Nga Panajot Barka
Të shtunën me 16.01.2021, emisioni televiziv “Gjurmë shqiptare” me autor M. Mema në kanalin “Top Channel”, iu referua etnogjenezës dhe historisë së banorëve të Dropullit në rrethin e Gjirokastrës.
Nuk kam asgjë personalisht me autorin. Aq më tëpër që prindërit e tij i kam miq shumë të mirë.
Dhe jemi miq të mirë se ata reflektojnë një kulturë perendimore, tolerance, respekti, bashkejetese e bashkëpunuese, pavarësisht dallimeve cilatdo qofsin. Një karakteristikë që e dalloi dhe e dallon këtë pjesë të jugut të sotëm të Shqipërisë shekuj me radhë dhe para të cilit jemi të detyruar të përulemi me respekt të thellë.
Emisioni cenon kontratën historike të bashkëjetesës, të barazisë, të të drejtës së identitetit.
Autori Mema, mund të shpallet “hero” në mbrojtje të ideve të veta kombëtare. Nuk përbën asnjë problem. Përkundrazi! Eshtë në të drejtën e tij!
Por është e patolerueshme që ai të abuzojë në emër të këtij misioni dhe të trazojë në menyrë të njëanshme të vërteta shekullore, të cenojë integritetin e historisë dhe të identitetit të banorëve grekë në zonën e Dropullit dhe të grekëve në përgjithësi në Shqipëri.
Në planin e përgjithshëm. Mema edhe një herë manifeston frikën e shumicës nga pakica dhe angazhimin e madh për të gjetur “armiq” nga kundërvenia me të cilët të mund të evidentojë vetën dhe ata që përfaqëson.
Në planin etik dhe profesional. Për një temë të tillë të rëndësishme, autori është i detyruar t’i referohet edhe palës tjetër. Aq më tëpër kur ajo përbën pakicë dhe detyrimi për të promovuar mendimin e saj, përbën normë të civilizimit perëndimor. Pra, autori duhet të ballafaqonte idetë e tij me ato të përfaqësuesve të vërtetë të historisë dhe kulturës së Minoritetit Komëbtar në Dropull.
Dhe të tillë Dropulli ka më shumë se çdo krahinë tjetër e Shqipërisë. (Nëse me 1927 Gjirokastra kishte më shumë të diplomuar me universitet se e gjithë Shqipëria së bashku, rezulton se në masën 70% ata i përkisnin identitetit grek. Ndërsa në kohën e diktaturës nga krahina e Dropullit kontribuonin në pjesët e ndryshme të vendit mbi 1830 kuadro me shkollë të lartë.)
Pra, në një zonë me një kulturë kaq të lartë dhe të njohur brenda dhe jashtë vendit, autori nuk kërkon mendimin e tyre të kualifikuar, por në mënyrë fyese, denigruese dhe të ulët, shkon nëpër fshatra malore me një kamerë të fshehtë dhe tinëzisht regjistron duke provokuar disa pleq e plaka, pa u prezantuar dhe pa treguar qëllimin!!! Në vijim shkëput gjysmëdeklarimet e tyre dhe i përdor në mënyrë abuzive si argumente shkencore e historike në favor të idesë së tij. (!!)
Së dyti. Abuzimi me faktet historike. Shtrembërimi i realiteteve historike e shoqërore dhe përdorimi i “titujve akademikë” për të qenë bindës, nuk përbën thjesht propagandë denigruese, por edhe shkelje të të drejtave identare dhe akt i dënueshëm ligjërisht (!)
P.sh. Argumentin e vetëm që përdor autori i emisionit për të vërtetuar se grekët janë të ardhur në Dropull shumë vonë, (pas shekullit XVIII) e servir nëpërmjet Pëllumb Xhufit. Ky, duke abuzuar me titullin e vet, shtrembëron në mënyrë absurde dokumentin e Kronikës së Dropullit. Sipas referencës së Xhufit, kronika thotë se Dropullitët erdhën në trojet e veta aty nga shek XVIII-XIX.
E vërteta e historisë që fsheh Kronika e Dropullit
Në fakt, kronika, është shkruar nga dropullitët në fillim të shek. XVIII. Qëllimi ishte, që në kuadrin e ideologjisë neo-ilumniniste helene, të shkruanin e të përcaktonin historinë e gjenezës së tyre dhe ngjarjet historike që pasuan, deri në pushtimin otoman.
Kronika e vlerësuar nga Pouqeuville si dokument me shumë saktësi, tregon se Dropullitët janë pasardhës të dy fiseve të mëdha athiniote. Këto dy fise me nga dy mijë anëtarë se cila, u dëbuan nga Athina pas Luftës së Trojës, me akuzën se ndihmuan Thisean për rrëmbimin e parë të Helenës së bukur. U vendosën në luginën e këtueshme të pabanuar të cilës i dhanë emrin Dhriinopolis, për shkak të pyjeve të shumtë me vallanidhja.
Dhe lumin që e përshkonte, Dhrinos. Kryeqendrat e parë të tyre, përcakton kronika, ishin aty ku bashkohet edhe sot Vjosa me Drinon, mbi i Leklin e sotëm. Aty ku në shkeullin IV m.Kr. u themelua peshkopata e parë e perandorisë romake lindore të Krishtërimit, më vonë Bizantit. Më vonë u shtrinë drejt Jugut duke arritur deri në liqenin e sotëm të Zharavinës dhe Pogonin.
Me veprimtarinë zhvilluese të tyre që me themelimin e në vijim lidhen shumë toponime që arrijnë deri në ditët tona si Zoillos-Zhulati i sotëm, Homili-Humelitsa, Gardhion – (G)Kardhiqi, Sohakos – Suha, Ariskon – Αrinista. Litavonion-si ndërtoi qytetin me të njëjtin emër, diku pranë Labovës së sotme dhe Saronas ndërtoi për nder të të atit të vet Gorani qytetin Goranopolis Vrahogoranxinë e sotme. Tre pasardhes nga fisi Litavonion, Argjyri, Hrysodhallo dhe Kolloris, ndërtuan në shekullin VI m.Kr tri qendrat –qytete të tyre: Argjyrokastron, Hrysodolin dhe Kolloritsinë që egzistojnë ende me të njejtin emër.
Në Luginën e Dropullit, sidomos në qendrën e saj investuan mbreter e perandorë. Pirrua në Jerma dhe themeloi Antgoneian, Jul Çezari që ndërtoi në trekendëshin Sofratikë, Antigoneia, Melani, Adriani mbi qytetin e lashtë helen të Sofratikës që pas viteve 1980, kur qyteti u zbulua rastesisht, mori emrin Hadrianopolis, Justiniani që investoi po në të njëjtin trekendesh. Tiverios Konstantinos, (574-582), Kostandinos Pogonatos (641-668), që pagëzoi me emrin e tij Pogonin e sotëm, Andronikos, Aleksios Komninos (1081-1118), Andronikos B’, (1282-1328) etj.
Në luginë e Dropullit gjenden ende të pazbuluara rreth 15 qytete antike helene, ashtu si edhe toponimi SELEIO, emri i fshatit sot, i cili ruan me fanatizëm dhe me ortografi emrin nga e ka prejardhjen emri i Elladhes-Greqisë!
Mashtrimi i dytë i madh i Xhufit lidhet me referencën (në mendjen e tij) të një letre që gjoja aty nga mesi i shekullit të XIX banorët e Pogonit i kërkonin Patriarkanës të dërgonte aty një prift shqiptar, pasi nuk e donin priftin grek që u kishte dërguar !!!
Pak seriozitet profesor edhe kur mashtron!
Së pari priftërinjtë shuguroheshin nga Peshkopata (e Dhrrinopolit për Pogonin) dhe ishte çeshtje e enorisë dhe jo e episkopatës aq me keq e Patriarkanës.
Së dyti, dihet se ne këtë kohë që flet profesori, Kurt Pasha që ndiqte Ali Pashën, vari tetë priftërinj grekë të Pogonit se fshehën Ali Pashën dhe ai kur u bë Pasha u fali si shpërblim toka dhe kishën e famshme të Sopikut.
Së treti, Mesha e parë në gjuhën shqipe shënohet në vitet 20 të shek XX dhe nuk ka asnjë lidhje me Dropullin e Pogonin e as me Zagorinë.
Problemi i “origjinës” arbnore të mbiemrave dhe emrave në Dropull.
Autori Mema thërret për këtë në ndihmë profesorin e nderuar dhe studiuesin e njohur të Perandorisë Otomane, Ferit Dukën. Por edhe profesori, megjithë respektin e madh që kam personalisht dhe bashkëpunimin e ngushtë, kur është dashur, bën disa lapsuse.
Së pari. Me 1431 që u bë regjstrimi i parë otoman, i cili përcakton sipas autorit të emisionit aktin përfundimtar të pushtimit, Dropulli vazhdonte rezistencën që zgjati deri me 1456 dhe sipas disa burimeve të tjera deri dhe pas vdekjes së Skënderbeut.
Së dyti. regjistruesit turq, bënin regjistrimin duke i përshtatur emrat mënyrës së vet të shqiptimit, që presupozon së paku heqjen e s-së fundore. (Këtë kanë bërë dhe në të gjithë Greqinë, apo dhe në Bullgari, Vllahi etj. Çfarë ndodhi në Shqipëri?!
U ruajtën deri sot trajtat e Perandorisë Otomane në onomatologji dhe ato u konsideruan në vijim si identitet shqiptar. Për analogji. Personalisht në gjendjen civile emri im i regjistruar sipas kësaj tradite është “Panajot” dhe jo “Panajotis”. Kjo nuk do të thotë se unë i përkas kombësisë “arbërore” madje edhe pse flas e shkruaj shumë mirë shqip.
Së treti. Dihet përgjatë pushtimit Otoman kishte lëvizje të shumta njerëzish, grupesh komunitetesh nga njëri cep te tjetri. Kjo ishte e theksuar sidomos në zonën e Epirit. Dihet gjithashtu se pas vdekjes së Skënderbeut dhe me inspirimit e Venedikut me mijëra të krishterë katolikë erdhën në bregdet dhe në Dropull për t’i bërë rezistencë pushtimit otoman.
Më vonë Ali Pashë Tepelena mburrej se ushtria e tij përbëhej kryesisht nga ushtarë të ardhur nga veriu. Nga këta, të gjithë ata që mbeten këtu, u asimiluan fillimisht nga pikëpamja fetare dhe pastaj, kur erdhi momenti i ngjizjes etnike, edhe etnikisht, në grekë, ashtu siç ndodhi edhe e kundërta.
Paraardhësit tanë ishin më të civilizuar se ne sot.
Pra, paraardhsit tanë, që në atë kohë ishin me botëkuptim civil me të zhvilluar dhe më të paparagjykuar se ata që kërkojnë t’u bëjnë historinë sot.
Po ashtu, nuk duhet abuzuar me raste emrash me prejardhje sidomos fetare, të cilat paraqesin të njëjtin formë në të dy komunitetet, të konsiderohen ato apriori me logjikën e shumicës. Ose të shtrembërohet realiteti si në rastin e Martinit, Nikës etj.
Këto zotërinj bashkëpjesëmarrës në prodhimin e një dokumentari denigrues për pakicën etnikisht greke, janë fakte dhe realitete të cilat kërkojnë thjeshtë integritet shkencor, moral, etik dhe kulturor brenda logjikës së bashkëjetesës harmonike në këto rajone, se vetëm kështu ndihmojmë përparimin tonë.
VINI RE: Emisionin e Marin Memës me titull: “Kur Gjini u “bë” GREK… Dropulli, grek apo shqiptar? E vërteta – Gjurmë Shqiptare” mund ta ndiqni Këtu
