Çmimet e grurit janë rritur në nivele rekord gjatë dy muajve të fundit pasi prodhuesit kryesorë si Rusia, Kazakistani dhe India kanë hequr dorë nga eksportet për të mbrojtur tregjet e tyre vendase. Kjo ka ngjallur frikë nga pasiguria ushqimore dhe uria në mbarë botën.
Sipas ekspertëve që folën për gazetën ruse Izvestia, që nga fillimi i vitit kostoja e grurit është rritur me më shumë se 60%. Ata thonë se rritja u shkaktua nga konflikti midis Rusisë dhe Ukrainës, të cilat sigurojnë gati një të tretën e eksporteve të grurit të globit.
Në sezonin 2021-2022 që filloi në korrik të vitit të kaluar, furnitorët rusë përbënin 16% të eksporteve globale të grurit dhe prodhuesit ukrainas 10%. Por për shkak të konfliktit të dy vendet ndaluan eksportet e grurit.
Në shkurt Rusia kufizoi eksportin e të gjitha drithërave (gruri, thekra, elbi dhe misri) jashtë Bashkimit Ekonomik Euroaziatik (EAEU) deri më 30 qershor. Ndërkohë, Ukraina ka mbyllur portin e saj të vetëm të mbetur në Odessa.
Sanksionet antiruse detyruan kompanitë ndërkombëtare të ndërpresin lidhjet e gjata të biznesit dhe të largohen nga Rusia, gjë që shkaktoi ndërprerje të furnizimit. BE-ja kohët e fundit ndaloi bashkëpunimin me Portin Detar Tregtar Novorossiysk të Detit të Zi, përmes të cilit transportohet më shumë se gjysma e grurit të eksportuar.
Për më tepër, pas vendimit të Moskës për të ndaluar eksportet, Kazakistani ndoqi shembullin me kufizimet e veta, ndërsa, në fillim të këtij muaji, India gjithashtu anuloi eksportin e grurit, duke deklaruar se ‘siguria ushqimore e Indisë, fqinjëve dhe vendeve të tjera të cenueshme është në rrezik’.
Pas lajmeve nga Nju Delhi, çmimet e grurit në Çikago u rritën me 6% në 12.47 dollarë për buhel (1 buhel/25.4 kg), vlera e tij më e lartë në dy muaj. Dhe çmimi i grurit në Evropë arriti një nivel historik prej rreth 461 dollarë për ton.
Kriza e drithërave po ndihet në të gjithë globin, por është më e rëndë në Afrikë, e cila mbështetet te eksportet nga rajoni i Detit të Zi për 90% të nevojave të saj. Muajin e kaluar, Sekretari i Përgjithshëm i OKB-së, António Guterres paralajmëroi se një e pesta e njerëzimit ishte në rrezik nga varfëria dhe uria për shkak të gjendjes në tregun e grurit.
Shtetet perëndimore kanë akuzuar Rusinë se ka nisur një ‘luftë gruri’, duke ia vënë fajin Moskës për krizën, por ekspertët thonë se Rusia nuk është e vetmja përgjegjëse për përkeqësimin e krizës. Rusia nuk ka ndaluar eksportet, por ka futur detyrime dhe kuota të përkohshme për të mbrojtur tregun e brendshëm.
Sa i përket Ukrainës, gruri i saj po hiqet në mënyrë aktive nga magazinimi nën mbulesën e ndihmës së BE-së. Kryediplomati i bllokut, Josep Borrell, deklaroi kohët e fundit se ‘Ukraina duhet të ndihmohet që të vazhdojë të prodhojë dhe eksportojë drithë dhe grurë’.
Duke cituar ekspertë, Izvestia vëren se Rusia dhe Ukraina nuk janë të vetmit eksportues kryesorë globalë të grurit. Prodhuesit e tjerë mund të shpëtojnë tregun botëror nga kriza, për shembull SHBA-ja dhe Kanadaja, të cilat eksportojnë përkatësisht 26 dhe 25 milionë tonë grurë, ose rreth 25% të eksporteve globale.
Prodhuesit e tjerë të mëdhenj perëndimorë janë Franca (19 milionë tonë) dhe Gjermania (9.2 milionë tonë). Megjithatë, sipas analistëve, këto vende nuk kanë gjasa të ndajnë grurin e tyre me ata në nevojë, duke i dhënë përparësi sigurisë së tyre ushqimore.
“Vendet prodhuese do të kenë vështirësitë e tyre, kryesisht të lidhura me çmimet e energjisë, kostot e prodhimit dhe inflacionin, kështu që ka të ngjarë që ata thjesht të jenë shumë të zënë për t’u kujdesur për ato vende që do të detyrohen të vdesin nga uria.” – tha Nikolai Vavilov, specialist i kërkimit strategjik në Total Research.
Një ekspert tjetër, kreu i departamentit të analitikës në kompaninë kërkimore Ntech Daria Akimova, thotë se këto vende do të dëshironin të mbanin lëndët e para për të mbrojtur ekonomitë e tyre nga rritja e mëtejshme e inflacionit.
“Për të mbrojtur veten nga uria dhe për të ulur inflacionin e tyre, vendet prodhuese po përpiqen të mbajnë lëndët e para. Meqenëse në rast të paqëndrueshmërisë së monedhës, dhe në të vërtetë çdo paqëndrueshmërie, është gjithmonë më fitimprurëse të kesh lëndë të para sesa para: ajo nuk zhvlerësohet aq shpejt sa monedha.” – citohet të ketë thënë Akimova.
Ekspertët në masë të madhe nuk arrijnë të parashikojnë se si do të zhvillohet më tej situata e tregut të grurit. Nga njëra anë, sipas Viktor Tunev, kryeaanalist i Ingosstrakh Investments, problemet me furnizimin e një malli të tillë të prodhuar gjerësisht si gruri ka shumë të ngjarë të zgjidhen nga korrja e re, si dhe rivendosja e furnizimeve nga Ukraina dhe Rusia pasi konflikti të jetë zgjidhur.
Nga ana tjetër, është e paqartë se sa kohë do të duhet për të zgjidhur konfliktin. Disa ekspertë pretendojnë se shtetet perëndimore në një moment do të detyrohen t’i kërkojnë Rusisë të ndajë furnizimet në këmbim të heqjes së sanksioneve.
