Nga Yanis Varoufakis
Inflacioni është një “sëmundje” që prek në mënyrë disproporcionale të varfrit. Edhe përpara se Putini të niste luftën e tij brutale, rezultati i së cilës është rritja e çmimeve të energjisë dhe ushqimeve, inflacioni ishte tashmë mbi 7.5% në Shtetet e Bashkuara dhe mbi 5% në Evropë dhe Britani.
Prandaj, thirrjet për kontrollin e saj janë plotësisht të justifikuara. Thënë kjo, historia ka treguar se “ilaçi” për inflacionin tenton të shkatërrojë edhe më shumë të varfrit.
Ajo, që ne po përballemi sot është se politikat e propozuara deflacioniste kërcënojnë jo vetëm t’u japin një goditje tjetër të rëndë atyre që nuk kanë por edhe të mbysin tranzicionin e gjelbër të nevojshëm dëshpërimisht.
Dy sfera ndikimi mbizotërojnë në debatin publik mbi inflacionin dhe çfarë duhet bërë. Dikush kërkon që të shuhen menjëherë “flakët” inflacioniste të politikës monetare të doktrinës së shokut dhe frikës: që normat e interesit të rriten ndjeshëm për të mbytur shpenzimet.
Ata paralajmërojnë se vonimi i një dhune të vogël monetare tani do të kërkojë nivele të mëvonshme të barbarizmit “shockwalker” – një referencë për Paul Volker, President i Rezervës Federale të SHBA, i cili ndaloi hiperinflacionin e viteve 1970 që u hap për klasën punëtore amerikane dhe që është ende i hapur sot.
Sfera e dytë e ndikimit këmbëngul se kjo nuk është e nevojshme, duke propozuar një qëndrim të vendosur për sa kohë që inflacioni i pagave mbahet nën kontroll.
Prandaj, të dy sferat bien dakord se rritja e pagave është kërcënimi real, ndërsa mosmarrëveshja e tyre fokusohet vetëm në atë nëse është e kujdesshme të veprohet para ose pasi ato të fillojnë të rriten.
Ata gjithashtu bien dakord se për të luftuar inflacionin, oferta monetare dhe kredia duhet të jenë një proces me dy hapa: bankat qendrore duhet së pari të ndalojnë së prodhuari para të reja dhe vetëm më pas të rrisin normat e interesit. Të dy bëjnë gabime të rrezikshme në llogaritjet e tyre.
Së pari, inflacioni i pagave duhet të jetë i mirëpritur, jo të trajtohet si rreziku publik nr. 1.
Së dyti, pikërisht kur normat e interesit po rriten, bankat qendrore duhet të vazhdojnë të prodhojnë para.
Por këtë herë, ata duhet të drejtohen drejt investimeve të gjelbra dhe mirëqenies sociale – dhe në të njëjtën kohë t’u mohojnë atyre të cilëve me sjelljen e tyre nxisin shkaqet themelore të inflacionit.
Që nga viti 2008, pabarazia është lejuar të rritet përtej pragut. Dymbëdhjetë vitet e mbështetjes së bankës qendrore për të pasurit, e kombinuar me masat shtrënguese ndëshkuese për shumë njerëz, kanë çuar në uljen e investimeve kronike dhe paga të ulëta.
Bankat qendrore këputën egërsisht pemën e parasë për të rritur çmimet e aksioneve dhe të pasurive të paluajtshme ndërsa pagat ranë. Kështu, inflacioni i aseteve dhe pabarazia e egër u bënë regjim.
Pothuajse të gjithë ranë dakord, duke përfshirë edhe shumë njerëz të pasur, se pagat duhet të rriten jo vetëm në interes të punëtorëve, por edhe sepse pagat e ulëta mbajtën investimet e ulëta dhe krijuan shoqëri me produktivitet të ulët, aftësi të ulëta, perspektiva të ulëta dhe politika helmuese.
Vlen të përmendet se gjithçka që duhej për të çrrënjosur këtë konsensus ishte një inflacion modest, historikisht, i pagave i shkaktuar nga një deficit i punëtorëve pas bllokimit pandemik.
Pas një dekade mbylljeje të syve ndaj inflacionit të shfrenuar të aseteve (madje edhe duke festuar, si në rastin e çmimeve të çmendura të banesave dhe tregjeve të furishme të aksioneve), inflacioni delikat i pagave i ka panikuar qeveritë.
Papritur, perspektiva e rritjes së pagave u kthye nga një objektiv në një kërcënim – duke nxitur Andrew Bailey, Guvernatorin e Bankës së Anglisë, t’u kërkonte punonjësve të vendosnin kërkesat e tyre për paga nën një “kufi mjaft të qartë”.
Por kjo nuk është një përsëritje e viteve 1970, kur klasa punëtore ishte e vetmja viktimë e barrës së deflacionit të pagave dhe përfitimi i të varfërve. Ajo që është shumë e ndryshme është se, sot, një “goditje Volker” mund të mbysë fare mirë tranzicionin e gjelbër së bashku me një pjesë të madhe të peshës së punëtorëve në të ardhurat kombëtare.
Kundërargumenti është, natyrisht, se as punëtorët dhe as aftësia e shoqërisë për të investuar në tranzicionin e gjelbër nuk do të përfitojnë nga rritja e pagave që nuk mjaftojnë për çmimet gjithnjë në rritje. E vërtetë.
Megjithatë, ajo që është gjithashtu e vërtetë është se një politikë monetare që i jep përparësi inflacionit të pagave, edhe nëse arrin të eliminojë inflacionin në fillim, do të çojë vetëm në një dekadë tjetër të humbur me investime të pamjaftueshme në njerëz dhe natyrë.
Ndërsa klasa punëtore mund të ngrihet dhjetë vjet nga tani për të kërkuar pjesën e të ardhurave totale që u takon, është e kuptueshme që dhjetë vjet të tjera investimesh të pamjaftueshme në tranzicionin e gjelbër do na shtyjnë të gjithëve në prag të, nëse jo zhdukjes, dëmeve të pariparueshme për perspektivat e njerëzimit.
Pra, si ta trajtojmë inflacionin pa rrezikuar investimet në tranzicionin e gjelbër? Cila është alternativa ndaj një lufte klasash për pagat në formën e një politike monetare të prerë që shtyp ofertën e parasë në të gjitha nivelet, qoftë me dhunë (siç sugjerojnë mbrojtësit e doktrinës së shokut dhe frikës) qoftë më të butë (propozimi për stabilitet)?
Një politikë alternative e denjë duhet të ketë tre objektiva:
Së pari, për të shtrydhur çmimet e aseteve (p.sh. çmimet e pasurive të paluajtshme dhe të aksioneve) për të shmangur humbjen e burimeve minimale financiare për të rritur vlerat nominale.
Së dyti, për të ulur çmimet e mallrave duke lejuar kthime më të larta nga investimi në energjinë e gjelbër dhe transportin.
Së treti, investimet e mëdha në sektorët e energjisë dhe energjisë së gjelbër, transportit, bujqësisë – si dhe strehimit social dhe mirëqenies.
Agjenda e trefishtë e politikave në vijim mund të arrijë këto tre synime.
Së pari, rritja e ndjeshme e normave të interesit. Normat jashtëzakonisht të ulëta të interesit nuk arritën të stimulonin investimet dhe, në çdo rast, nuk ishin kurrë të disponueshme për ata që ose kishin nevojë të merrnin hua ose donin të merrnin hua për të bërë gjërat që i nevojiteshin shoqërisë. Gjithçka që u bë ishin normat jashtëzakonisht të ulëta të interesit për të rritur çmimet e pasurive të paluajtshme, çmimet e aksioneve, pabarazinë dhe gjithçka që ndan shoqërinë.
Së dyti, për të nisur një iniciativë të madhe të investimeve publike të gjelbra të mbështetur nga banka qendrore. Natyrisht, rritja e normave të interesit nuk do të stimulojë investimet, edhe nëse është e vërtetë që normat pothuajse zero kanë kontribuar qoftë edhe një kontribut të vogël në investime. Për të ndaluar investimet e ulëta, banka qendrore do të duhet të shpallë një lloj të ri “lehtësimi sasior”: Ndalojë financimin e financuesve dhe në vend të kësaj të angazhohet të mbështesë (blejë, nëse është e nevojshme) bonot e gjelbra të qeverisë që rrisin fondet me 5% të të ardhurave kombëtare në vit – një shumë që do të investohet drejtpërdrejt në tranzicionin e gjelbër, duke i dhënë shoqërisë një shans për të bërë gjithçka që duhet për të stabilizuar klimën.
Së treti, të zgjerohet i njëjti model i financave publike (për shembull, t’i kërkohet bankës qendrore të mbështesë obligacionet e qeverisë) për të investuar në politikat e strehimit social dhe të kujdesit shëndetësor.
Shkurtimisht, ajo që unë propozoj është një përmbysje e politikave toksike që kanë qenë në fuqi që nga viti 2008. Në vend që bankat qendrore të ofrojnë para falas dhe norma të ulëta interesi për të pasurit, ndërsa pjesa tjetër lëngon në një burg të ashpër shtrëngues, banka qendrore duhet bej kështu: Para më të shtrenjta për të pasurit (nëpërmjet rritjeve të ndjeshme të normave të interesit), ndërkohë që siguron para të lira për të investuar në gjëra që shumica dhe mjedisi kanë nevojë dhe kanë të drejtë.
VINI RE: Shkrimi është pronësi intelektuale e news247.gr.
Përshtati në shqip për Hashtag.al, Klaudio Agolli
