Pasi e largoi Turqinë nga aleatët perëndimorë, presidenti Erdogan ka ndryshuar qëndrim me lëvizje që kanë kënaqur SHBA-të dhe kanë mërzitur Rusinë, një kthesë që shihet që synon pjesërisht të frenojë rënien ekonomike të vendit dhe të nxisë investimet e huaja.
Rishikimi i politikës së jashtme është pjesë e një rikalibrimi më të gjerë nga Erdogan gjashtë javë pas rizgjedhjes së tij: ai ka ndryshuar gjithashtu kursin në ekonomi, duke përmbysur politikat financiare joortodokse, të fajësuara për inflacionin e shfrenuar dhe monedhën në rënie të Turqisë.
Lidhjet e Erdoganit me presidentin rus Putin kanë rënduar në marrëdhëniet e Turqisë me aleatët e saj tradicionalë perëndimorë për vite me radhë, së bashku me faktorë të tjerë duke përfshirë shqetësimin për sundimin e tij gjithnjë e më autokratik.
Por miratimi i Erdoganit të hënën për Suedinë për t’u bashkuar me NATO-n, një lëvizje që ai e kishte kundërshtuar për muaj të tërë, u mirëprit nga liderët perëndimorë që kanë kërkuar të forcojnë aleancën pas pushtimit rus të Ukrainës.
Toni më i ngrohtë qëndroi në kontrast me përgjigjen e Moskës javën e kaluar kur Ankaraja lejoi presidentin Zelenskiy të merrte në shtëpi pesë komandantë ukrainas që ishin mbajtur në Turqi sipas kushteve të një marrëveshjeje të shkëmbimit të të burgosurve.
Duke denoncuar masën si shkelje të marrëveshjes së ndërmjetësuar nga Turqia, Moska tha se Ankaraja kishte premtuar se do t’i mbante komandantët në Turqi dhe u ankua se nuk ishte informuar.
Analistët besojnë se lëvizjet e Erdoganit – duke përfshirë mbështetjen e tij për anëtarësimin e Ukrainës në NATO – nuk ishin rastësi.
“Kishte një perceptim në vitet e fundit se marrëdhënia turko-ruse kishte shkuar shumë larg. Kjo tregon një riekuilibrim të qartë,” tha Galip Dalay, nga organizata ‘Chatham House’.
Një nga motivimet kryesore është përpjekja e Turqisë për të dalë nga rënia e saj ekonomike dhe për të rigjallëruar investimet e huaja, shtoi Dalay, duke vënë në dukje se lidhjet e tendosura me Perëndimin kishin dobësuar ekonominë dhe flukset e investimeve. Ndërsa Turqia ka filluar të tërheqë investime arabe nga vendet e Gjirit, nevojiten më shumë, tha ai.
“Turqia nuk dëshiron që marrëdhëniet turko-ruse të dëmtohen keq, por kjo në mënyrë të pashmangshme do ketë një ndikim në marrëdhëniet mes tyre. Pas zgjedhjeve Erdogan ndjen se ka më shumë hapësirë për manovrim.”
Zyra e komunikimit e presidencës turke nuk iu përgjigj menjëherë një kërkese për koment.
Avionët F-16, udhëtim pa viza në BE
Një ditë pasi Ankaraja dha dritën jeshile për anëtarësimin e Suedisë në NATO, Uashingtoni tha se do vazhdonte me transferimin e avionëve luftarakë F-16 në Turqi në konsultim me Kongresin. Turqia kishte thënë në tetor 2021 se donte të blinte avionët dhe gati 80 komplete modernizimi për avionët e saj ekzistues luftarakë.
Të dy, zyrtarët turq dhe administrata Biden kanë hedhur poshtë çdo sugjerim se miratimi i Ankarasë për pranimin e Suedisë në NATO ishte i lidhur me shitjen e F-16 në muajt e bisedimeve për të adresuar opozitën turke.
Një zyrtar i lartë turk i tha Reuters se Turqia nuk do dëmtonte lidhjet e saj me Rusinë ndërsa përmirësonte marrëdhëniet me Perëndimin, duke shtuar se Perëndimi duhej të mbështeste Turqinë në nevojat e saj financiare.
Lidhjet e Erdoganit me Putinin janë shfaqur të mëdha në diplomacinë rreth luftës në Ukrainë, duke e ndihmuar atë të ndërmjetësojë një marrëveshje për eksport të sigurt të grurit nga portet e Detit të Zi të Ukrainës.
Por kjo marrëveshje, nga e cila Moska ka kërcënuar të tërhiqet për shkak të asaj që thotë se është premtimi i thyer i Perëndimit për të hequr pengesat ndaj eksporteve ruse të grurit dhe plehrave, do përfundojë më 17 korrik.
Zëdhënësi i Kremlinit Dmitry Peskov tha të hënën se aktualisht nuk kishte plane që Putin të takohej me Erdoganin për të diskutuar rinovimin e marrëveshjes dhe nuk dihej se kur Putini mund të vizitojë Turqinë.
Ankaraja ka qenë e rëndësishme për Moskën pasi Erdogan ka kundërshtuar t’i bashkohet sanksioneve perëndimore kundër Rusisë për pushtimin e Ukrainës. Fluturimet dhe tregtia kanë vazhduar dhe Turqia është një klient i rrallë për gazin rus.
Moska, gjithashtu, ka qenë e rëndësishme për Ankaranë si një partner tregtar dhe burim kryesor i të ardhurave nga turizmi, dhe po ndërton gjithashtu centralin e parë bërthamor të Turqisë.
Përpara zgjedhjeve të ashpra presidenciale të Turqisë në maj, Moska gjithashtu lejoi Ankaranë të shtyjë deri në 4 miliardë dollarë të faturës së importit të gazit për herë të parë këtë vit, duke lehtësuar presionin mbi rezervat valutore në pakësim.
‘Spektakli rozë’
Kremlini tha se synonte të zhvillonte marrëdhëniet me Turqinë ‘pavarësisht të gjitha mosmarrëveshjeve’.
“Turqia mund të orientohet drejt Perëndimit, ne e dimë se në historinë e Republikës së Turqisë ka pasur periudha të orientimit intensiv drejt Perëndimit, ka pasur periudha me orientim më pak intensiv”, tha Peskov.
“Por ne e dimë gjithashtu se…askush nuk dëshiron ta shohë Turqinë në Evropë, dua të them evropianët. Dhe këtu partnerët tanë turq nuk duhet t’i shohin gjërat ka rozë.”
Përpjekja e Turqisë për t’u bashkuar me Bashkimin Evropian është ngrirë për vite pas fillimit të bisedimeve të anëtarësimit në 2005. Në vitin 2009, Qiproja bllokoi 6 nga 35 kapitujt që Turqia duhet të përfundojë si pjesë e negociatave të pranimit në BE.
Analistët besojnë se përveç udhëtimit pa viza për turqit, Erdogan dëshiron marrëveshje më të ngushta tregtare me BE-në, edhe nëse anëtarësimi mbetet një perspektivë e largët, e lidhur me përparimin në demokraci dhe çështje të tjera.
Shumë qeveri evropiane kanë treguar pak entuziazëm për ringjalljen e procesit.
“Turqia dëshiron që Bashkimi Evropian të luajë një rol në rimëkëmbjen ekonomike. ‘Le të rigjallërojmë marrëdhëniet Turqi-BE’ është një mënyrë indirekte për ta thënë këtë,” tha Evren Balta, një profesor i marrëdhënieve ndërkombëtare në Universitetin Ozyegin.
VINI RE: Ky material është pronësi intelektuale e Reuters
Përgatiti për Hashtag.al, K.Manjani
