Si u kthye Suedia paqësore në kryeqendrën e vrasjeve me armë në Evropë

Nga Sune Engel Rasmussen

Një mbrëmje në fillim të marsit, policia suedeze i kërkoi emisionit të vendit sipas modelit ‘America’s Most Wanted’ që të transmetonte fotot e dy të rinjve të kërkuar për të shtënat ndaj një bande rivale droge në Uppsala, në veri të Stokholmit.

Tre orë më vonë, persona të armatosur të panjohur trokitën në derën e Serdar Sarihanit, babait të njërit prej të dyshuarve. Ata e qëlluan për vdekje, ndërsa gruaja e tij dhe fëmijët e tjerë ishin në katin e sipërm.

Vrasja, për të cilën autoritetet suedeze thonë se ata besojnë se bëhej fjalë për të shtëna hakmarrëse, hapi një kapitull të ri brutaliteti në një valë dhune bandash që e ka kthyer Suedinë, e njohur zakonisht si një shtet paqësor i mirëqenies, në një pikë të nxehtë vrasjesh me armë në Evropë.

Luftërat në terren për kontrollin e tregtisë së drogës, të nxitura nga një fluks armësh, hakmarrje personale dhe një grup të rinjsh të disponueshëm, shumë nga komunitetet e margjinalizuara të emigrantëve, kanë çuar në një shkallë vrasjesh me armë afërsisht 2½ herë më shumë se mesatarja evropiane, sipas Këshilli Kombëtar për Parandalimin e Krimit.

Shkalla e përgjithshme e vrasjeve në Suedi është rreth një e gjashta e asaj në SHBA. Por në një kontekst evropian, është jashtëzakonisht e lartë. Me 62 persona të vrarë vitin e kaluar, nga 45 në 2021, shkalla e vrasjeve me armë në Stokholm ishte afërsisht 30 herë më e lartë për frymë se ajo e Londrës.

Autorët po bëhen më të rinj dhe po përdorin gjithashtu taktika gjithnjë e më të dhunshme, të tilla si hedhja e bombave dhe vendosja e bombave, duke plagosur një numër në rritje kalimtarësh, përfshirë fëmijë.

Lideri më famëkeq i bandës që nxit dhunën është 36-vjeçari Raëa Majid, i njohur më mirë si ‘Dhelpra kurde’, sipas policisë suedeze dhe Diamant Salihut, autor i dy librave mbi bandat e krimit të organizuar të Suedisë.

Rawa Majid, ‘Dhelpra kurse’ akuzohet se drejton shumicën e dhunës në Suedi nga Turqia

“Rawa Majid është një udhëheqës i një bande me ambicien për t’u bërë një lloj skandinav i Pablo Escobar,” tha Salihu. Policia suedeze thotë se beson se njerëzit e Majid qëndrojnë pas vrasjes së Sarihanit.

Duke drejtuar operacionin e tij të drogës nga Turqia, përtej mundësive të prokurorëve, Majid erdhi në Suedi si i porsalindur në vitin 1986 pasi prindërit e tij ishin larguar nga Kurdistani i Irakut, ku nëna e tij kishte luftuar kundër Sadam Huseinit në pjesën ku sundojnë si pjesë e milicisë së majtë kurde Peshmerga. Më vonë ai mori nënshtetësinë suedeze. Si i ri, ai kaloi shumë kohë me kushërinjtë që kishin nisur një rrugë kriminale. Ai u dënua herën e parë me tre muaj burg në vitin 2006 në moshën 20-vjeçare. Pasuan dy dënime të tjera, më i fundit në vitin 2015, pasi policia gjeti rezerva alkooli, droge dhe bizhuteri të vjedhura në shtëpinë e tij.

Në kohën kur Majid u lirua në vitin 2018, ai ishte bërë i njohur si ‘Dhelpra’. Emri i tij i parë, Rawa, i ngjan fjalës suedeze për kafshën: ‘räv’. Kushëriri i tij e përshëndeti lirinë e tij me një dhuratë: një zinxhir ari me një zbukurim dhelpre.

Një avokat i Majid nuk iu përgjigj kërkesave për koment.

Shkalla e dhunës që shoqëroi luftën në rritje të bandave ka tronditur shumë suedezë. Gruaja e një anëtari të bandës u qëllua për vdekje në rrugë teksa mbante në krahë fëmijën e saj të porsalindur. Në janar, një restorant në një lagje të njohur mode në qendër të Stokholmit u godit nga një shpërthim me bombë.

Banorët e Stokholmit thonë se shqetësohen se fëmijët e tyre mund të joshen drejet krimit.

“Unë kam një djalë 13 vjeç. Është e lehtë për të që të tundohet,” tha një banor i Alby, një periferi jugore e kryeqytetit. Një helikopter policie qarkulloi mbi dy blloqe apartamentesh aty pranë të rrethuara nga policia pas një goditjeje me thikë një orë më parë.

“Unë jam rritur këtu. Ndihesha gjithmonë i sigurt. Tani kam frikë të dal jashtë pas orës 20:00”, tha ajo.

Policia suedeze duket se kapi ‘thesar’ në vitin 2020, kur një hetim në mbarë Evropën depërtoi në një rrjet telefonik të koduar të përdorur nga bandat kriminale të quajtur EncroChat. Ajo çoi në qindra arrestime. Por ajo gjithashtu shkaktoi një luftë për territorin e liruar nga krerët e burgosur të bandave.

Majid e shfrytëzoi situatën, duke zgjeruar rrjetin e tij të trafikimit në Suedi dhe jashtë saj, i ndihmuar pjesërisht nga informatorët në polici, treguan dosjet e EncroChat, përpara se të ikte kur një nga korrierët e tij u arrestua.

Ai udhëtoi fillimisht në Kurdistanin e Irakut, prej nga janë prindërit e tij, më pas u shfaq në Turqi në fillim të vitit 2022. Ai i tha Salihut, autorit të librit, se kishte marrë nënshtetësinë turke përmes investimeve të tij atje, diçka që kërkon minimumi 400,000 dollarë.

Nga atje, sipas mesazheve të koduara të marra nga prokurori suedez, Majid diskutoi me bashkëpunëtorët në Suedi se si të vriste një anëtar të bandës rivale. Ata sugjeruan përdorimin e pistoletave, kallashnikovëve dhe një granatahedhëse me raketa. Besnikët e tij në Suedi përdorën emrin e tij për të ngjallur frikë. Një reper i ri i njohur i quajtur 5iftyy ka pozuar në Instagram me kartëmonedha njëqind dollarëshe që shkruan fjalën ‘dhelpra’ dhe duke drejtuar një armë drejt kamerës përpara një grupi personash, fytyrat e të cilit janë të fshehura nga emoji dhelpra.

Periferi i Stokholmit, Alby, ka qenë një pikë qendrore e dhunës

Banorët e Alby janë bërë gjithnjë e më të shqetësuar për krimin në zonë

Majid vazhdon të jetë ‘shumë aktiv’ në urdhërimin e dhunës dhe drejtimin e biznesit të tij të narkotikëve në shtëpi, sipas Jacob van Rooij, kreu i grupit të punës në policinë e Stokholmit që për tre vjet ka hetuar aktivitetet e tij.

Kërkesat e Suedisë për ekstradim, ndërkohë, janë hedhur poshtë.

Turqia dhe Suedia kanë qenë në mosmarrëveshje që kur Ankaraja bllokoi ofertën e Stokholmit për t’u bashkuar me NATO-n pas pushtimit të Rusisë në Ukrainë, duke akuzuar Suedinë për strehimin e militantëve kurdë dhe duke i thënë Stokholmit se nuk i ekstradon shtetasit turq.

Suedia ka ngritur çështjen e Majid në bisedimet me Ankaranë për të treguar se Turqia gjithashtu ngurron të ekstradojë disa individë, sipas një zyrtari të lartë suedez i cili ka qenë i pranishëm në bisedime.

Por tani për tani, Majid është i sigurt nga ndjekja penale pasi dhuna vazhdon në formë spirale, duke dominuar diskutimet kombëtare.

Për shkak se shumica e të shtënave në Suedi ndodhin mes individëve me prejardhje emigrante, ato kanë nxitur një rritje të populizmit të krahut të djathtë. Në zgjedhjet e vitit 2022, Demokratët e Suedisë, një parti që i ka rrënjët në nazizmin dhe fajëson politikat liberale të emigracionit të Suedisë për dhunën, fitoi më shumë se 20% të votave duke u bërë e dyta më e madhe e vendit. Sot ajo hedh poshtë nazizmin dhe nacionalizmin në platformën e saj.

Qeveria e re e qendrës së djathtë ka premtuar të shtrëngojë politikat e emigracionit, dënime të dyfishta për shkeljet e kryera në ‘mjedise bandash’, të zgjerojë përdorimin e mbikëqyrjes elektronike dhe të dëbojë më shumë kriminelë që nuk janë shtetas suedezë.

“Krahasuar ndërkombëtarisht, ne kemi pasur një ligj penal shumë më të dobët. Dhe tani kemi humbur kontrollin mbi gjendjen,” tha Daniel Bergström, një këshilltar i ministrit suedez të Drejtësisë.

Ekspertët, megjithatë, thonë se nuk ka asnjë shpjegim të thjeshtë për dhunën.

Një varrezë jashtë Stokholmit ku janë varrosur shumë anëtarë të bandës

Nikoi Djane, një ish-anëtar bande i kthyer në kriminolog, tha se autoritetet kishin dështuar të ndihmonin refugjatët të integroheshin në shoqëri, në vend të kësaj duke i veçuar ata nga shoqëria në banesa me pak mundësi punësimi ose trajtim për kushte si çrregullimi i stresit post-traumatik.

“Autorët kanë një përgjegjësi, por ata janë gjithashtu viktima të rrethanave të tyre,” tha Djane.

Manne Gerell, një profesor i asociuar në Universitetin Malmö me ekspertizë në krimin e organizuar, tha se problemi u shkaktua nga integrimi i dobët dhe u përkeqësua nga vitet e reagimit të pamjaftueshëm nga autoritetet, policia dhe politikanët.

Sot, vlerësohet se 75% deri në 80% të të shtënave vdekjeprurëse mbeten të pazgjidhura dhe rreziku i ulët për t’u kapur ka shtyrë një numër në rritje të të rinjve të vrasin për shpërblime të dhëna nga krerët e bandave, tha Salihu, ekspert i krimeve.

Në mars të këtij viti, policia tha se njerëzit e Majid shkuan në shtëpinë e Serdar Sarihanit pasi djali i tij Adem u përfshi në një bandë rivale, identiteti i tij u zbulua në shfaqjen televizive të krimit. Sarihan u qëllua në hyrje të shtëpisë së tij, një herë në bark dhe një herë në shpinë.

Gjyshi i Ademit, Ömer, një inxhinier ndërtimi që erdhi në Suedi nga Turqia në vitin 1979, punoi për vite si shofer taksie përpara se të bashkohej me kompaninë e pasurive të paluajtshme të Serdarit në Alby. Ai mendon se djali i tij u vra për të frikësuar Ademin dhe bandën e tij.

“Kemi punuar gjithë jetën. Djali im ka pasur një jetë të mirë këtu”, tha i moshuari Sarihan.

“Ajo që po ndodh tani në Suedi nuk është vetëm një konflikt midis bandave,” tha ai.

“Është terrorizëm.”