Për pjesën tjetër të planetit, Lufta e Dytë Botërore përfundoi në vitin 1945, po për ushtar në Ushtrinë Perandorake Japoneze, ajo vazhdoi për 28 vjet të tjera.
Ishte mbrëmja herët e 24 janarit 1972, kur dy gjuetarë CHamoru që kontrollonin kurthet e tyre të peshqve në lumin Talo’fo’fo që kalon nëpër xhungël në ishullin e Paqësorit të Guamit, u trembën nga një burrë me pamje të egër dhe të zbathur që doli para tyre.
Qartë, po aq i befasuar sa ata, i huaji hodhi mënjanë kurthin e peshkut të punuar me dorë që mbante dhe u përpoq të kapte njërën nga pushkët e gjahtarëve. Por ai u mposht lehtësisht, u nënshtrua dhe u detyrua të shoqëronte burrat në fshatin e tyre, ku një nga historitë më të jashtëzakonshme të shekullit të 20-të filloi të shpalosej ngadalë.
Njeriu që u shfaq nga askundi në errësirën e mbrëmjes 50 vjet më parë ishte rreshteri Shoichi Yokoi i Divizionit të 38-të të Ushtrisë Perandorake Japoneze. Kontakti i tij i fundit me botën e jashtme kishte qenë 28 vjet më parë, pasi forcat amerikane kishin rifituar kontrollin e ishullit nga Japonia dhe në tetë vjet përpara takimit të tij me burrat CHamoru, ai nuk kishte folur asnjë fjalë me një tjetër qënie njerëzore. Ai ishte një nga tre japonezët që i ishte shmangur kapjes dhe i fundit që mbijetoi, duke u fshehur në një shpellë dhe duke gjuajtur natën.
Këtë javë, nipi i tij, Omi Hatashin, të cilin i moshuari e kishte trajtuar si djalin që nuk e kishte pasur kurrë, foli ekskluzivisht me RT.com.
Duke folur nga Osaka, ku ai është një lektor universiteti në historinë moderne dhe të drejtat e njeriut, profesor Hatashin hodhi poshtë mitologjinë e ushtarit që nuk do të dorëzohej kurrë që është krijuar rreth xhaxhait të tij dhe në vend të kësaj, pikturoi një pamje prekëse të një njeriu të dëshpëruar.
Kur Hatashin ishte vetëm gjashtë vjeç, vetëm pak muaj pasi ishte rishfaqur në Guam dhe më pas ishte kthyer në Japoni, Yokoi ishte martuar me Mihokon, tezen e djalit. Yokoi ishte 56 vjeç në atë kohë dhe nusja e tij ishte 44.
Historia e jashtëzakonshme e rreshterit filloi më 31 mars 1915, kur ai lindi në qytetin e Nagoya, ku u rrit nga nëna dhe njerku i tij.
Në vitin 1941, në moshën 26-vjeçare, ndërsa punonte si rrobaqepës, u rekrutua në Ushtrinë Perandorake dhe u dërgua për të shërbyer në Divizionin e 29-të në Mançuri, Kinën verilindore. Ai kaloi tre vjet duke punuar në logjistikë, ku u urrye nga kolegët e tij të këmbësorisë, të cilët e konsideronin personelin e logjistikës ‘të butë’ dhe një barrë për luftëtarët ‘e vërtetë’.
Prof. Hatashin kujton: “Ushtria Perandorake Japoneze e trajtoi me të vërtetë logjistikën shumë keq. Kishte një thënie që njerëzit e logjistikës ishin me inferiorë se kuajt dhe demat për sa i përket forcës fizike dhe kështu ata ishin nën kafshët për sa i përket statusit. Por për shkak të rrethanave të vështira në të cilat u gjend ushtria, me mungesë ushtarësh në fund të luftës, veçanërisht në mbrojtjen e Guamit, administrata japoneze vendosi që të gjithë njerëzit e logjistikës duhet të pajiseshin me më shumë municion dhe duhet të luftonin si ushtarë. Të gjithë këmbësorët e tjerë e panë këtë shumë fyese, duke pyetur: ‘Pse duhet të luftojmë në të njëjtat radhë si njerëzit e logjistikës? Ata janë inferiorë!’ Pra, kishte një marrëdhënie shumë të keqe mes burrave.”
Në shkurt 1944, ndërsa Japonia u përpoq të forconte mbrojtjen e saj në Guam, ish-territorin amerikan që kishte pushtuar, Rreshteri Yokoi u urdhërua të ishte gati për t’u dërguar jashtë. Atij iu tha se do të dislokohej në një destinacion të fshehtë dhe u fut me ngut në një transportues trupash pa asnjë ide se çfarë e priste. Ajo anije ishte nisur për në Guam.
Pavarësisht nga popullsia e tij e vogël prej 20,000 banorësh, ishulli kishte një rëndësi të madhe strategjike. Japonia e kapi atë në dhjetor 1941, duke filluar me një sulm ajror në kryeqytetin, Hagatna, vetëm pak orë pas sulmit të saj ndaj flotës amerikane në Pearl Harbor në Haëaii, rreth 3800 milje larg.
Në vetëm tre ditë, Ushtria Perandorake pushtoi zotërimin e SHBA-së, duke nisur një masakër që la 600 të vdekur dhe u sigurua që vendasit të urrenin forcën pushtuese për pjesën e mbetur të pushtimit. Ky ishte mjedisi në të cilin Rreshteri Yokoi zbarkoi në shkurt 1944. Ai u caktua menjëherë në trupat e furnizimit të garnizonit detar japonez.
Megjithatë, amerikanët, të indinjuar nga bombardimet e Pearl Harbor dhe të tronditur nga përzënia nga Guami, ishin rigrupuar. Në korrik të atij viti, në një përpjekje për të rimarrë Guamin, ata filluan një nga bombardimet më shkatërruese detare para sulmit të Luftës së Dytë Botërore. Përballë 55,000 ushtarëve amerikanë, japonezët u mundën shpejt.
Ndërsa luftimet u ndezën rreth Rreshterit Yokoi, ai u nda nga toga e tij, ai kishte vuajtur tmerrësisht nga diarreja dhe kishte qenë në tualet, dhe kur shkoi të bashkohej me njerëzit e tij, ata nuk u gjetën askund.
Por ai nuk ishte vetëm. Radhët japoneze ishin në rrëmujë, kështu që Yokoi u lidh me një kolektiv prej nëntë ushtarësh nën komandën e një oficeri që dikur kishte qenë një murg budist.
“Oficeri me të vërtetë nuk ishte i interesuar të luftonte,” tha Profesor Hatashin. “Ata kërkuan një mënyrë për të ndërtuar një trap dhe për të shpëtuar nga Guami, ku shpresonin të shpëtoheshin nga marina japoneze, apo edhe amerikanët.”
Megjithëse skuadrilja e lidhur vazhdoi të sulmonte pozicionet amerikane nën mbulesën e errësirës, mungesa e ushqimit dhe mosmarrëveshjet rreth taktikave çuan në një përçarje dhe grupi u shpërbë, duke lënë Yokoin dhe dy shokë, Shichi Mikio dhe Nakahata Satoshi vetëm.
Profesor Hatashin tha se, në një moment, të tre burrat kishin tentuar të dorëzoheshin, por ata ishin përballur me një armiqësi të tillë të madhe nga populli i Guamit, të cilët kujtuan egërsinë e pushtuesve, saqë ai dhe dy shokët e tij u larguan me shpejtësi duke u zotuar se nuk do t’u afroheshin më banorëve vendas. Aq e madhe ishte frika e tyre nga hakmarrja, saqë i qëndruan atij vendimi edhe në vitin 1952, kur hasën në fletushka ku thuhej se lufta kishte mbaruar.
Me kalimin e kohës, vendimi i tyre për të qëndruar së bashku u trazua dhe Yokoi vendosi të jetonte veçmas në strehën e tij nëntokësore, por gjithsesi mjaft afër dy shokëve të tij, saqë ata mund të komunikonin me njëri-tjetrin nëse kishin dëshirë.
Shtëpia e tij e re përbëhej nga një vrimë në formë L-je shtatë metra nën tokë, rreth një metër e lartë dhe 2.7 metra e gjatë, e mbështetur nga kallamishte bambuje dhe nga ku mund të futeshe përmes një hapjeje të ngushtë e të fshehur nëpërmjet një shkalle bambuje.
Dyshemetë dhe muret ishin të mbuluara me bambu, madje ai kishte ndërtuar një tualet të brendshëm. Ai jetonte me karkaleca, peshq, ngjala, zhaba, minj dhe derra të egër si dhe fruta të ndryshme si arra kokosi e papaja nga xhungla përreth dhe lëvizte nga streha e tij vetëm natën për të shmangur zbulimin.
Ndërsa ai ekzistonte veçmas nga Mikio dhe Satoshi, ata nuk ishin të ndarë dhe kur diku në vitin 1964, ai kuptoi se nuk i kishte parë fqinjët e tij për disa kohë, shkoi t’i gjente ata. Profesori Hatashin tha se xhaxhai i tij i kishte thënë se, duke hyrë në shpellën e tyre, ai kishte luftuar për të gjetur rrugën e tij përreth në errësirë, por këmba e tij kishte goditur një objekt që më pas u rrotullua në tokë. Kur arriti të ndezë një flakë për të hetuar, ai zbuloi se ishte një kafkë njeriu. Shokët e tij kishin vdekur. Ky realizim dërrmues ishte një goditje e hidhur për Yokoin.
Pavarësisht raporteve të mëvonshme se ata kishin vdekur kur shpella e tyre ishte përmbytur, Profesor Hatashin tha se shkatërrimi i shkaktuar nga tajfuni Karen, i cili goditi Guamin në vitin 1962, kishte krijuar mungesa të gjata dhe të rënda ushqimore që e kishin bërë të vështirë për ushtarët gjetjen e ushqimit ose daljen për gjueti.
Fakti që mbetjet e tyre ishin gjetur në shpellë i shtyu disa të spekulonin se një grumbullim i monoksidit të karbonit në shtëpinë e tyre të ngushtë nëntokësore mund të kishte qenë fajtori.
Për Yokoin, humbja e shokëve të tij duhet të ketë qenë e rëndë. Hatashin tha: “Gjatë gjithë jetës së tij ai kishte qenë tmerrësisht i vetmuar, por u bë e qartë se këta dy djem që jetonin në një vrimë në tokë në Guam ishin bërë familja e tij. Ai ishte i shkatërruar emocionalisht, por disi e bindi veten se e kishte për detyrë të raportonte vdekjen e dy djemve në Japoni. Ai mendoi se dikush duhet t’i tregojë qeverisë për këtë tragjedi. Në këtë mënyrë, ai e bindi veten të mbijetonte.”
Misioni i Yokoit ishte shpëtimi i tij. Më vonë ai i pranoi nipit të tij se qëllimi i tij i vetëm për të mbetur gjallë ishte raportimi i humbjes së dy shokëve te eprorët e tij ushtarakë, në mënyrë që familjet e tyre të mund të njoftoheshin më në fund. Ai e përmbushi këtë premtim ndaj vetes kur u kthye në Japoni, duke shkuar në shtëpitë e të dy ushtarëve për të konfirmuar se burrat kishin vdekur.
Megjithëse ndjenja e detyrës së Yokoit si ushtar dhe si burrë e shoqëroi gjatë gjithë jetës, kombi të cilit i shërbeu nuk arriti ta shpërblente sakrificën e tij. Profesor Hatashin thotë se xhaxhai i tij ishte shpallur zyrtarisht i vdekur në vitin 1947 dhe si rezultat, paga dhe pensioni i tij ishin ndërprerë.
Ndërsa është folur shumë për kodin e sjelljes ushtarake të Ushtrisë Perandorake Japoneze dhe ndjenjën e saj të nderit që zgjidhte vdekjen përpara dorëzimit, Profesor Hatashin tha se ky nuk ishte një pasqyrim i vërtetë i realitetit të luftës.
Ai tha se oficerët japonezë në Guam të kapur nga amerikanët u dorëzuan për të shpëtuar lëkurën e tyre, diçka që e kishte acaruar xhaxhain e tij pafundësisht. Kur më në fund u kthye në shtëpi dhe mësoi se disa nga oficerët e lartë që kishin shërbyer në Guam ishin dorëzuar te armiku dhe pas kthimit në Japoni jetuan një jetë të rehatshme mes familjes dhe miqve.
Profesor Hatashin kujton: “Vetë zoti Yokoi tha se kolonelët që u dorëzuan dhe jetuan të lumtur në Japoni nuk donin ta shihnin kurrë të gjallë.” Guximi i tij përballë fatkeqësive ishte në kontrast të plotë me sjelljen e tyre dhe me atë që shumë besonin se udhëheqja ushtarake e pakompromis kishte pritur prej tyre.
Nën sundimin e hekurt të perandorit Hirohito, dorëzimi nuk ishte një opsion. Profesor Hatashin tha se linja zyrtare ishte se nëse Japonia do të ishte mundur në Guam, duhet të ketë qenë sepse çdo ushtar japonez që luftonte atje ishte vrarë në betejë. Një ushtar i Ushtrisë Perandorake nuk i dorëzohet armikut të tij.
Por kjo nuk është ajo që ndodhi. “Në realitet, disa njerëz në fakt u dorëzuan dhe u kthyen në Japoni,” tha ai.
“Disa u gjetën duke vuajtur nga mungesa e ushqimit ose nga sëmundjet dhe ata u bënë të burgosur.”
Për t’iu përshtatur narrativës zyrtare dhe për të shmangur çdo pyetje të pakëndshme në lidhje me lënien e shokëve pas, çdo ushtar që nuk llogaritej në ishull thjesht u shpall i vdekur, kështu që nënës së Yokoit iu tha se djali i saj kishte vdekur.
“U vendos që çdo ushtar të kishte vdekur në betejë, edhe nëse nuk kishin asnjë provë për këtë,” tha profesori.
Ndërsa rishfaqja e papritur e Rreshterit Yokoi në 1972, pas 10,000 ditësh, mund të kishte vënë në siklet hierarkinë ushtarake, në kthimin e tij në Tokio, ai u mirëprit si hero nga një publik adhurues që admiroi përulësinë e fjalëve të tij të para publike: “Është shumë e turpshme që kthehem.”
Ishte ai pranim, i parë përmes prizmit të kodit të rreptë të sjelljes ushtarake të Japonisë, që disa besonin se zbuloi se Rreshteri Yokoi disi ndjeu se kishte dështuar kombin e tij duke u kapur. Por realiteti ishte shumë ndryshe. Ai u shkatërrua nga faji i të mbijetuarit, tha Profesor Hatashin. Makthet e ndoqën. Ai i tha nipit të tij që nuk mundtë flinte më nga të vdekurit që kishte lënë pas, të cilët po e ndiqnin nëpër xhunglën e ishullit.
Me kalimin e kohës lindën edhe xhelozitë. Viktimat japoneze në Guam arritën në rreth 18,000 dhe të afërmit e disa prej atyre që nuk u kthyen u përballën me Yokoin. Ai mori telefonata anonime nga të afërmit në orët e vona të natës, duke kërkuar të dinte se si kishte mbijetuar për kaq shumë kohë kur të dashurit e tyre kishin vdekur.
Ndërsa ai i kaloi vitet e tij në paqe në Japoni duke dhënë leksione dhe intervista për jetën e tij të jashtëzakonshme, ish-ushtari më vonë vizitoi Guamin me gruan e tij të re, me këmbënguljen e saj. Ajo ishte kureshtare të shihte kushtet në të cilat burri i saj kishte mbijetuar për 28 vjet. Mihoko Yokoi jeton ende e sot është 94-vjeç. Ajo jeton në Kioto.
Yokoi edhe pse mbijetoi mbeti pa pension ushtarak, jeta e tij e mëvonshme ishte e rreptë, por qëndrueshmëria ishte diçka që ai e nxiti mes kolegëve të tij japonezë, madje duke shkruar një libër me titull, “Duhet të jetosh me më shumë vështirësi”.
Para se të vdiste nga një atak në zemër në vitin 1997, në moshën 82-vjeçare, fjalët e fundit të Jokoit për nipin e tij mishëronin një burrë për të cilin familja dhe besnikëria ishin jashtëzakonisht të rëndësishme. Duke folur për dy shokët e xhaxhait të tij, trupat e të cilëve ishin marrë prej kohësh nga xhungla e Guamit, Profesor Hatashin tha: “Ai më tha se do të donte që të tre të ishin kthyer së bashku.”
*Damian Wilson është një gazetar në Mbretërinë e Bashkuar, ish-redaktor i Fleet Street, këshilltar i industrisë financiare dhe këshilltar special i komunikimit politik në Mbretërinë e Bashkuar dhe BE.
Përgatiti për Hashtag.al, Klodian Manjani
