nobel për Kimi për izolimin e radiumit të pastër.
Ajo do vazhdonte t’i kushtonte kërkimet e saj studimit të kimisë së substancave radioaktive si dhe aplikimeve të tyre në mjekësi. Në fakt, nëse nuk do ishte për punën e Curie, trajtimet tona për kancerin ka të ngjarë të mos ishin aq të zhvilluara sa janë sot.
Por, pavarësisht nga marrja e masave paraprake mbrojtëse, ekspozimi i vazhdueshëm dhe i zgjatur i Curie ndaj këtyre substancave pati një kosto.
Marie Curie vdiq më 4 korrik 1934, nga anemia aplastike e shkaktuar nga puna e saj me rrezatimin.
Pavarësisht nga emri i saj, anemia aplastike është më shumë se thjesht anemi; është një gjendje e rrallë e gjakut që shfaqet kur palca e eshtrave nuk mund të prodhojë mjaftueshëm qeliza të reja gjaku që trupi juaj të funksionojë siç duhet.
Kur Curie vdiq, trupi i saj ishte aq radioaktiv saqë ajo duhej të futej në një arkivol të veshur me plumb. Megjithatë, askush nuk e dinte këtë deri në vitin 1995 kur arkivoli i saj u zhvarros.
Në atë kohë, autoritetet franceze donin ta zhvendosnin çiftin Curie në mauzoleun kombëtar, Pantheon, për nder të kontributit të tyre në shkencë dhe për faktin se ishin ikona në historinë franceze. Zyrtarët përgjegjës për zhvarrosjen kontaktuan agjencinë franceze të mbrojtjes nga rrezatimi me shqetësime rreth rrezatimit të mbetur dhe kërkuan ndihmë për të mbrojtur punëtorët në varreza.
Kur zhvarruesit iu afruan varrit të tyre, ata zbuluan nivele normale të rrezatimit në ajër, të cilat më pas u rritën kur varri u hap (ndonëse jo në sasi të mëdha). Në fillim, arkivoli i Marie Curie-t dukej se ishte prej druri, por kur u hap, ata zbuluan se ishte i veshur me 2.5 milimetra plumb.
Ekzaminimi i mëvonshëm i trupit të Curie zbuloi se ajo ishte ruajtur jashtëzakonisht mirë dhe u zbuluan vetëm nivele të vogla të kontaminimit alfa dhe beta. Kjo, sipas Gazetës së Shoqërisë Britanike për Historinë e Radiologjisë, ka të ngjarë sepse Curie kishte ndërmarrë hapa për të kufizuar ekspozimin ndaj rrezatimit në jetën e mëvonshme.
Megjithatë, më pak mund të thuhet për pajisjet e saj. Pas 100 vjetësh, shumë nga gjërat e saj, duke përfshirë mobiljet, librat e gatimit, rrobat dhe shënimet laboratorike mbeten jashtëzakonisht radioaktive.
Këto të fundit në fakt ruhen në kuti të veshura me plumb në Bibliotekën Kombëtare të Francës në Paris. Me kërkesën për qasje në këto objekte, vizitorëve u kërkohet të nënshkruajnë një heqje përgjegjësie dhe të veshin veshje mbrojtëse për të parandaluar ekspozimin ndaj radium-226.
Duke pasur parasysh që ky izotop i veçantë ka një gjysmë jetëgjatësie prej rreth 1600 vjetësh, ka të ngjarë që këto dokumente të rëndësishme të mbeten një kujtesë e dëmshme e një trashëgimie të fuqishme.
