Nga Marco Valle
Në narrativën e Kremlinit për krizën ukrainase, akuza për keqbesim ndaj amerikanëve dhe aleatëve të tyre rishfaqet vazhdimisht. Edhe në këto ditë, presidenti i Federatës Ruse, Vladimir Putin, ka përsëritur disa herë me të drejtë, “se Moska ishte mashtruar dhe mashtruar hapur” nga shtetet perëndimore, të cilat kishin siguruar se Aleanca Veriatlantike nuk do të shtrihej drejt Lindjes. Një polemikë e vjetër e bazuar në kujtimet (dhe pendimet e shumta) të Michail Gorbachev.
Gjithçka filloi me intervistën e dhënë nga sekretari i fundit i përgjithshëm i Partisë Komuniste Sovjetike për The Daily Telegraph më 7 maj 2008: “Amerikanët na premtuan se NATO nuk do të shkonte kurrë përtej kufijve të Gjermanisë pas ribashkimit të saj, por tani gjysma e Evropës Qendrore dhe Europa Lindore janë anëtarë, pyes veten se çfarë ndodhi me garancitë që na u dhanë? Mosbesnikëria e tyre është një faktor shumë i rrezikshëm për një të ardhme paqësore, sepse i ka treguar popullit rus se nuk mund t’u besohet”.
Më pas, në raste të tjera, lideri i rënë u kthye në temën e ndezur, duke u penduar që u besoi fjalëve të Bushit dhe zv.sekretarit të Shtetit Baker gjatë samitit të Maltës më 2-3 dhjetor 1989 (pak pas rënies së Murit të Berlinit dhe në prag të rënies së Paktit të Varshavës).
Në ishullin e vogël mesdhetar, Baker e siguroi Gorbaçovin naiv se “juridiksioni i NATO-s nuk do të zgjerohej as një centimetër në lindje”.
Marrëveshja verbale ishte e qartë: nëse Rusia hiqte dorë nga hegjemonia e saj mbi Evropën Qendrore dhe Lindore, Shtetet e Bashkuara në asnjë mënyrë nuk do të përfitonin nga ky koncesion për të zgjeruar ndikimin e saj dhe për të kërcënuar sigurinë strategjike ruse.
Megjithatë, një marrëveshje zotërinjsh nuk u zyrtarizua kurrë me shkrim dhe e mohuar me kokëfortësi ndër vite nga administratat e ndryshme në Uashington dhe terminalet e tyre evropiane.
I fundit në rend kronologjik, Sekretari i Përgjithshëm i NATO-s, Jens Stoltenberg, i cili ditët e fundit ka përsëritur thatë se “askush, kurrë, në asnjë datë apo askund, nuk i kishte bërë premtime të tilla Bashkimit Sovjetik”.
Pra, të gjitha gënjeshtrat e një plaku të moshuar dhe/ose propaganda e Kremlinit? Duket sikur jo. Duke qenë se “djalli bën tenxheret, por jo kapakët”, diçka mbetet gjithmonë në arkiva dhe këtu, në numrin në stendat e gazetave, e përjavshmja autoritative gjermane Der Spiegel boton një dokument të paktën të turpshëm.
Këto janë procesverbalet të gjetura në Arkivin Kombëtar Britanik nga politologu amerikan Joshua Shifrinson, të takimit të drejtorëve politikë të ministrive të jashtme të Shteteve të Bashkuara, Britanisë së Madhe, Francës dhe Gjermanisë, të mbajtur në Bon, më 6 mars 1991. Tema e intervistës ishte siguria në Evropën Qendrore dhe Lindore dhe marrëdhëniet me Rusinë e mundur, e dëshpëruar, por ende e aftë, sipas të pandehurve, për një reagim të fortë nëse siguria e saj sulmohej, pa u përpjekur të lidhte një pakt të qëndrueshëm miqësie dhe bashkëpunimi ekonomik dhe politik.
Përballë hipotezës së një kërkese nga disa vende të ish-bllokut sovjetik (Polonia mbi të gjitha) për t’u anëtarësuar në NATO, britanikët, amerikanët, gjermanët dhe francezët ranë dakord se ato ishin thjesht “të papranueshme”.
Në emër të Berlinit, Jurgen Hrobog tha: “Sqaruam gjatë ‘negociatave 2 plus 4’ për ribashkimin e Gjermanisë, me pjesëmarrjen e Republikës Federale të Gjermanisë, Republikës Demokratike Gjermane, Shteteve të Bashkuara, Bashkimit Sovjetik, të Britanisë së Madhe dhe Francës, se ne nuk synojmë të çojmë përpara Aleancën Atlantike përtej Oderit. Prandaj, ne nuk mund t’i japim Polonisë ose kombeve të tjera të Evropës Qendrore dhe Lindore mundësinë për t’u bashkuar”.
Sipas Hrobog, ky pozicion ishte dakordësuar me kancelarin federal Helmut Kohl dhe ministrin e jashtëm Hans-Dietrich Genscher.
Siç raporton Der Spiegel, në të njëjtin rast, përfaqësuesi i Shteteve të Bashkuara, Raymond Seitz, deklaroi: “Ne i kemi premtuar zyrtarisht Bashkimit Sovjetik në bisedimet ‘2 plus 4’, si dhe në kontaktet e tjera dypalëshe midis Uashingtonit dhe Moskës, se ne nuk synojmë të shfrytëzojmë në një nivel strategjik, tërheqjen e trupave sovjetike nga Evropa Qendrore dhe Lindore dhe se Organizata e Traktatit të Atlantikut të Veriut nuk duhet të zgjerohet përtej kufijve të Gjermanisë së re, as formalisht dhe as informalisht.”
Me pak fjalë, marrëveshja ishte aty dhe u nda nga partnerët kryesorë të Aleancës Atlantike. Atëherë “dikush” vendosi se ishte më mirë të harronte të gjitha premtimet për të përfshirë të gjithë Evropën Lindore ndër vite, pastaj vendet baltike dhe, në të ardhmen, Ukrainën. Rezultatet janë para syve të botës.
VINI RE: Ky artikull është pronë intelektuale e Insideover / Përshtati në shqip Hashtag.al
