Arkeologët që punojnë thellë në pyjet tropikale të Amazonës kanë zbuluar një rrjet të gjerë qytetesh që datojnë 2500 vjet më parë.
Vendbanimet shumë të strukturuara para-hispanike, me rrugë të gjera, të gjata e të drejta, sheshe dhe grupime platformash monumentale u gjetën në Luginën Upano të Ekuadorit amazonian, në ultësirën lindore të Andeve, sipas një studimi të botuar në revistën Science te enjten.
Zbulimi i rrjetit më të hershëm dhe më të madh urban të ndërtuar dhe t gërmuar në Amazonë deri tani ishte rezultat i më shumë se dy dekadave të hetimeve në rajon nga ekipe nga Franca, Gjermania, Ekuadori dhe Porto Riko.
Hulumtimi filloi me punën në terren përpara se të vendoste një metodë të ndijimit në largësi të quajtur zbulimi dhe shtrirja e dritës, që përdorte dritën lazer për të zbuluar strukturat nën strehët e trasha të pemëve.
Autori kryesor i studimit Stéphen Rostain, një arkeolog dhe drejtor i Kërkimeve në Qendrën Kombëtare të Kërkimit Shkencor të Francës (CNRS), e përshkroi zbulimin si “të pabesueshëm”.
“Inxhinieri e zhvilluar”
“Metoda na dha një përmbledhje të rajonit dhe ne mund të vlerësonim shumë madhësinë e vendeve,” tha ai të premten për CNN, duke shtuar se ajo u tregoi atyre një “rrjet të plotë” rrugësh të gërmuara. Rostain tha se njerëzit e parë që jetuan atje, 3000 vjet më parë, kishin shtëpi të vogla dhe të shpërndara.
Megjithatë, midis viteve 500 para erës sonë dhe 300 deri në 600 të erës sonë, kulturat Kilamope dhe më vonë Upano filluan të ndërtonin tuma dhe të vendosnin shtëpitë e tyre në platforma dheu, sipas autorëve të studimit. Këto platforma do organizoheshin rreth një sheshi të ulët katror.
Të dhënat nga LiDAR zbuluan më shumë se 6,000 platforma brenda gjysmës jugore të zonës prej 600 kilometrash katrorë të anketuar.
Sipas studimit, platformat ishin kryesisht drejtkëndëshe, megjithëse disa prej tyre ishin rrethore dhe kishin përmasa rreth 20 metra me 10 metra. Ato zakonisht ndërtoheshin rreth një sheshi në grupe prej tre ose gjashtë. Sheshet gjithashtu kishin shpesh një platformë qendrore.
Ekipi zbuloi gjithashtu komplekse monumentale me platforma shumë më të mëdha, të cilat, thanë ata, ndoshta kishin një funksion qytetar ose ceremonial.
U zbuluan të paktën 15 grupe kompleksesh të identifikuara si vendbanime.
Disa vendbanime mbroheshin me kanale, ndërkohë që kishte pengesa në rrugë pranë disa prej komplekseve të mëdha. Kjo sugjeron që vendbanimet ishin të ekspozuara ndaj kërcënimeve, qoftë të jashtme ose të brendshme nga tensioni midis grupeve, thanë studiuesit.
Edhe komplekset më të izoluara ishin të lidhura me shtigje dhe një rrjet të gjerë rrugësh më të mëdha e të drejta me bordurë.
Në zonat e zbrazëta ndërmjet komplekseve, ekipi gjeti tipare të kultivimit të tokës, si fusha kullimi dhe tarraca. Këto ishin të lidhura me një rrjet shtigjesh, sipas studimit.
“Për këtë arsye, unë e quaj këtë kopsht qytete,” tha Rostain, i cili shtoi: “Është një revolucion i plotë në paradigmën tonë për Amazonën.”
“Ne duhet të mendojmë se të gjithë indigjenët në pyjet e Amazonës nuk ishin fise gjysmë nomade të humbura në pyll, në kërkim të ushqimit. Ato janë një shumëllojshmëri e madhe, larmi rastesh dhe disa ishin gjithashtu me një sistem urbanistik, me shoqëri të shtresuar,” tha ai.
Organizimi i përgjithshëm i qyteteve sugjeron “ekzistencën e inxhinierisë së përparuar” në atë kohë, sipas autorëve të studimit, të cilët arritën në përfundimin se urbanizmi i kopshtit të Luginës Upano “siguron prova të mëtejshme se Amazona nuk është pylli i pacenuar që përshkruhet dikur”.
Rostain tha që ne duhet ta përfytyrojmë Amazonën para-kolumbiane “si një fole milingonash”.
