Shqetësimi ndërkombëtar po rritet për shkak të trazirave që përshkallëzohen me shpejtësi në Kaukazin e Jugut ndërsa luftimet midis Armenisë dhe Azerbajxhanit vazhdojnë të spiralizohen, duke kërcënuar të tërheqin fuqitë rajonale dhe të destabilizojnë një zonë që shërben si një korridor i rëndësishëm i energjisë për tregjet globale.
Të dyja vendet kanë shpallur ligjin e luftës në parlamentet respektivë dhe ushtritë e njëra tjetrës vijojnë përplasjet në rajonin e kontestuar.
E marta ishte dita e tretë e përplasjeve midis Armenisë dhe Azerbajxhanit, dy ish republikat Sovjetike që janë përfshirë në një konflikt të zhurmshëm mbi territorin e diskutueshëm të Nago-Karabakut për gati tre dekada.
Në rajon fuqitë e huaja më të interesuara për tu përfshirë dhe shtrirë influencat e tyre janë Rusia dhe Turqia.
Pse është Nagorno-Karabakh zonë e kontestuar
Në vitin 1988, tensionet u rritën në enklavën malore, e cila atëherë ishte ende pjesë e Bashkimit Sovjetik. Armenët që janë grupi mbizotërues etnik në zonën që shtrihet brenda kufijve të Azerbajxhanit u ngritën për të kërkuar bashkimin me Armeninë. Jerevani mori rajonin gjatë një lufte gjashtë-vjeçare që mori rreth 30,000 jetë dhe zhvendosi qindra mijëra njerëz.
Dhuna përfundoi me një armëpushim të vitit 1994 që ngriu konfliktin përgjatë një kufiri, të njohur si vija e kontaktit, midis të dy palëve. Ata kurrë nuk nënshkruan një marrëveshje paqeje. Azerbajxhani ka kërcënuar prej kohësh për të rimarrë rajonin, i cili tani drejtohet nga etniciteti armen.
Provinca e paqëndrueshme është rrënuar nga shpërthime të shumta, me përleshje në korrik duke vrarë të paktën 16 njerëz.
Çfarë e bën Kaukazin e Jugut një rajon strategjik?
Pas rënies së Bashkimit Sovjetik, Azerbajxhani kërkoi të eksportojë naftën dhe gazin e tij pa u mbështetur në rrjetin e tubacioneve ruse. Ajo tërhoqi investitorët perëndimorë, duke vendosur një seri tubacionesh naftë dhe gazi duke e lejuar atë të transportonte energjinë e tij nga Deti Kaspik në tregjet ndërkombëtare.
Një tubacion gazi i përfunduar nëntorin e kaluar shkon afër vijës së frontit të konfliktit dhe shtrihet në të gjithë Turqinë dhe ka për qëllim të ndihmojë në uljen e varësisë së Evropës nga importi i gazit rus.
Korridori i Energjisë
Një rrjet i tubacioneve të naftës dhe gazit lejon Azerbajxhanin të hyjë në tregjet ndërkombëtare pa kaluar përmes Rusisë.
Për një kohë më të gjatë, Azerbajxhani mund të bëhet një vend tranzit për transportimin e burimeve të energjisë nga Azia Qendrore në Evropë.
Cilët janë lojtarët rajonalë?
Turqia, e cila mburret me ushtrinë e dytë më të madhe të Organizatës së Traktatit të Atlantikut të Veriut pas SHBA, ka treguar se mund të projektojë me shpejtësi forcat ushtarake me ndërhyrjet e fundit në Siri dhe Libi.
Turqia është shteti kryesor që është rreshtuar pro njërës palë (Azerbajxhanit) në këtë konflikt duke e mbështetur hapur dhe konsideruar Armeninë si shtet destabilizues në rajon. Mbështetja e Turqisë për Azerbajxhanin vjen edhe për shkak të kaluarës historike dhe konfliktin e gjatë që ka pasur me Armeninë.
Por përveç të faktorit historik, Turqia sheh edhe synimet e saj të hapura për të shtrirë influencat përtej kufijve të saj natyralë dhe konflikte të tilla hapin vakumin për tu angazhuar në rajone të cilat më vonë do sillnin përfitime gjeopolitike.
Një fuqi tjetër rajonale, Irani – i cili ka marrëdhënie me Jerevanin dhe Bakun – ka bërë thirrje për një armëpushim dhe fillimin e negociatave.
Rusia është larg forca ushtarake dominuese në Kaukaz. Fuqia ushtarake e Moskës ishte në shfaqje të plotë javën e kaluar me organizimin e një stërvitje shumëkombëshe të quajtur “Kavkaz 2020”, në të cilën morën pjesë trupa nga Kina, Irani dhe Armenia, me stërvitje që shtriheshin nga Deti i Zi në Detin Kaspik.
Rusia, e cila ka lidhje të ngushta me Armeninë dhe Azerbajxhanin dhe i konsideron ish republikat Sovjetike si oborrin e saj të shtëpisë, ka ofruar të ndërmjetësojë.
“Rusia gjithmonë ka marrë një pozicion të ekuilibruar, është ky pozicion që i jep Rusisë mundësinë për të përdorur ndikimin e saj dhe marrëdhëniet tradicionalisht të mira me të dy vendet – si me Azerbajxhanin dhe me Armeninë,” u tha gazetarëve të hënën zëdhënësi i Kremlinit Dmitry Peskov.
Por një përfshirje e Turqisë në këtë konflikt do luhate balancat e fuqisë në rajon dhe Rusia si shteti më pranë nuk do nguronte për të ndërhyrë në zgjidhjen e konfliktit qoftë edhe në spiralen e aleancave për influencë.
Perëndimi
Fuqitë perëndimore duken asnjëanëse në këtë konflikt ndoshta për shkak të largësisë fizike ndoshta edhe për mos përshkallëzimin e mëtejshëm të koncertit gjeopolitik të fuqive të mëdha në terren.
Si Bashkimi Evropian dhe SHBA-ja janë të interesuara të kenë një rajon stabil për shkak edhe të vetë rëndësisë që kanë dy vendet në raport me to.
BE-ja nuk mund të pozicionohet krah Armenisë pasi me Azerbajxhanin e lidh një projket madhor në fushën e energjisë si gazsjellësi Trans-Adriatik i cili është tubacioni që mundëson uljen e varësisë nga gazi rus.
Prandaj dhe Bashkimi Evropian të dielën bëri thirrje për një ndalim të menjëhershëm të përplasjeve kufitare midis Armenisë dhe Azerbajxhanit.
“Bashkimi Evropian bën thirrje për një ndërprerje të menjëhershme të armiqësive, de-përshkallëzim dhe për respektim të rreptë të armëpushimit,” tha shefi i politikës së jashtme të BE Josep Borrell në një deklaratë.
Shtetet e Bashkuara të Amerikës u rreshtuan me thirrjet globale për Armeninë dhe Azerbajxhanin për t’i dhënë fund përplasjeve vdekjeprurëse rreth Nagorno-Karabak.
Departamenti i Shtetit i SHBA-së tha se kontaktoi të dy vendet “për t’i nxitur të dy palët të ndërpresin luftimet menjëherë, të përdorin lidhjet ekzistuese të komunikimit të drejtpërdrejtë midis tyre për të shmangur përshkallëzimin e mëtejshëm dhe për të shmangur retorikën dhe veprimet e padobishme“./Hashtag.al
