Nga Artan Fuga
(Një analizë ku detyrohem të shërbej si akademik)
Në vitin 1953 vdes Stalini me të cilin ishin lidhur të gjithë shtetarët e vendeve të Lindjes dhe edhe më fort akoma Enveri! Histori e gjatë.
Mirëpo Hrushovi që erdhi në fuqi në Bashkimin Sovjetik e rrëzoi nga piedestali paraardhësin dhe nisi një fazë destalinizimi në vendin e tij! Edhe kjo është histori tjetër më vete! Mirëpo ai donte që edhe udhëheqësit prostalinistë në vendet e tjera ish socialiste të hiqeshin. Kështu ndodhi në Poloni, Hungari, Çekosllovaki, Bullgari e gjetiu!
Në fuqi vinin hrushovianët! Enveri kësaj po i rezistonte, mirëpo ndihej i dobët! Edhe e kritikonte Stalinin, por edhe e bënte pa qejf sepse e dinte që Hrushovi donte ta qëronte.
Ndërkohë vartësit e tij prosovjetikë në Shqipëri kishin nisur të ngrinin veshët dhe të mendonin se kishte ardhur koha e tyre.
Pikërisht në 1955 ndodh diçka e fortë simbolike. Sovjetikët ftojnë një delegacion qeveritar shqiptar në Moskë. Për rrjedhojë atë do të duhej ta udhëhiqte kryeministri prosovjetik i kohës Mehmet Shehu. Deri këtu nuk dukej ndonjë kurth a gjë e pazakontë. Mirëpo sovjetikët ftojnë edhe Enverin në delegacion jo si sekretar i parë i partisë, por thjeshtë si anëtar i presidiumit të Kuvendit Popullor. Pra, ai edhe duhej të ishte në delegacion, por edhe nuk mund ta drejtonte delegacionin.
Kështu përgjatë vizitës disajavëshe në Bashkimin Sovjetik Enveri duhej të pranonte të ishte poshtë Mehmetit. Për të përballuar sulmin nga jashtë, pra nga sovjetikët, ai pranon të lëshojë vendin e parë dhe të kalojë në rrangje më të ulta në delegacion. Atë e kishin rrëzuar të tijtë!
Ku e shoh krahasimin dhe ngjashmërinë me Edin Ramën sot si kryeministër?
Edi Rama deri para lëvizjes studentore ishte pushtetari i parë dhe i pakundërshtueshëm, drejtuesi i pakontestuar i aradhes së vet pushtetare! I doroviste të tijët kur donte, i fyente kur donte, i tallte kur donte, i lëviste nga postet kur donte!
Erdhën revoltat studentore, por ai nuk e kuptoi se ato ishin paralajmërimi i një tërmeti që tashmë e kishte lëvizur shtresën gjeologjike dhe valën e lëkundjes po e sillte mbi tokë. Opozita la mandatet dhe populli nisi të dali në rrugë. Përpara kërkesës të opozitës për të mos hyrë në zgjedhje pa ikur ai nga froni kryeministror, Edi Rama fillimisht u soll me arrogancë pastaj pak e nga pak e kuptoi se ishte përballë një sulmi serioz.
Si Enveri në 1955 përpara sulmit hrushovian ndonëse Hrushovi dhe Lulzim Basha nuk kanë asgjë të përbashkët midis tyre.
Në këto kushte Enveri ishte i detyruar t’i thërriste mendjes. Nuk mund t’i mbante të dy frontet, edhe kundër armikut të jashtëm, revoltave popullore, edhe kundër bashkëpunëtorëve, partnerëve dhe të pakënaqurve dhe arrivistëve në kampin e tij.
Për të përballuar revoltat popullore që duan t’a rrëzojnë, edhe Edi Rama nuk kishte asnjë rrugë tjetër veçse të pranohej të rrëzohej nga të tijtë që sikurse duket fare qartë ja kanë kushtëzuar ndihmën dhe përkrahjen : “Ne të ndihmojmë me kusht që të biesh nga kali, të jesh thjesht njeri nga ne, formalisht në krye, por pushtetin e vërtetë do ta kemi ne!”
Sikurse Enverin që e çuan bashkë me të tjerët thjesht si anëtar në delegacion, e fyen, e poshtëruan, por titullin e sekretarit të parë nuk ja hoqën! Atyre që e rrëzuan për aq javë sa vazhdoi vizita, nuk u interesonte kjo gjë, i lanë ofiqin, por i rrëmbyen pushtetin!
Edhe sot Edi Rama vazhdon të jetë kryeministër, përballë revoltave deklaron se nuk jep dorëheqjen, kurse në kampin e tij as e kanë pyetur fare, sepse tashmë e kanë hequr. Titullin e ofiqit ja kanë lënë, kryeministër i thonë, por në fakt ka tashmë çelësat e kashtës!
Ngjarjet me akademinë e shkencave të shqipërisë, sado dytësore në raport me revoltat popullore, janë treguesi simbolik i kësaj. Shpesh raportet e pushtetit shfaqen simbolisht në ngjarje shkencore, sportive, kulturore. A nuk u hap Kina duke luajtiur ping-pong?
Përpara disa muajsh Edi Rama krenohej që do t’a bënte reformën e plotë në Akademinë e Shkencave, angazhohej publikisht, kurse tani jo vetëm u detyrua të kthehet te ish-ministri i diktaturës për ta bërë kryetar akademie, por edhe i pranoi si ëngjëj, nga halli, si çeçua, edhe akademikët që më parë i përbuzte si të paaftë dhe akademinë si farsë. Madje u detyrua që edhe të bënte sikur nuk e kishte problem që ta dhunonte edhe deputetja e vet Eglantina Gjermeni që bashkë me disa të tjerë bëri siç thonë francezët një “mutinëri” – kryengritje në pallat – duke ja dhunuar Edi Ramës ministren dhe zëvendësministrin e arsimit, duke e detyruar kryeministrin të lëpijë atë që kishte pështyrë, duke ua marrë nga dora variantin ligjor të s. gj. dhe e çuar vetë në Kuvend. Pa ja fërshëllyer fare ekzekutivit dhe Edi Ramës!
Çfarë turpërimi i pranuar gjoja duke bërë sikur ishte edhe dëshira e tij, ose duke heshtur. Hesht si Enveri në 1955!
Enveri në delegacion bënte sikur nuk e vinte re se e kishin hequr, se e kishin rrëzuar të tijët! Kënaqej duke luajtur me emrin e sekretarit të parë. Edhe Edi Rama bën sikur nuk e kupton se e kanë hequr “ujqit” dhe “dhelprat” brenda kampit të vet. Nuk dorëhiqet përpara protestave popullore, por në fakt pranon ta kenë hequr brenda kampit të tij!
Eshtë hequr tashmë në tre kuptime.
E para, në kuptimin partiak. Brenda kampit të tij para disa kohësh kishte tri parti që integroheshin dhe mbivendoseshin me njera- tjetrën. Sundonte Rilindja me partinë e 99 e nënçave, pastaj vinte Partia e Punës dhe në fund Partia Socialiste. Kurse tani e para vjen Partia e Punës, më pas vjen Partia Socialiste që rivalizon me Rilindjen. Gjithsesi kupola drejtuese tani është ajo e vitit 1980 dhe më parë. Kjo u konkretizua në kreun e Akademisë të Shkencave. Brenda kampit qeveritar Rilindja është përmbysur.
E dyta në planin e statusit pushtetar personal. Edi Rama tani në radhën e drejtuesve shtetërorë realë është besoj figura e katërt ose e pestë, ndofta edhe e gjashta ose e shtata. Vjen i pari, AI që ka pushtetin, pastaj vjen kryetari i Akademisë së Shkencave, më pas vjen dikush që formalisht është nën Ramën, vijnë më poshtë edhe një ose dy ministra dhe në fund dikush që është përzënë nga qeveria, por që në hije ka pushtetin e kërcënimit. Pastaj në radhë më poshtë vjen kryeministri ynë. Shumë më poshtë! Prandaj gjendja është bërë delikate për vendin sepse ai që ka titullin për të qeverisur është përzënë nga të tijët me vetë dëshirën e tij, për t’u mbrojtur nga protestat e drejta popullore, kurse ata që e ushtrojnë realisht pushtetin nuk e kanë tagrin për të qenë ushtruesit e tij.
E treta janë përmbysur funksionet dhe nuk e njeh më “qeni të zonë”. Deputetët janë bërë të pakomandueshëm nga Edi Rama, asnjë prej ministrave tashmë nuk heq dot nga posti, socialistët e vjetër as që duan të dinë për të dhe i bëjnë puçe natën dhe ditën dhe madje i dalin edhe me foto andej nga hanë darka e dreka. Kandidati për kryetar bashkie ja mori me hir e me pahir të drejtën e kandidimit ndonëse flirtonte hapur me kundërshtarët e kryeministrit të tij! E ironizojnë hapur dhe ai bën sikur nuk e kupton lojën e tyre dhe luan ende me postin e kryeministrit pa pushtet.
Ata që e kanë rrëzuar e lenë të vuajë duke e lënë të jetë qirambajtësi i ndërtesës të Kryeministrisë ku nuk është më pushteti. Kryeministri ynë mbron me policë një ndërtesë ku nuk ka më asgjë. Mbrojtësit e tij, pra ata që e kanë rrëzuar nga pushteti dëshirojnë që opozita ta sulmojë sa më fort kryeministrin e gjorë sepse sa më i dobët të jetë ai, aq më shumë do të kërkojë ndihmën e tyre, dhe aq më poshtë ata gradualisht do ta radhisin Edi Ramën në hierarkinë e pushtetit. Nga i shtati mund ta radhisin te vendi i dhjetë apo edhe më poshtë sepse në politikë po të rrëshkiti këmba, e pata paralajmërruar vite më parë, as Henri Çili dhe as liberalizmi rural nuk të njeh më për udhëheqës reformash si ato të vitit 1936 (sikurse e ka pas deklaruar në shtyp), lëre pastaj të tjerët.
I ka ndodhur një revoltë në anije, e kanë përmbysur, ka rënë viktimë e një “mutinërie”, sikurse thuhet në frëngjisht kur detarët ngrihen në revoltë ndaj kapitenit dhe marrin komandën e anijes! Ministret apo ministrat e hequr bëjnë sikur merren me punë të tjera dhe heshtin duke treguar se e kanë braktisur anijen! Ja bëjnë me isharete opozitës!
Çfarë i mbetej të bënte Enverit në 1955 për t’a zgjidhur hallin e tij!
E para ta linte pushtetin dhe Shqipërinë të destalinizohej!
E dyta, alternativa e kundërt, ta rimerrte pushtetin, t’i qërronte armiqtë e brendshëm, të kthehej te stalinizmi, dhe të izolohej nga e gjithë bota.
Uroj që Edi Rama të mos e marri si të mundshëm këtë variantin e dytë, sikurse bëri me kryetarin e Akademisë të Shkencave, por duhet përmbyllet në lexime të thella të historisë, të hyjë në një reflektim të thellë e të qetë, (nëse është vetëm çështje reflektimi – çka e dyshoj) sepse shenjat e para të pasojave nga një alternativë e tillë janë dhënë: stalinistët po i hypin mbi kokë dhe po i marrin të gjitha postet, emisionet televizive, funksionet, nuk po e pyesin dhe izolimi nga bota ka dhënë shenja të forta se ka nisur.
Kujdes historinë!
Nuk është zanat për kaptera në lirim a genocidistësh që gënjejnë si derra a anti – Hamletianësh që në vend të babës dhe nënës kanë Akademinë e Shkencave, por te ajo histori që të thërret nga larg: Po qe se ndjek të njejtën rrugë matematikisht je i humbur!
