Sido që të jetë, viti 2021 ishte një vit i ngarkuar në eksplorimin dhe teknologjitë e hapësirës, me superfuqitë globale dhe super të pasurit që u ‘grindën’ për zotërimin e kozmosit. Këtu janë disa nga momentet kryesore të vitit.
ISS merr module të reja dhe pret filmin hapësinor
Nauka, i njohur si Moduli Rus i Laboratorit Shumëfunksional, u ankorua me Stacionin Ndërkombëtar Hapësinor (ISS) në korrik, pas 14 vitesh vonesash dhe pengesash. Nisja e shumëpritur u pasua nga një dramë, pasi një shkrepje aksidentale e shtytësve të modulit e çoi ISS në një rrotullim.
Ekuipazhit iu desh të ndezë shtytësit në një tjetër modul rus, Zvezda, për të ekuilibruar rrotullimin. Disa muaj më vonë, një tjetër modul rus, Prichal, u lidh me Nauka. Kësaj here, bashkimi u shkëput pa probleme.
Brenda disa ditësh pas uljes në Mars, Perseverance bëri një eksplorim të parë në hapësirë kur helikopteri i tij i bashkangjitur Ingenuity u ngrit, duke dëshmuar se fluturimi i kontrolluar është i mundur në atmosferën e Marsit. Ingenuity që atëherë ka regjistruar 18 fluturime të suksesshme.
Kina nga ana e saj zbarkoi anijen e saj Tianwen-1 në Mars në maj. Tianwen-1 është mjeti i parë i Kinës që lëviz në planetin e kuq duke e futur Pekinin në nivelin më të lartë të eksploruesve të hapësirës. Duke reaguar ndaj uljes së suksesshme, shefi i NASA-s Bill Nelson e quajti Kinën një ‘kundërshtar shumë energjik’ në atë që po formohet si gara hapësinore e shekullit të 21-të.
Miliarderët dalin në hapësirë
Pasi u bë kompania e parë private që dërgoi njerëz në orbitë në vitin 2020, SpaceX e Elon Musk vazhdoi të kontrollonte një listë të ‘të parëve’ në vitin 2021. Ai dërgoi një rekord prej 143 satelitësh në hapësirë në një mision të vetëm në janar, nisi fluturimin e parë me ekuipazh të një kapsulë hapësinore të ripërdorur në prill dhe në shtator, përsëri bëri histori me lëshimin e ekuipazhit të parë tërësisht civil në orbitë.
Megjithatë, këtë verë, të gjithë sytë ishin te kolegët miliarderë të Musk, Jeff Bezos dhe Richard Branson. Të dy fluturuan në skajin e hapësirës në bordin e anijeve të ndërtuara nga kompanitë përkatëse, Blue Origin dhe Virgin Galactic, megjithëse asnjëri nga manjatët nuk hyri në orbitë.
Për fluturimin e tij në korrik, Bezos solli me vete vëllanë e tij Mark, 18-vjeçarin Oliver Daman dhe pilotin 82-vjeçar, aviatoren femër, Wally Funk. Daman u bë personi më i ri që fluturoi në ‘hapësirë’ dhe Funk më e moshuara. Fluturimi i Branson, i cili u zhvillua një javë para Bezos, pa miliarderin e Virgin të dalë në orbitë me tre nga punonjësit e tij në bordin e aeroplanit hapësinor Unity të Virgin Galactic, me dy pilotë profesionistë në kontroll.
Edhe pse të dy miliarderët u grindën publikisht nëse njëri-tjetri kishte hyrë në hapësirën e duhur, ata më vonë e uruan njëri-tjetrin për misionet e tyre të suksesshme.
Testet e armëve anti satelitore nxisin garën e armëve në hapësirë
Ministria ruse e Mbrojtjes konfirmoi në nëntor se kishte shkatërruar një satelit zbulues të epokës sovjetike me një sulm me raketa precize. Ndërsa sateliti u shkatërrua në heshtje jashtë atmosferës së planetit, valët tronditëse politike në Tokë ishin të zhurmshme dhe të menjëhershme.
Zëdhënësi i Departamentit të Shtetit të SHBA Ned Price denoncoi veprimet ‘e pamatura’ të Moskës, duke pretenduar se mbeturinat që do të ishin shpërndarë në orbitë kërcënonin ISS, ndërsa Sekretari i Shtetit Antony Blinken sulmoi Moskën lidhur me atë që e quajti ‘armatimi i hapësirës së jashtme’.
Ashtu si Rusia, SHBA, Kina dhe India kanë testuar raketa anti-satelitore në të kaluarën.
Zyrtarët amerikanë kanë pohuar publikisht se gjiganti ushtarak amerikan, i cili grumbulloi një buxhet prej 770 miliardë dollarësh për vitin 2022, mund të jetë disa vjet prapa kinezëve kur bëhet fjalë për armët hipersonike dhe teknologjitë e tjera hapësinore. Pekini ka refuzuar të pranojë publikisht se testi i tij anti-satelitor është kryer ndonjëherë.
Moska, ndërkohë, ka bërë thirrje për t’i dhënë fund garës së armatimeve orbitale dhe një konflikt të mundshëm në hapësirë. Vitin e kaluar, Ministri i Jashtëm rus Sergey Lavrov bëri thirrje që fuqitë hapësinore të bien dakord për ‘masa të pranueshme për të gjithë për të parandaluar përplasjen në hapësirën e jashtme’.
Teleskopi James Webb u lëshua pas 25 vjetësh
Teleskopi hapësinor më i fuqishëm i ndërtuar ndonjëherë u ngrit nga baza e nisjes së Agjencisë Evropiane të Hapësirës në Guianën Franceze në ditën e Krishtlindjes. Teleskopi Hapësinor James Webb prej 10 miliardë dollarësh është 100 herë më i ndjeshëm se paraardhësi i tij i famshëm, Teleskopi Hapësinor Hubble, dhe, sipas NASA-s, mjeti i ri ‘do ndryshojë të kuptuarit tonë për hapësirën siç e njohim deri tani’.
Duke e lënë Tokën pas me një shpejtësi prej 40,000 km/h, teleskopi do të shpalosë ngadalë mburojën e tij me shumë shtresa dhe pasqyrën gjigante në formë hojesh mjalti gjatë dy javëve të ardhshme, duke u bërë afërsisht sa një fushë tenisi.
Ndërkohë që teleskopi po cilësohet si dukshëm më i fuqishëm se Hubble, ai nuk do të shërbejë si një zëvendësim i plotë i mjetit orbital prej tre dekadash që prodhon imazhe shumëngjyrëshe të hapësirës së thellë.
Shtrirja e re funksionon në spektrin infra të kuq, i padukshëm për syrin e njeriut. Me arritjen e destinacionit të tij në pikën e dytë Lagranzhi Diell-Tokë (L2), 1.5 milionë kilometra (një milion milje) larg nga Toka, teleskopi James Webb do të fillojë të pastrojë rrezet infra të kuqe për shenjat e yjeve dhe galaktikave të para të formuara pas Big Bengut.
Përgatiti për Hashtag.al, Klodian Manjani
