Amazonat e Greqisë së lashtë u shfaqën për herë të parë në letërsinë klasike pothuajse 3000 vjet më parë, megjithatë vazhdojnë të frymëzojnë lëvizjet feministe, lezbike dhe transgjinore deri në ditët e sotme.
Por mungesa e provave të forta arkeologjike do të thotë se historianët ende kuptojnë shumë pak për këto gra luftëtare legjendare, me disa studiues që argumentojnë se ato ishin krijesa thjesht mitike që nuk kanë ekzistuar kurrë në të vërtetë, shkruan IFL.
Pavarësisht nëse ato ishin të vërteta apo të përfytyruara, Amazonat janë përdorur vazhdimisht nga grupe të ndryshme jokonformuese gjinore gjatë viteve. Në përpjekje për të zbërthyer këtë histori të ndërlikuar, “Journal of Lesbian Studies” ka botuar së fundmi një numër special kushtuar trashëgimisë së Amazonave.
Kush ishin Amazonat?
Ashtu si në shumë shoqëri, gratë në Greqinë e lashtë pritej të kryenin rolin e amvisës, të rrisnin fëmijët dhe të administronin punët e brendshme.
“Megjithatë, duke filluar me Homerin, autorin më të hershëm të njohur grek, historitë e Amazonave u ngritën për të sfiduar ato pritshmëri,” shkruan Ëalter Duvall Penrose Jr, autor i hyrjes së numrit special.
I përmendur për herë të parë në Iliadë në shekullin e tetë pes, ky grup enigmatik i grave u referua nga autorë të shumtë të mëvonshëm gjatë 700 viteve të ardhshme. Sipas Penrose Jr, “literatura e lashtë greke jep hollëi se si Amazonat sfiduan patriarkalitetin, jetuan pa burra dhe mundën armiqtë e tyre meshkuj”.
“Amazonat luftonin dhe gjuanin, detyra që zakonisht u ishin caktuar burrave në Greqinë e lashtë,” shpjegon ai.
Kështu, “në legjendat dhe ikonografinë e lashtë greke, Amazonat kuptohen si individë që nuk përputhen me gjininë”.
Origjina e këtyre grave të reja është e panjohur, por disa studiues besojnë se Amazonat – ose të paktën legjenda e tyre – ishin të lidhura me femrat e lashta luftëtare skithe dhe trake, për të cilat ekzistojnë prova arkeologjike. Saktësisht se si ata përjetësuan shoqërinë e tyre vetëm për femra është një mister tjetër, megjithëse disa të dhëna mjaft radikale mund të gjenden në shkrimet e autorëve të caktuar grekë.
Filozofi dhe gjeografi i shekullit të parë pes Straboni, për shembull, shkroi se Amazonat kryenin marrëdhënie seksuale me grupe burrash fqinjë një herë në vit, zakonisht në pranverë. Çdo vajzë e lindur si rezultat i këtyre takimeve do rritej më pas nga gratë luftëtare, ndërsa djemtë e vegjël dërgoheshin të jetonin me baballarët e tyre.
“Për pjesën tjetër të vitit, Straboni tregon se Amazonat jetonin të pavarura nga njerëzit, duke bërë punë në bujqësi, duke rritur kuaj, duke gjuajtur dhe duke luftuar,” shpjegon Penrose Jr.
A ishin amazonet lezbike apo transgjinore?
Pavarësisht lidhjes së tyre me lëvizjet moderne lezbike, Amazonat nuk përshkruhen kurrë në literaturën antike si lezbike. Ndërsa kjo nuk do të thotë se ato nuk ishin lezbike, do të thotë se çdo konotacion lezbik i aplikuar për Amazonat është i pabazuar.
Po aq e vështirë për t’u përcaktuar është gjinia e tyre, ndoshta sepse nocioni i transgjinorizmit mund të mos jetë kuptuar në antikitet në të njëjtën mënyrë si sot.
Sa herë që përmenden në shkrimet klasike, amazonet gramatikisht gjinohen si femra. Në mënyrë të ngjashme, ato përshkruhen në mënyrë tipike si me lëkurë të bardhë në qeramikën e lashtë greke, duke i dalluar kështu si gra në kontrast me luftëtarët meshkuj me lëkurë të zezë.
Në të njëjtën kohë, megjithatë, Amazonat shihen gjithmonë duke luftuar dhe duke mbajtur veshje burrash, duke sinjalizuar kështu rolet e tyre mashkullore, pavarësisht gjinisë së tyre femërore. Për më tepër, në “Iliadën” e Homerit, Amazonat përshkruhen si antianeirai, që do të thotë “të barabarta me burrat”.
Është gjithashtu interesante të theksohet se fjala “Amazon” përkthehet si “pa gjoks” në greqishten e lashtë, duke treguar se këto gra luftëtare mund të jenë parë si jo tërësisht femra, të paktën për sa i përket roleve gjinore.
“Kështu, në literaturën e hershme ekzistuese greke, Amazonat përcaktohen qartë si gra, por jokonformuese gjinore dhe mashkullore,” shkruan autori.
“Në gjuhën e folur të shekullit të 21, ne mund të mendojmë për Amazonat si gjini jobinare ose transmashkullore, por nga këndvështrimi i lashtë grek, ato mund të kuptohen më mirë si përfaqësuese të mashkulloritetit femëror.”
Trashëgimia e Amazonave
Pavarësisht – dhe ndoshta për shkak të – pasigurive historike që rrethojnë Amazonat, përfytyrimi i tyre është përshtatur vazhdimisht për të përmbledhur frymën e grupeve të mëvonshme jokonformuese gjinore. Amazons Dahomey, për shembull, ishte emri i dhënë një njësie ushtarake vetëm me femra që ekzistonte në atë që tani është Benini në Afrikën perëndimore nga shekulli i 17-të deri në shekullin e 19-të.
Kohët e fundit, “feministet lezbike në Shtetet e Bashkuara i përshtatën Amazonat si paraardhëset e tyre, pasi ato sfiduan patriarkatin dhe vendosën të jetonin pa burra, në një mënyrë që u bë e njohur si separatizëm lezbik”, shkruan Penrose Jr. Disa grupe lezbike moderne kanë përshtatur gjithashtu labrys – një sëpatë me dy koka e lidhur me Hippolyte Amazon – si simbol i tyre.
Duke përmbledhur termat e tyre të përgjithshëm të trashëgimisë, Penrose Jr thotë se “ndërsa legjendat e Amazonave kanë dhënë një prejardhje fiktive për lezbiket, sot ato shërbejnë gjithashtu si një mit i prejardhjes për audiencën transgjinore dhe jobinare gjinore.”
Kapitulli hyrës është botuar në Journal of Lesbian Studies.
