Një vit lufte në Ukrainë ka bërë tashmë një goditje në zhvillimin botëror. Por ndikimi i tij më i thellë do ndihet në mënyrën se si konflikti luan në ndryshimet që tashmë po riformësonin ekonominë globale përpara se Rusia të sulmonte Ukrainën.
Menjëherë, lufta shtoi pasiguri të reja në tronditjen ekonomike pas pandemisë Covid-19 që kishte çuar tashmë në rritje rekord të borxhit publik, kriza të kostos së jetesës të nxitura nga inflacioni dhe mungesa të fuqisë punëtore në sektorë thelbësorë.
Sanksionet ekonomike ndaj Moskës erdhën ndërsa pengesat në tregtinë botërore po rriteshin pas një epoke të globalizimit të shpejtë. Sanksionet ndaj gazit e naftës ruse forcuan rastin për një kalim energjetik të gjelbër.
“Tronditja e luftës ndaj kërkesës dhe çmimeve ka kaskaduar ekonominë globale dhe, në lidhje me Covid dhe vendime të tjera politike, ka krijuar këto erëra të kundërta qëpo rriten,” tha Robert Kahn, drejtor i makro-gjeoekonomisë globale në konsulencën Eurasia Group.
“Dhe unë mendoj se nuk kemi mbaruar ende.”
Lufta e ka shkatërruar ekonominë e Ukrainës, duke e tkurrur atë me një të tretën, ndërsa sanksionet tani kanë filluar t’i lënë Rusisë të ardhura nga energjia dhe eksportet e tjera. Por është më e vështirë të përcaktohet sasia e ndikimit të saj në pjesën tjetër të botës.
Fqinjët evropianë kanë shmangur deri më tani racionimin masiv të energjisë dhe valën e falimentimeve, falë përpjekjeve për të krijuar rezerva karburanti dhe për të frenuar kërkesën për energji, dhe – jo më pak e rëndësishme – pas një dimri jashtëzakonisht të butë.
Çmimet globale të ushqimit dhe energjisë tashmë po rriteshin pasi bota doli nga bllokimet pandemike të vitit 2020 dhe u rritën më lart pas shpërthimit të luftës, por shumë indekse tani janë nën nivelet e tyre të një viti më parë.
“Ne zbulojmë se çmimet e energjisë u rritën më shumë në 2021 sesa në 2022, duke sugjeruar se lufta dhe sanksionet nuk ishin shtytësit më të rëndësishëm,” zbuluan analistët Zsolt Darvas dhe Catarina Martins në një studim të dhjetorit për institutin evropian Bruegel.
Fundi s’duket ende
Disa mund të arrijnë në përfundimin se kjo do të thotë se ekonomia botërore do arrijë të trajtojë si duhet konfliktin. Optimizmi mbizotëroi në Forumin Ekonomik Botëror të këtij viti në Davos, ndërkohë që tregjet financiare po vënë bast se ekonomitë e përparuara mund të shmangin recesionin e plotë.
Fondi Monetar Ndërkombëtar vlerëson tani se ekonomia globale u rrit 3.4% vitin e kaluar – një pikë përqindje më e ulët se sa kishte parashikuar para fillimit të luftës dhe përpara se Bankat Qendrore të botës të synonin inflacionin me rritje të mëdha të normave të interesit.
Nëse rritja botërore tani mund të përputhet me parashikimin e Fondit për 2023 prej 2.9% mbetet për t’u parë. Ky vlerësim i rinovuar rishtazi është shumë më i lartë se parashikimi konsensus prej 2.1% i ekonomistëve privatë të anketuar nga Reuters muajin e kaluar. Dhe ka të panjohura të tjera që mund të luajnë rol të rëndësishëm.
Pa fund të luftës në horizont, kërcënimi kryesor mbetet përshkallëzimi, duke përfshirë përdorimin nga Rusia të armëve bërthamore në fushëbetejë. Kjo do ta çonte perspektivën si për ekonominë globale ashtu edhe për paqen më të gjerë në një territor të paeksploruar.
Ndikimi i luftës në burimet e energjisë që drejtojnë ekonominë globale evoluoi deri në vitin 2022, me një nxitim të hershëm drejt lëndëve djegëse të vjetra fosile si qymyri, i ndjekur nga një shtytje në rritje për të investuar në energjitë e rinovueshme që shihen si më pak të cenueshme ndaj goditjeve të ardhshme gjeopolitike.
Agjencia Ndërkombëtare e Energjisë pret që rënia e eksporteve ruse të naftës të kontribuojë së shpejti në një rritje të kërkesës globale për lëndë djegëse fosile dhe kështu të ofrojë potencialin për një tranzicion më të shpejtë drejt energjisë së gjelbër.
Por kjo kërkon ende më shumë se investimi rekord prej 1.4 trilion dollarësh në energjinë e pastër që IEA sheh për vitin 2022. Për ekonominë, rreziku është që çmimet e energjisë – dhe rrjedhimisht inflacioni – do të ngrihen më lart nëse mungesat nuk plotësohen.
Çfarë do të thotë konflikti për tregtinë globale është gjithashtu e paqartë.
Kriza financiare e viteve 2007/08 dhe fitoret zgjedhore për politikanët që mbrojnë proteksionizmin e kishin ndalur tashmë një vrull dy dekadash të globalizimit që pa kontejnerizimin të zgjerohej dhe si Rusia ashtu edhe Kina të hyjnë në sistemin e tregtisë botërore.
Tani pyetja është nëse sanksionet perëndimore ndaj Rusisë – të cilat në mënyrë efektive rrethojnë atë që ishte ekonomia e 11-të më e madhe në botë – janë fillimi i një forcimi të mëtejshëm teksa vendet kufizojnë partnerët tregtarë tek ata që i shohin si aleatë.
Organizata Botërore e Tregtisë dhe të tjerët shohin një rrezik që tregtia të ndahet në blloqe tregtare armiqësore, një skenar që FMN-ja e ka modeluar si ulje deri në 7% të prodhimit global.
Një shkaktar i mundshëm për këtë mund të jetë një zhvendosje drejt një raundi të gjerë sanksionesh dytësore që synojnë jo vetëm Rusinë, por kompanitë dhe investitorët që bëjnë biznes me të.
Kahn i Euroazisë tha se një lëvizje e tillë – e cila mund të fitojë tërheqje politike nëse konflikti nxehet – do ta zhyste Rusinë në izolim ekonomik të krahasueshëm me atë të përjetuar nga Irani, i sanksionuar prej kohësh nga Perëndimi për programin e tij bërthamor.
“Ne nuk e kemi bërë këtë sepse Rusia është shumë më e rëndësishme dhe sepse jemi të shqetësuar për pasojat globale të sanksioneve gjithëpërfshirëse,” tha Kahn.
VINI RE: Ky material është pronësi intelektuale e Reuters
