Gjatë disa qindra viteve të fundit, popullsia njerëzore e Tokës ka parë një rritje, duke na çuar nga një miliard në 1804 në shtatë miliardë në 2017. Gjatë gjithë kësaj kohe, janë ngritur shqetësime se numri ynë mund të tejkalojë aftësinë tonë për të prodhuar ushqim , duke çuar në uri të përhapur.
Disa – Maltusianët – madje ishin të mendimit se me mbarimin e burimeve, popullsia do të ‘kontrollonte’ veten përmes vdekjeve masive derisa të arrihej një popullsi e qëndrueshme. Siç ndodh, përparimet në bujqësi, ndryshimet në praktikat bujqësore dhe teknologjia e re bujqësore na kanë dhënë ushqim të mjaftueshëm për të ushqyer 10 miliardë njerëz por është mënyra se si shpërndahet ushqimi që ka shkaktuar zi buke dhe uri masive.
Ndërsa përdorim burimet tona dhe kriza klimatike përkeqësohet, e gjithë kjo mund të ndryshojë – por tani për tani, ne kemi qenë gjithmonë në gjendje të prodhojmë më shumë ushqim sesa kemi nevojë, edhe nëse na ka munguar vullneti ose aftësia për t’ua shpërndarë atë atyre që kanë nevojë për të.
Por ndërsa të gjithë ishin të shqetësuar për mungesën e burimeve, një studiues i sjelljes në vitet 1970 u përpoq t’i përgjigjej një pyetjeje tjetër: çfarë ndodh me shoqërinë nëse të gjitha orekset tona plotësohen dhe të gjitha nevojat tona plotësohen? Përgjigja – sipas studimit të tij – ishte një kanibalizëm i tmerrshëm i ndjekur së shpejti nga një apokalips.
John B Calhoun filloi të krijonte një seri eksperimentesh që në thelb do të plotësonin çdo nevojë të brejtësve dhe më pas do të gjurmonin efektin në popullatë me kalimin e kohës. Eksperimenti më famëkeqi nga eksperimentet u emërua, në mënyrë mjaft dramatike, Universi 25.
Në këtë studim, ai mori katër çifte minjsh për mbarështim dhe i vendosi brenda një ‘utopie’. Mjedisi u krijua për të eliminuar problemet që do të çonin në vdekshmëri në mjedis të egër. Ata mund të kishin ushqim të pakufishëm nëpërmjet 16 gropave ushqimore, të aksesuara nëpërmjet tuneleve, të cilat do të ushqenin deri në 25 minj në të njëjtën kohë, si dhe shishe uji.
Materiali folezues u sigurua. Moti u mbajt në 20°C, që është temperatura perfekte për minjtë. Minjtë u zgjodhën sipas shëndetit të tyre, të marrë nga kolonia e mbarështimit të Institutit Kombëtar të Shëndetit. U morën masa paraprake ekstreme për të ndaluar çdo sëmundje të hynte në univers.
Përveç kësaj, asnjë grabitqar nuk ishte i pranishëm në utopi.
Eksperimenti filloi dhe siç mund ta prisnit, minjtë përdorën kohën që zakonisht harxhohej në kërkimin e ushqimit dhe strehimit për kryerjen e sasive të tepërta të marrëdhënieve seksuale. Rreth çdo 55 ditë, popullsia dyfishohej ndërsa minjtë mbushnin hapësirën më të dëshirueshme, ku qasja në tunelet e ushqimit ishte e lehtë.
Kur popullsia arriti në 620 individë, kjo u ngadalësua duke u dyfishuar çdo 145 ditë, pasi shoqëria e minjve filloi të haste probleme. Minjtë u ndanë në grupe dhe ata që nuk mund të gjenin një rol në këto grupe, e gjetën veten pa një vend ku të shkonin.
“Në rrjedhën normale të ngjarjeve në një mjedis natyror ekologjik, më shumë të rinj mbijetojnë deri në pjekuri sesa është e nevojshme për të zëvendësuar bashkëpunëtorët e tyre që po vdesin ose po plaken.” – shkroi Calhoun në 1972.
“Të tepërtit që nuk gjejnë asnjë pozicion social emigrojnë.”
Këtu, ‘teprica’ nuk mund të emigronte, sepse nuk kishte ku të shkonte. Minjtë që e gjetën veten pa asnjë rol social për të plotësuar, u izoluan.
“Meshkujt që dështuan u tërhoqën fizikisht dhe psikologjikisht; ata u bënë shumë joaktivë dhe u grumbulluan në pishina të mëdha pranë qendrës së dyshemesë së universit. Që nga kjo pikë e tutje ata nuk filluan më ndërveprim me bashkëpunëtorët e tyre, e as sjellja e tyre nuk shkaktoi sulm nga meshkujt territorialë”, lexohet në studim.
“Megjithatë, ata u karakterizuan nga shumë plagë dhe shumë dëmtime si rezultat i sulmeve nga meshkuj të tjerë të tërhequr.”
Meshkujt e tërhequr nuk përgjigjeshin gjatë sulmeve, ata qëndronin të shtrirë aty të palëvizshëm. Më vonë ata do të sulmonin të tjerët në të njëjtin model. Homologët femra të këtyre meshkujve të izoluar u tërhoqën gjithashtu. Disa minj i kalonin ditët duke u përgatitur, duke iu shmangur çiftëzimit dhe duke mos u përfshirë kurrë në luftime. Për shkak të kësaj ata kishin gëzof të shkëlqyera.
Ndryshimi i sjelljes së zakonshme nuk ishte e kufizuar vetëm tek të huajt.
Minjtë ‘alfa’ u bënë jashtëzakonisht agresivë, duke sulmuar të tjerët pa asnjë motiv apo përfitim për veten e tyre, dhe rregullisht përdhunonin meshkujt dhe femrat. Takimet e dhunshme ndonjëherë përfundonin në kanibalizëm.
Pavarësisht – ose ndoshta sepse – çdo nevojë e tyre po plotësohej, nënat do t’i braktisnin të vegjlit e tyre ose thjesht do t’i harronin plotësisht, duke i lënë ata të kujdeseshin për veten e tyre. Edhe minjtë nëna u bënë agresivë ndaj shkelësve të foleve të tyre, me meshkujt që normalisht do të përmbushnin këtë rol të dëbuar në pjesë të tjera të utopisë. Ky agresion u përhap dhe nënat vrisnin rregullisht të vegjlit e tyre. Vdekshmëria foshnjore në disa territore të utopisë arriti në 90 përqind.
Kjo ishte e gjitha gjatë fazës së parë të rënies së “utopisë”. Në fazën që Calhoun e quajti “vdekja e dytë”, çfarëdo minjsh të rinj që mbijetonin nga sulmet nga nënat e tyre dhe të tjerët, do të rriteshin rreth këtyre sjelljeve të pazakonta të miut. Si rezultat, ata nuk mësuan kurrë sjelljet e zakonshme të minjve dhe shumë prej tyre treguan pak ose aspak interes për çiftëzimin, duke preferuar të hanin dhe të pastroheshin vetëm.
Popullsia arriti kulmin në 2,200 – më pak se kapaciteti aktual prej 3,000 minjve të “universit” – dhe prej andej erdhi rënia. Shumë nga minjtë nuk ishin të interesuar të shumoheshin dhe u tërhoqën në kuvertën e sipërme, ndërsa të tjerët u bashkuan në banda të dhunshme poshtë, të cilat do të sulmonin dhe kanibalizonin rregullisht grupe të tjera, si dhe grupet e tyre.
Shkalla e ulët e lindjeve dhe vdekshmëria e lartë foshnjore u kombinuan me dhunën dhe së shpejti e gjithë kolonia u zhduk. Gjatë epokalipsit të miut, ushqimi mbeti i bollshëm dhe çdo nevojë e tyre u plotësua plotësisht.
Calhoun e quajti atë që ai e pa si shkakun e kolapsit ‘bataku i sjelljes’.
“Për një kafshë kaq të thjeshtë sa miu, sjelljet më komplekse përfshijnë grupin e ndërlidhur të miqësisë, kujdesit të nënës, mbrojtjes territoriale dhe organizimit shoqëror hierarkik brenda grupit dhe ndërgrupit,” përfundoi ai në studimin e tij.
“Kur sjelljet që lidhen me këto funksione nuk arrijnë të maturohen, nuk ka zhvillim të organizimit shoqëror dhe nuk ka riprodhim. Ashtu si në rastin e studimit tim të raportuar më lart, të gjithë anëtarët e popullatës do të plaken dhe përfundimisht do të vdesin. Llojet do të vdesin.”
Ai besonte se eksperimenti i miut mund të zbatohet edhe për njerëzit, dhe paralajmëroi për një ditë ku të gjitha nevojat tona plotësohen.
“Për një krijesë kaq të ndërlikuar sa njeriu, nuk ka asnjë arsye logjike pse një sekuencë e krahasueshme ngjarjesh nuk duhet të çojë gjithashtu në zhdukjen e specieve. Nëse mundësitë për përmbushjen e rolit janë shumë larg kërkesës nga ata që janë të aftë të plotësojnë rolet dhe të kenë pritshmëri për të, vetëm dhuna dhe përçarja e organizimit shoqëror mund të pasojë.”
Në atë kohë, eksperimenti dhe përfundimi u bënë mjaft të njohura, duke rezonuar me ndjenjat e njerëzve për mbipopullimin në zonat urbane që çuan në ‘prishje morale’ (megjithëse sigurisht, kjo injoron kaq shumë faktorë si varfëria dhe paragjykimi).
Megjithatë, në kohët e fundit, njerëzit kanë vënë në dyshim nëse eksperimenti mund të zbatohej me të vërtetë kaq thjesht te njerëzit.
Fundi i utopisë së miut mund të kishte ardhur ‘jo nga dendësia, por nga ndërveprimi i tepruar shoqëror,’ tha historiani mjekësor Edmund Ramsden në 2008.
“Jo të gjithë minjtë e Calhoun ishin çmendur. Ata që arritën të kontrollonin hapësirën bënë një jetë relativisht normale.”
Përveç kësaj, dizajni i eksperimentit është kritikuar për krijimin jo të një problemi të mbipopullimit, por një skenar ku minjtë më agresivë ishin në gjendje të kontrollonin territorin dhe të izolonin të gjithë të tjerët. Ashtu si me prodhimin e ushqimit në botën reale, është e mundur që problemi nuk ishte te burimet e përshtatshme, por si kontrollohen ato burime.
VINI RE: Ky material është pronësi intelektuale e Iflscience
Përgatiti për Hashtag.al, Klodian Manjani
