Franca hyri në një periudhë pasigurie politike të enjten pasi presidenti francez Emmanuel Macron shtyu përpara reformën e diskutueshme të pensioneve në parlament pa votim duke aktivizuar një levë të veçantë të ekzekutivit. Me opozitën e përgatitur për votë mosbesimi dhe sindikatat që kërcënojnë me më shumë greva, Franca dëshmoi një pasdite dramatike në politikë.
Skenat në Asamblenë Kombëtare, dhomën e ulët të parlamentit të Francës, të enjten dukej se ishin hequr nga dramat historike që datojnë nga e kaluara revolucionare e vendit.
“Aux armes citoyens, formez vos batailllons,” kënduan ligjvënësit e opozitës ndërsa Dhoma bëri jehonë me thirrjen e “Marsejezës”, himnit kombëtar francez, duke thirrur qytetarët për të rrokur armët dhe formuar batalione. “S’il vous plait, s’il vous plait,” (Ju lutem) përgjërohej Yaël Braun-Pivet, kryetari i Asamblesë Kombëtare, duke u përpjekur pa sukses të vendoste rregull në Dhomë, shkruan France 24.
Seanca u pezullua për dy minuta përpara se kryeministrja Elisabeth Borne të mund të shpallte aktivizimin e nenit 49.3 të kushtetutës franceze, i cili i jep qeverisë privilegjin ekzekutiv për të kaluar një projekt-ligj pa votim. Aktivizimi i nenit 49.3 gjithashtu i lejon opozitës të përgjigjet me një mocion mosbesimi.
“Sot, ne jemi përballur me pasiguri që varet nga pak vota. Nuk mund të rrezikojmë që 175 orë debate parlamentare të hidhen poshtë”, tha kryeministrja franceze, duke ngritur zërin mbi zhurmat. “Në bazë të nenit 49.3 të Kushtetutës, unë angazhoj përgjegjësinë e qeverisë sime për projektligjin e reformës së pensioneve“.
Presidenti Emmanuel Macron u rizgjodh vitin e kaluar pasi u zotua gjatë fushatës për të rritur moshën e daljes në pension. Reputacioni i tij si një reformator ekonomik varej nga aftësia e tij për t’i bërë francezët të punojnë më gjatë duke rritur moshën zyrtare të pensionit përtej 62 vjeç, më e ulëta e çdo vendi në BE.
Presidenti francez fillimisht propozoi një moshë pensioni 65 vjeç, por ajo u ul në 64 në janar, kur ai paraqiti planin e reformës së pensioneve pas muajsh bisedimesh me sindikatat, punëdhënësit dhe partitë politike.
Për Macron, kjo ishte nëna e të gjitha reformave. Për opozitën, veçanërisht aleancën e ekstremit të majtë NUPES (Bashkimi i Ri Popullor Ekologjik dhe Social), ishte nëna e të gjitha betejave të opozitës politike. Sindikatat e fuqishme të Francës ishin gjithashtu në anën e opozitës dhe ata e bënë të qartë me tetë greva mbarëkombëtare gjatë tre muajve të fundit, duke tërhequr mbi një milion njerëz në rrugë pothuajse çdo javë.
Ndërsa të dyja palët luanin guximshëm, kërcënimi i nenit 49.3 – ose thjesht 49.3 siç njihet gjerësisht – sillej në ajër. Ishte një opsion bombe bërthamore që asnjëra palë nuk e donte dhe pakkush e imagjinonte se do të realizohej. Por tani që ndodhi, ajo e lë Macron të dobësuar, Borne veçanërisht të prekshëme dhe Francën në një gjendje shoku ndërsa politikanët komplotojnë lëvizjet e tyre të ardhshme, duke e mbajtur vendin në ankth.
Neni u përdor të enjten për të 100-tën herë sipas kushtetutës moderne të Francës, e cila krijoi një president të plotfuqishëm në vitin 1958, duke përmbysur atë të mëparshëm dhe sistemin e saj parlamentar.
Nën republikën e pestë moderne, 16 kryeministra e kanë përdorur nenin dhe kanë arritur të qëndrojnë në pushtet.
Qeveria e Macron pritet t’i mbijetojë një votimi mosbesimi pasi kreu i partisë konservatore republikane në opozitë tha se do të votonte me aleatët e presidentit, të cilët janë 39 vende më pak nga një shumicë në asamblenë prej 577 vendesh.
Por zemërimi në rrugë ka të ngjarë të minojë qëllimin e reformës së tij të pensioneve. Rritja e moshës së daljes në pension, vuri në dukje Macron, ishte e nevojshme për ta bërë ekonominë franceze më konkurruese dhe në harmoni me pjesën tjetër të botës së zhvilluar, ku njerëzit jetojnë më gjatë dhe më të shëndetshëm me përfitime sigurie që kërcënojnë të vendosin buxhetet në deficite.
Megjithatë, pasojat sociale të lojërave më të fundit politike të Macron nuk kanë gjasa të rrisin konkurrencën ekonomike të Francës, ndërkohë që nxjerrin në pah përjashtimin e saj si një vend thellësisht i angazhuar për të ruajtur moshën zyrtare ekzistuese të pensionit.
Deri të enjten mbrëma, mijëra protestues ishin mbledhur në Place de la Concorde, përtej lumit Seine nga parlamenti. Policia hodhi gaz lotsjellës ndërsa demonstruesit e zemëruar hodhën gurë kalldrëmi ndaj oficerëve të sigurisë. Në disa qytete të tjera franceze, përfshirë Marsejën, pati edhe protesta spontane kundër reformës.
Sindikatat franceze bënë thirrje për një tjetër ditë grevash dhe aksioni kundër reformës të enjten, më 23 mars.
Il est 19h50 sur la place de la Concorde où les forces de l’ordre ont tiré des lacrymos et utilisé le canon à eau pour disperser les manifestants. #ReformeDesRetraites pic.twitter.com/tAZLR22mBu
— Pierre Bouvier (@pibzedog) March 16, 2023
