Nga Robert Bridge
Robert Bridge është një shkrimtar dhe gazetar amerikan. Ai është autori i “Midnight in the American Empire,” Si korporatat dhe shërbëtorët e tyre politikë po shkatërrojnë ëndrrën amerikane.
Në prill 1947, termi ‘Lufta e Ftohtë’ u shqiptua për herë të parë për të përshkruar përçarjen gjeopolitike midis SHBA-së dhe Bashkimit Sovjetik.
Konfrontimi supozohet se përfundoi me rënien e Bashkimit Sovjetik. Por a ka ndodhur vetëm në imagjinatën tonë ndërprerja e tensioneve?
Ndërkohë që Uashingtoni dhe Moska u bënë aleatë të pathyeshëm në betejën kundër Gjermanisë naziste, dy armiqtë ideologjikë nuk mund ta fshihnin më armiqësinë e tyre të ndërsjellë kur Lufta e Dytë Botërore përfundoi në vitin 1945. Më pas, një ftohje e fortë përfshiu planetin për gati gjysmë shekulli që shumë kishin frikë se do të përfundonte me katastrofë bërthamore.
Shtatëdhjetë e pesë vjet më parë, Bertrand Baruch, financier dhe burrë shteti amerikan, shpiku termin ‘Lufta e Ftohtë’ për të përshkruar këtë ngecje të zgjatur. Duke folur para një delegacioni ligjvënësish amerikanë, Baruch, duke paralajmëruar ‘Frikën e Kuqe’ të viteve të Mçarthy, i tha audiencës së tij: “Mos të mashtrojmë, ne jemi sot në mes të një lufte të ftohtë. Armiqtë tanë duhet të gjenden jashtë dhe brenda. Le të mos e harrojmë kurrë këtë: trazirat tona janë zemra e suksesit të tyre.”
Historianët priren të bien dakord se Lufta e Ftohtë filloi në vitin 1947 me të ashtuquajturën ‘Doktrinën Truman’, një program përmbajtjeje kundër armikut të Amerikës, siç rekomandohet nga diplomati amerikan George Kennan, deri më 26 dhjetor 1991, kur Bashkimi Sovjetik hoqi dorë. Të tjerë argumentojnë se në fakt filloi që në vitin 1945 kur Uashingtoni hodhi bomba atomike në qytetet japoneze Hiroshima dhe Nagasaki në ditët e fundit të Luftës së Dytë Botërore.
Ky akt i tmerrshëm, i cili befasoi Moskën dhe botën, e detyroi Jozef Stalinin të rriste programin bërthamor sovjetik. Më 29 gusht 1949, Moska testoi armën e saj të parë bërthamore, duke arritur kështu ekuilibrin strategjik me SHBA-në.
Për miliona njerëz në mbarë botën, ky ishte fillimi i Luftës së Ftohtë të vërtetë, një makth i vërtetë i Dr. Strangelove që pa dy kampe të armatosura bërthamore të mbyllura në një betejë ideologjike mbi ‘-izmat’ e tyre të parapëlqyer. Në SHBA, ashtu si në Bashkimin Sovjetik, nxënësit e shkollës morën pjesë rregullisht në stërvitjet e emergjencës në përgatitje për të pamendueshmen.
Ndoshta koha më e afërt që bota i ka ardhur ndonjëherë një lufte bërthamore në shkallë të plotë ishte gjatë krizës së raketave kubane të vitit 1962 (e quajtur ‘Kriza e Karaibeve’ në Rusi), e cila pa presidentin e SHBA-së John F. Kennedy dhe liderin sovjetik Nikita Hrushovi të mposhtin nervat për t’u larguar nga një bllokim pa u turpëruar që përfshinte heqjen e raketave balistike amerikane nga Turqia dhe raketave sovjetike nga Kuba.
Përpara 30 vitesh Bashkimi Sovjetik u fut në librat e historisë. Megjithatë, ajo që mbetet e diskutueshme është nëse Lufta e Ftohtë u shua atje, apo ne po jetojmë vazhdimësinë e atyre kohërave të errëta?
Pas rënies së Bashkimit Sovjetik, Rusia u përball me sfidën monumentale të kalimit nga një ekonomi e komanduar dhe kontrolluar në një ekonomi tregu. Në këtë pikë, rusët dhe amerikanët lanë mënjanë armiqësitë e tyre të së kaluarës (të personifikuara nga marrëdhënia gazmore midis Bill Clinton dhe Boris Yeltsin) ndërsa këshilltarët perëndimorë erdhën në skenë për të ndihmuar në reformimin e ekonomisë. Frytet e këtyre përpjekjeve janë diskutuar ashpër që atëherë.
Duke përdorur të ashtuquajturat teknika të ‘terapisë së shokut’ të liberalizimit të sponsorizuar nga FMN, Rusia hoqi dorë nga kontrollet e çmimeve dhe subvencionet shtetërore, ndërsa ofronte një skemë për privatizimin e aseteve të mëparshme publike.
Rezultati përfundimtar ishte, midis fatkeqësive të tjera, inflacioni masiv, papunësia, varfëria endemike, rritja e një klase oligarkike dhe një rritje e paprecedentë e shkallës së vdekjeve, për të cilën të paktën një studim fajësoi shkallën e pamatur të liberalizimit. Eshtë e panevojshme të thuhet se ky shembull i parë i bashkëpunimit post-sovjetik midis Rusisë dhe Amerikës nuk përfaqësoi një fillim premtues. As gjërat nuk do të përmirësoheshin.
Momenti kryesor në marrëdhëniet moderne SHBA-Rusi erdhi pas sulmeve terroriste të 11 shtatorit 2001. Pavarësisht se Vladimir Putin ishte lideri i parë global që i telefonoi Presidentit të SHBA George W. Bush dhe i ofroi mbështetjen e pakushtëzuar Rusisë, Uashingtoni ia ktheu gjestin në një mënyrë që Moska nuk do ta harronte shpejt.
Vetëm pak muaj më vonë, 13 dhjetor 2001, Bush dha njoftim zyrtar se SHBA do të tërhiqej nga Traktati i Raketave Anti-Ballistik (ABM). Nënshkruar nga Moska dhe Uashingtoni në 1972, traktati ABM ruajti barazinë strategjike – dhe më e rëndësishmja, paqen – midis fuqive bërthamore, një lloj akti ekuilibrues që është përshkruar si ‘shkatërrim i siguruar reciprokisht’.
Çfarë vazhdoi të bëjë SHBA-ja menjëherë pasi u largua nga traktati 30-vjeçar? Ajo vazhdoi me planet për të rrëzuar një sistem të sofistikuar të raketave anti-balistike në Poloni.
“Marina e SHBA-së kohët e fundit zhvendosi marinarë në bazën e saj më të re, një instalim strategjik në Poloninë veriore që do të mbështesë sistemin evropian të mbrojtjes raketore të NATO-s.” – raportoi Stars & Stripes në janar.
“Duke përmendur sigurinë operacionale, Marina nuk do të thoshte se sa personel u caktua në bazë dhe as nuk ka dha hollësi rreth madhësisë ose strukturës së instalimit.”
Vitin e kaluar, Mikhail Khodarenok, një Kolonel rus në pension, diskutoi në një artikull të RT se çfarë do të thotë ky sistem për Rusinë dhe sigurinë evropiane.
“Zhvillimi i kompleksit Aegis Ashore në Poloni shqetëson Rusinë.” – shkroi Khodarenok.
“Këtu është problemi. Sistemi i lëshimit Mark 41 mund të rregullohet shpejt dhe SM-3 do të zëvendësohet me raketa tokësore Tomahaëk. Çfarë duhet të bëjë Rusia në këtë situatë, kur një transformim i tillë i sistemit Aegis me bazë në Poloni mund të përbëjë një kërcënim shumë real për sigurinë e saj kombëtare.” – pyeti ai.
Askush nuk duhet të mendojë, megjithatë, se Moska nuk ka qenë e zënë me gjetjen e mënyrave për t’iu përgjigjur përpjekjeve të SHBA-së dhe NATO-s për ndërtimin e sistemeve anti-balistike në Evropën Lindore. Në fakt, Moska menjëherë filloi të punojë në mënyrat për të kapërcyer sistemet anti-raketë të SHBA-së pasi Uashingtoni u tërhoq nga Traktati ABM. Ato përpjekje dhanë rezultat në mënyra që SHBA mund të mos i kishin parashikuar.
Në vitin 2018, Putin mbajti një fjalim mjaft joortodoks drejtuar kombit, në të cilin ai njoftoi krijimin e raketave hipersonike që udhëtojnë aq shpejt sa ‘sistemet e mbrojtjes raketore janë të padobishme kundër tyre, absolutisht të pakuptimta’, tha ai.
“Askush me të vërtetë nuk donte të fliste me ne për thelbin e problemit me sistemet antiraketë amerikane në Evropën Lindore dhe askush nuk donte të na dëgjonte. Por tani do na dëgjojnë.” -tha lideri rus. Shqetësimi i Moskës për arkitekturën strategjike ushtarake që po ndërtohet shumë pranë vendit të saj nuk është sekret.
Në vitin 2007, Putin mbajti një fjalim në Konferencën e Sigurisë në Mynih, në të cilin ai theksoi se për Rusinë, zgjerimi i NATO-s ‘përfaqëson një provokim serioz që ul nivelin e besimit të ndërsjellë’. Ai vazhdoi duke shtruar pyetjen retorike: “Kundër kujt synohet ky zgjerim?”
Në këtë pikë, mund të shkruhen shumë faqe të tjera në fusha të tjera të marrëdhënieve SHBA-Rusi që tregojnë se dy superfuqitë bërthamore mund të kenë mbijetuar kohët sovjetike, secila në mënyrën e vet, por gjurmët e Luftës së Ftohtë vazhdojnë të jetojnë.
Nga akuzat e paprovuara se Rusia ndërhyri në zgjedhjet presidenciale të 2016-ës në SHBA, te pakënaqësia e fshehtë e Uashingtonit për vendimin e Rusisë për të ndërhyrë në luftën civile siriane kundër Shtetit Islamik, tensionet mes SHBA-së dhe Rusisë po kthehen në nivelet e Luftës së Ftohtë, dhe më pas disa.
Dhe tani, me armiqësitë në Ukrainë që kërcënojnë të përhapen jashtë kontrollit, mund të jetë një kohë e mirë për t’u lutur që të mbetet një Luftë e Ftohtë dhe të mos nxehet.
