Një çarje midis Presidentit Biden dhe kryeministrit izraelit Benjamin Netanyahu tronditi Jerusalemin dhe Uashingtonin të mërkurën pas një grindjeje të rrallë publike që shpërtheu midis liderëve të dy vendeve aleatë të vjetër, dy burra që kanë një histori të gjatë personale bashkëpunimi si dhe mosmarrëveshjeje.
Mosmarrëveshja u përshkallëzua të martën vonë pas komenteve të Biden që dukej se vinte në pikëpyetje aftësinë ose vullnetin e Netanyahut për të bërë kompromis mbi planin e tij të diskutueshëm të rishikimit gjyqësor, i cili ka shkaktuar muaj protestash dhe paqëndurshmërie në Izrael. Nën presion, Netanyahu ka pranuar të shtyjë rishikimin, por nuk ka treguar shenja për ta hequr fare atë.
Përgjigja sfiduese e Netanyahut ndaj Bidenit brenda natës së së mërkurës tronditi strukturën politike dhe të sigurisë të Izraelit dhe e ekspozoi kryeministrin ndaj kritikave për rrezikimin e supozuar të marrëdhënieve diplomatike më jetike të vendit.
Në Shtetet e Bashkuara, shkëmbimi jehoi në të gjithë peizazhin politik, pasi republikanët akuzuan Bidenin për minimin e një aleati kyç kurse disa aktivistë demokratë kërkuan që ai të mbante një qëndrim edhe më të fortë në thirrjen ndaj Izraelit për lëvizje të mundshme antidemokratike.
Edhe pse tensionet midis Shteteve të Bashkuara dhe Izraelit kanë qenë në rritje që kur qeveria e re e ekstremit të djathtë të Netanyahu u betua në dhjetor, kjo ishte hera e parë që ata shfaqeshin kaq të gjalla.
Lëvizjet para-prapa pasqyrojnë jo vetëm një ndarje shumë të pazakontë midis dy aleatëve të vjetër, por edhe kapitullin më të fundit në një marrëdhënie shumëvjeçare midis dy krerëve me përvojë të shteteve, të cilët janë thellësisht të njohur me vendin e njëri-tjetrit.
Netanyahu dhe Biden kanë deklaruar publikisht qëndrueshmërinë e miqësisë së tyre dhe aleancën e vendeve të tyre, por tensionet në rritje kanë implikime për politikën e brendshme të të dy vendeve.
“Ky është dëm i qartë dhe i prekshëm për marrëdhëniet SHBA-Izrael, një shtyllë e sigurisë kombëtare të Izraelit”, shkroi ish-diplomati izraelit Alon Pinkas në gazetën Haaretz të mërkurën.
“Për sa kohë që ai është kryeministër i Izraelit, gjërat ka gjasa të përkeqësohen.”
Biden ka sinjalizuar dyshime për rrugën e Netanyahut në javët e fundit, ndërsa kryeministri ka ndjekur ndryshime në sistemin gjyqësor izraelit, duke thënë se gjykatat janë bërë shumë të fuqishme. Presidenti u tha gazetarëve të martën se ai mbetet ‘shumë i shqetësuar’ për propozimin, për të cilin kritikët thonë se do dobësonte në mënyrë të pariparueshme sistemin e kontrolleve dhe ekuilibrave të Izraelit.
“Ata nuk mund të vazhdojnë në këtë rrugë,” tha Biden të martën në Karolinën e Veriut, pak para se të hipte në Air Force One në rrugën për në Uashington.
Vërejtjet ishin të matura sipas tyre, por shpërthyese sipas standardeve të mesazheve të disiplinuara me kujdes që normalisht përcaktojnë ndërveprimet SHBA-Izrael.
Presidenti i zgjeroi komentet e tij pas uljes në Uashington, duke thënë për propozimin e Netanyahut, “Shpresoj që ai tabraktisë atë “.
Biden uli gjithashtu shpresat në Jerusalem se Netanyahu, i cili sapo ka nisur mandatin e tij të gjashtë në detyrë, do të bënte së shpejti udhëtimin tradicional në Shtëpinë e Bardhë. I pyetur nga gazetarët nëse një vizitë e tillë po mendohej, Biden u përgjigj prerë: “Jo së afërmi “.
Netanyahu iu përgjigj komenteve të Bidenit në një varg postimesh në Tëitter në orën 01:00, duke thënë se ‘Izraeli është një vend sovran që i merr vendimet e tij me vullnetin e popullit të tij dhe jo bazuar në presionet nga jashtë, duke përfshirë edhe miqtë më të mirë’.
Anëtarët e linjës së ashpër të koalicionit qeverisës të Netanyahut ishin edhe më sfidues, duke akuzuar Bidenin për ndërhyrje në punët e brendshme të Izraelit. Një ministër nga partia Likud e Netanyahut postoi se Biden ishte mashtruar nga ‘lajmet e rreme’, përpara se të fshinte postimin në Twitter.
Ministri izraelit i Sigurisë Kombëtare Itamar Ben Gvir bisedon me gazetarët në zyrën e kryeministrit në Jerusalem më 19 mars
Ministri i Sigurisë Kombëtare Itamar Ben Gvir, një politikan i ekstremit të djathtë me rrënjë në lëvizjen radikale të kolonëve, u ankua se Izraeli ‘nuk është një tjetër yll në flamurin amerikan. Ne jemi një demokraci dhe pres që presidenti amerikan ta kuptojë këtë’.
Kundërshtarët izraelitë të Netanyahut, në të kundërt, i mirëpritën komentet e Biden. Ish-shefi i shtabit të ushtrisë dhe lideri i opozitës Benny Gantz, i cili po rritet me shpejtësi në sondazhe, falënderoi Biden për dërgimin e ‘një thirrjeje zgjimi urgjent për qeverinë izraelite’.
Koalicioni i Netanyahut, duke përmendur një mandat nga fitorja e tij zgjedhore në nëntor, ka propozuar t’i jepet koalicionit qeverisës më shumë pushtet për të anuluar vendimet e Gjykatës së Lartë dhe për të zgjedhur gjyqtarë. Ndryshimet janë të nevojshme, thonë mbështetësit, sepse gjykatat janë bërë shumë të fuqishme në kurriz të zyrtarëve të zgjedhur dhe janë të njëanshme në favor të krahut të majtë të vendit. Kundërshtarët thonë se ndryshimet do e vendosin vendin në një rrugë drejt autoritarizmit.
Në një seri komentesh gjithnjë e më të drejtpërdrejta publike, Biden dhe ndihmësit e tij janë shfaqur në anën e kundërshtarëve.
Udhëheqësit republikanë janë përgjigjur duke akuzuar administratën për ndjenja anti-izraelite.
“Shumë e turpshme”, shkroi në Tëitter senatori Ted Cruz (R-Tex.), duke iu referuar sugjerimit të Biden se ai nuk ka plane të menjëhershme për t’u takuar me Netanyahun.
Ndërsa disa demokratë e kanë akuzuar drejtpërdrejt Netanyahun se po përpiqet të shkatërrojë degën gjyqësore të Izraelit, të tjerë kanë shprehur pakënaqësi me idenë e përfshirjes së tepërt në çështjet e brendshme të vendit.
“Politika izraelite është për izraelitët,” tha senatori Tim Kaine (D-Va.). “Ata nuk kanë nevojë që unë t’u tregoj se si të bëjnë gjëra.”
Mbështetja dërrmuese dypartiake për Izraelin në Kongres mund ta bëjë të vështirë për Biden që të vazhdojë të kritikojë publikisht Netanyahun, tha Eric Alterman, një historian dhe autor i ‘Ne nuk jemi një: Historia e luftës së Amerikës mbi Izraelin’.
“Është shumë e kushtueshme për një politikan amerikan të përballet me qeverinë izraelite,” tha Alterman.
“Jimmy Carter e bëri atë dhe ishte një president me një mandat. George H.Ë. Bush e bëri dhe ishte president me një mandat. Barack Obama dhe Bill Clinton u përpoqën dhe më pas vendosën se nuk ia vlente përpjekja. Pra, nuk ka shumë të mira, duke folur politikisht, për të hyrë në një luftë me izraelitët.”
Por Netanyahu përballet me rrezikun e tij politik nëse konflikti vazhdon. Historikisht, ai ka marrë një qasje shumë më partizane për t’u marrë me Shtetet e Bashkuara sesa paraardhësit e tij, duke u anuar dukshëm nga republikanët në vitet e fundit.
Në vitin 2015, ai punoi me udhëheqësit republikanë për të rregulluar një fjalim në Kongres – pa e njoftuar presidentin e atëhershëm Barack Obama – në të cilin ai kundërshtoi marrëveshjen e propozuar bërthamore me Iranin, një pjesë qendrore e politikës së jashtme të Obamës.
Kur Donald Trump mori detyrën, ai dhe Netanyahu krijuan një partneritet të hapur politik dhe fushata e Netanyahut madje ngriti një reklamë të madhe që e shfaqi atë përkrah Trump nën sloganin ‘Netanyahu – në një ekip tjetër’.
Brett Bruen, i cili shërbeu në Këshillin e Sigurisë Kombëtare gjatë administratës së Obamës, tha se vendimi i kryeministrit për t’iu kundërvënë komenteve të Biden të mërkurën është ‘Netanyahu klasik’ – shenja e një politikani të zgjuar, thellësisht i njohur me politikën amerikane.
“Ajo që ai po përpiqet të bëjë – dhe mbetet për t’u parë se sa me sukses – është të shtyjë Biden në mënyrë agresive,” tha Bruen.
“Netanyahu vazhdon të besojë se ai mund ta tejkalojë Bidenin në frontin e brendshëm për shkak të mbështetjes politike që ai dhe Izraeli gëzojnë në SHBA”.
Netanyahu, siç bën shpesh, më vonë u përpoq të siguronte izraelitët se marrëdhënia e tij prej dekadash me ‘mikun tim Joe’ ishte e paprekur dhe se marrëdhënia dypalëshe ‘e palëkundur’ ishte e qëndrueshme.
Shtëpia e Bardhë gjithashtu kërkoi të minimizonte tensionet të mërkurën, me zëdhënësin John Kirby duke theksuar pjesët më pajtuese të deklaratës së Netanyahut.
Duke thënë se ‘ka shumë për të pëlqyer’ në komentet e kryeministrit izraelit, Kirby tha se mosmarrëveshja e hapur midis Biden dhe Netanyahu nuk është një shenjë e një përkeqësimi në marrëdhëniet SHBA-Izrael.
“Këta dy zotërinj e njohin njëri-tjetrin prej 40 vitesh,” tha ai.
“Dhe gjëja më e mirë e një miqësie të thellë është se ju mund t’ia lejoni vetes të jeni kaq të sinqertë me njëri-tjetrin.”
Vetë Biden ka theksuar vazhdimisht mbështetjen e tij prej dekadash për Izraelin. Në një fjalim të vitit 2014 në Federatat Hebraike të Amerikës së Veriut, ai i tregoi audiencës për një fotografi që i kishte dërguar Netanyahut vite më parë me një mbishkrim të përzemërt.
“Bibi, nuk jam dakord me asgjë gjë që thua, por të dua”, ka shkruar ai.
Kjo ndjenjë u formua pjesërisht nga vitet e hershme të Izraelit, kur Biden ishte një senator i ri dhe shteti hebre u përball me kërcënime ekzistenciale, tha Natan Sachs, drejtor i Qendrës për Politikat e Lindjes së Mesme të Institutit Brookings. Duke pasur parasysh atë histori të gjatë, kritika e hapur e Biden ndaj qeverisë së Netanyahut është veçanërisht e rëndësishme, tha Sachs.
Turbulenca kërcënoi të errësojë ‘Samitin për Demokraci’ të Bidenit, një mbledhje me rreth 120 vende që fillon të mërkurën. Disa pjesëmarrës kundërshtuan rolin e të folurit virtual që i ishte dhënë Netanyahut në samit, duke argumentuar se ai po përpiqet të zhbëjë disa nga të njëjtat parime demokratike që programi kishte për qëllim të nxirrte në pah.
Në fjalët e tij drejtuar udhëheqësve botërorë të mbledhur të mërkurën, Biden nuk e përmendi Izraelin, përkundrazi duke lavdëruar atë që ai e quajti përparimet e fundit në demokraci në mbarë botën.
“Ne po shohim të dhëna të vërteta se po e kthejmë baticën këtu,” tha ai.
VINI RE: Ky material është pronësi intelektuale e Washington Post
