Nga Ishaan Tharoor
Ishte një javë e vështirë për diplomacinë në Pekin. Presidenti kinez Xi Jinping shoqëroi homologun e tij francez, presidentin Emmanuel Macron, në një vizitë tre-ditore në kryeqytetin kinez dhe metropolin jugor të Guangzhou.
Duke ikur, edhe pse shkurtimisht, nga protestat e zjarrta që po zhvillohen në vendin e tij, Macron u prit nga turma adhuruese dhe të emocionuar të studentëve në Universitetin Sun Yat-sen të Guangzhou. Mes pritjeve madhështore dhe ceremonive zyrtare të çajit, të dy udhëheqësit panë një grup kompanish franceze dhe firma shtetërore kineze që lidhën disa marrëveshje të mëdha biznesi.
Macron i dha Xi-t optikën që kërkonte: Një kujtesë e qartë për Shtetet e Bashkuara – të cilën Xi e quajti në mënyrë të zhdrejtë si një ‘palë e tretë’ dominuese – për hendekun midis qëndrimit të saj të ashpër ndaj Kinës dhe qëndrimit ndoshta më të dyshimtë të shumë njerëzve në Evropë.
Ishte më pak e qartë se çfarë i dha Xi Macron-it politikisht: Presidenti francez i kërkoi Xi-t që ta bënte Rusinë ‘të arsyetonte’ për pushtimin e saj në Ukrainë, por kjo u prit nga retorika e nxehtë dhe pak treguese se gjilpëra e konfliktit po lëvizte në ndonjë drejtim domethënës.
Në atë që u përcaktua si një thirrje e përbashkët me Francën, Xi kërkoi që bisedimet e paqes të rifillonin së shpejti dhe bëri thirrje ‘për mbrojtjen e civilëve’, duke përsëritur gjithashtu se ‘armët bërthamore nuk duhet të përdoren dhe nuk duhet të shkohet te lufta bërthamore’ në Ukrainë.
Kjo pikë e fundit shënoi ndoshta distancën më të madhe midis Xi-t dhe presidentit rus Vladimir Putin, i cili ka përmendur periodikisht armët bërthamore ndërsa lufta që ai nisi në Ukrainë është duke u ndezur. Pavarësisht thirrjeve evropiane, Xi nuk bëri asnjë angazhim përfundimtar për të folur me presidentin ukrainas Volodymyr Zelensky.
Macron-it iu bashkua në Kinë Ursula von der Leyen, presidente e Komisionit Evropian. Dy liderët dërguan mesazhe disi të ndryshme; von der Leyen u ankua për ‘praktikat e padrejta’ të Kinës, veçanërisht në tregti, dhe mbërriti në vend pasi mbajti një fjalim të ashpër mbi sfidën autoritare të paraqitur nga Pekini. Macron, nga ana tjetër, paralajmëroi kundër zhytjes së Perëndimit në një ‘spirale të pashmangshme’ tensionesh me Kinën.
Komentatorët kinezë sugjeruan se tabelat e historisë janë kthyer dhe Macron e njeh peshën dhe rëndësinë e madhe të ekonomisë së Kinës, jo më pak në një moment kur ai po përpiqet të krijojë një vizion për një Evropë më të fuqishme, më të aftë dhe të pavarur.
“Megjithëse ka ende shqetësime në Francë për rritjen e rolit global të vendit tonë, mbështetja e Kinës është thelbësore nëse Franca dëshiron të ushtrojë fuqinë e saj të butë në qeverisjen globale,” shkruajtën studiuesit e Shanghai-brd Zhang Ji dhe Xue Sheng në një ese të fundit.
Në mes të vizitës së Macron, një tjetër samit i madh u zhvillua në Pekin. Ministrat e Jashtëm të Arabisë Saudite dhe Iranit – antagonistët e konfliktit të Lindjes së Mesme – zhvilluan takimin e nivelit më të lartë midis dy vendeve të tyre në shtatë vjet në kryeqytetin kinez. Në Uashington, një grup i hutuar ekspertësh rajonalë u pa teksa Kina luante rolin e një fuqie të jashtme stabilizuese në Lindjen e Mesme.
Shkrirja midis Riadit dhe Teheranit ishte në punë prej kohësh dhe jo ekskluzivisht për shkak të përpjekjeve kineze.
“Analistët thonë se lidhjet e ngrohta janë për shkak të një konvergjence interesash,” shkruan Kareem Fahim dhe Sarah Dadouch.
Irani, nën sanksionet perëndimore dhe duke u përpjekur të mbysë një lëvizje protestash të brendshme, ka kërkuar të lehtësojë izolimin e tij global dhe rajonal; Arabia Saudite, e përballur me kërcënimet e sigurisë nga Irani që kërcënojnë planin e saj për të diversifikuar ekonominë e mbretërisë larg naftës, po kërkon të ulë tensionet rajonale – një strategji që ka përfshirë ndjekjen e partneriteteve me fuqitë e mëdha botërore përtej Shteteve të Bashkuara.
Por kjo tregon pa ndryshim një zbehje të ndikimit amerikan, veçanërisht mbi sauditët.
“Shumë ekspertë ende supozojnë se kushdo që është në Shtëpinë e Bardhë do të udhëheqë politikën saudite për Iranin, por kjo thjesht nuk është e vërtetë sot,” tha Anna Jacobs, një analiste e lartë e Gjirit në Grupin Ndërkombëtar të Krizave, për New York Times. Arabia Saudite dhe shtetet arabe të Gjirit po përqendrohen në interesat e tyre ekonomike, politike dhe të sigurisë dhe po mbrohen nga kërcënimet rajonale.
Tani kthehemi në Kinën e Xi-t, një superfuqi ekonomike që tani po muskujt e rinj gjeopolitikë.
“Kina në vitet e fundit ka deklaruar se duhet të jetë pjesëmarrëse në krijimin e rendit botëror,” i tha ish-Sekretari amerikan i Shtetit, Henry Kissinger, gazetarit të Post, David Ignatius muajin e kaluar.
“Tani ka bërë një lëvizje të rëndësishme në atë drejtim.”
Konturet e këtij rendi botëror të imagjinuar kinez janë ende të vështira për t’u skicuar. Ne dimë për ambiciet e saj të mëdha ekonomike, duke përfshirë nismën ‘Brez dhe Rrugë’ që ka parë Kinën të financojë dhe të investojë në projekte të mëdha infrastrukturore në mbarë botën.
Por në javët e fundit, Xi ka promovuar një sërë nismash të tjera të reja mbi ‘sigurinë dhe civilizimin’ – pozicione ende të paqarta politike që sfidojnë në thelb arkitekturën e rendit të udhëhequr nga SHBA, si dhe konceptin e vlerave universale.
“Duket të jetë një kundërargument ndaj narrativës së autokracisë Biden kundrejt demokracisë,” i tha Financial Times Moritz Rudolf, një studiues hulumtues në Qendrën e Kinës ‘Paul Tsai’ të Shkollës Juridike të Yale.
“Është një betejë ideologjike që është më tërheqëse për vendet në zhvillim sesa njerëzit në Uashington mund të besojnë.”
Përpjekja e Kinës në politikën e fuqive të mëdha në Lindjen e Mesme, në veçanti, tregon një kapacitet dhe vullnet të ri për të vepruar.
“Në të kaluarën ne do deklaronim disa parime, do bënim të ditur qëndrimin tonë, por nuk do përfshiheshim operacionalisht. Kjo do ndryshojë”, tha Wu Xinbo, dekan i Institutit të Studimeve Ndërkombëtare në Universitetin Fudan në Shangai, në të njëjtin shkrim të Financial Times.
Evropa është në procesin e ndërtimit të një autonomie strategjike në shërbim të një projekti të përbashkët. Me Kinën, qasja jonë bazohet mbi të gjitha në një ndërsjellshmëri më të madhe, me synimin për të arritur një ekuilibër të ri. pic.twitter.com/RINzQB94Gd
— Emmanuel Macron (@EmmanuelMacron) 6 prill 2023
Për disa analistë, vizita e Macron është një kujtesë e pyetjeve të vështira me të cilat përballet Evropa. Ndërsa lufta në Ukrainë dhe antipatia ndaj Rusisë e kanë galvanizuar aleancën transatlantike, çështja e Kinës është më e mprehtë, me investimet dhe tregtinë kineze jetike për perspektivat e ardhshme të Evropës.
Çfarë do të thotë kjo për skenarët e zymtë që fiksojnë politikëbërësit e Uashingtonit – duke përfshirë një pushtim të mundshëm të ardhshëm kinez të Tajvanit – është një pyetje e hapur dhe një pyetje që mund të nxjerrë përgjigje të padëshiruara në të dy anët e pellgut.
“Paradoksi do të ishte që, të kapërcyer nga paniku, ne besojmë se jemi thjesht ndjekës të Amerikës”, u tha Macron gazetarëve që udhëtonin me të, përpara se të tregonte për tensionet aktuale mbi Tajvanin. “Pyetja që evropianët duhet t’i përgjigjen…a është në interesin tonë të përshpejtojmë një krizë në Tajvan? Jo. Gjëja më e keqe do të ishte të mendonim se ne evropianët duhet të bëhemi ndjekës në këtë temë dhe të marrim udhëzimet tona nga axhenda e SHBA-së dhe një reagim i tepruar kinez.”
“Ajo që ndodh në Evropë tani – jo vetëm për sa i përket rezultatit të kësaj lufte në Ukrainë, por si i përcaktojnë evropianët marrëdhëniet e tyre me Kinën në të ardhmen – do formësojë marrëdhëniet transatlantike”, shkroi Andreë Michta, një anëtar i lartë jorezident në Këshilli Atlantik.
“Dhe zgjedhjet e Evropës kur bëhet fjalë për politikën e saj ndaj Kinës do ndikojnë shumë në rezultatin e konkurrencës së SHBA me Kinën edhe në teatro të tjerë.”
Një rend global i përcaktuar – ose i skalitur rëndë – nga regjimi njëpartiak i Pekinit nuk do ishte një perspektivë tërheqëse për shumicën e vendeve. Kina është, në analizën e zymtë të The Economist, një ‘superfuqi e mundshme që kërkon ndikim pa fituar dashuri, pushtet pa besim dhe një vizion global pa të drejta universale të njeriut’.
Por ndikimi i saj më i madh në skenën botërore nuk duhet të bjerë gjithmonë kambanat e alarmit.
“Jo çdo gjë midis SHBA-së dhe Kinës duhet të jetë një lojë me shumatoren zero,” tha Senatori Chris Murphy (D-Conn.), i cili drejton panelin e Komisionit të Senatit për Marrëdhëniet me Jashtë për Lindjen e Mesme, i tha Politico-s në kontekstin e diplomacisë së Pekinit në Lindjen e Mesme.
VINI RE: Kymaterial është pronësi intelektuale e Washington Post
Përgatiti për Hashtag.al nga K.Manjani
