Ana Montes, ndër spiunet më të njohura të Luftës së Ftohtë të kapur nga SHBA, është liruar nga burgu pas më shumë se 20 vitesh në paraburgim.
65-vjeçarja kaloi gati dy dekada duke spiunuar për Kubën ndërsa ishte e punësuar si analiste në Agjencinë e Inteligjencës së Mbrojtjes.
Pas arrestimit të saj në 2001, zyrtarët thanë se ajo kishte ekspozuar pothuajse tërësisht operacionet e inteligjencës amerikane në ishull.
Një zyrtar tha se ajo ishte ndër “spiunet më të dëmshme” të kapura nga SHBA.
Michelle Van Cleave, e cila ishte drejtuese e kundërzbulimit nën Presidentin George W Bush, i tha Kongresit në vitin 2012 se Montes kishte “kompromentuar gjithçka – praktikisht gjithçka – që dinin për Kubën dhe se si vepronin në Kubë”.
“Kështu që kubanezët ishin të vetëdijshëm për gjithçka që dinim për ta dhe mund ta përdornin atë në avantazhin e tyre. Përveç kësaj, ajo ishte në gjendje të ndikonte në vlerësimet për Kubën në bisedat e saj me kolegët dhe gjeti gjithashtu një mundësi për të dhënë informacionin që kishte marrë ndaj fuqive të tjera”.
Pas arrestimit të saj, Montes u akuzua se kishte siguruar identitetin e katër spiunëve amerikanë dhe oqeaneve me materiale të klasifikuara. Ajo u dënua me 25 vjet burg, me gjykatësin e dënimit duke e akuzuar atë se ka vënë në rrezik “kombin në tërësi”.
Megjithatë, ndryshe nga spiunët e tjerë të profilit të lartë të kapur gjatë luftës së ftohtë, Montes ishte i motivuar nga ideologjia, jo nga përfitimi personal. Ajo pranoi të punonte për inteligjencën kubane pjesërisht bazuar në kundërshtimin e saj ndaj aktiviteteve të Administratës së Reganit në Amerikën Latine.
Në veçanti, sipas një raporti nga inspektori i përgjithshëm i departamentit të mbrojtjes, ajo besohet se është zemëruar nga mbështetja e SHBA për Kontrasit e Nikaraguas – një grup rebel i krahut të djathtë i dyshuar për kryerjen e krimeve të luftës dhe mizorive të tjera në vend.
Ajo u afrua fillimisht nga një koleg student në Universitetin Johns Hopkins në vitin 1984, pasi shprehu zemërim për veprimet e SHBA në Nikaragua. Ajo u prezantua më vonë me një agjent të inteligjencës kubane dhe në një darkë në qytetin e Nju Jorkut ajo “pa hezituar pranoi të punonte përmes kubanëve për të ‘ndihmuar’ Nikaraguan”, thuhej në raportin e inspektorit të përgjithshëm.
Pasi udhëtoi për në Havana vitin e ardhshëm për trajnim, ajo iu bashkua Agjencisë së Inteligjencës së Mbrojtjes, ku përfundimisht do të bëhej analistja e lartë e organizatës që mbulonte qeverinë komuniste të ishullit.
Për gati dy dekada ajo u takua me bashkëpunëtorët kubanë çdo disa javë në restorantet e Uashington DC dhe u dërgonte atyre mesazhe të koduara që përmbanin informacione të larta sekrete përmes beeper-it. Ajo i merrte urdhrat e saj me transmetime të dërguara përmes radios me valë të shkurtër.
Ajo u arrestua më në fund në shtator 2001 pasi zyrtarët e inteligjencës amerikane morën një informacion se një punonjës i qeverisë dukej se po spiunonte për Kubën. Një nga agjentët e FBI-së që e arrestoi tha se ajo ishte shfaqur stoike pas arrestimit të saj.
Montes do të qëndrojë nën mbikëqyrje për pesë vjet pas lirimit të saj dhe do të monitorojë përdorimin e saj të internetit. Ajo gjithashtu do të ndalohet të punojë për qeverinë ose të kontaktojë agjentë të huaj pa leje.
Por Pete Lapp, një nga agjentët e FBI-së që arrestoi Montes, i tha CBS News se ai mendonte se nuk kishte gjasa që ajo të përpiqej të rivendoste kontaktin me agjentët kubanë.
“Ajo pjesë e jetës së saj ka mbaruar,” tha zoti Lapp. “Ajo ka bërë atë që ka bërë për ta. Nuk mund ta imagjinoj që ajo të rrezikojë lirinë e saj.”
