Matthias Weniger veshi një palë doreza të bardha dhe ngriti me kujdes një qiri argjendi të njollosur, duke kërkuar një ngjitëse të verdhë në fund të tij.
Shandani është një nga 111 objektet e argjendta në Muzeun Kombëtar të Bavarisë që nazistët vodhën nga familjet hebreje gjatë Rajhut të Tretë në vitin 1939.
Pikërisht atëherë ata urdhëruan të gjithë hebrenjtë gjermanë që të sillnin objektet e tyre personale prej argjendi në dyqanet e pengjeve në të gjithë Rajhut – një nga shumë ligjet e krijuara për të poshtëruar, ndëshkuar dhe përjashtuar hebrenjtë.
Ajo që filloi me diskriminimin dhe persekutimin anti-hebre në vitin 1933, pasi nazistët u ngjitën në pushtet në Gjermani, çoi në vrasjen e 6 milionë hebrenjve evropianë dhe të tjerëve në Holokaustin përpara se Lufta e Dytë Botërore të përfundonte me dorëzimin e Gjermanisë në 1945.
Ëeniger, i cili është kurator në muzeun e Mynihut dhe mbikëqyr përpjekjet e tij për rikthimin, e ka bërë misionin e jetës t’u kthejë sa më shumë objekte prej argjendi pasardhësve të pronarëve.
“Këto objekte argjendi të dorëzuara në dyqanet peng janë shpesh të vetmet gjëra materiale që mbeten nga një ekzistencë e zhdukur e Holokaustit,” tha Weniger për Associated Press në një intervistë javën e kaluar në punëtorinë e muzeut, ku ai shfaqi disa sende argjendi.
“Prandaj është me të vërtetë e rëndësishme të përpiqemi të gjejmë familjet dhe t’u japim atyre objektet,” shtoi ai.
Mijëra enë argjendi e zbukurime të tjera të marra nga familjet hebreje u shkrinë në rreth 135 ton argjend dhe u përdorën për të ndihmuar përpjekjet e Gjermanisë për luftë. Por disa muze përfunduan duke marrë qindra copa argjendi si shandanët e përdorur për të ndezur qirinj në prag të Shabatit, gota Kiddush për të bekuar verën, lugët e argjendta dhe serverët e tortës.
Disa nga sendet iu kthyen të mbijetuarve të Holokaustit në vitet 1950 dhe 1960, nëse ata u shfaqën dhe përpiqeshin në mënyrë aktive të merrnin pasuritë e tyre të vjedhura. Por shumë pronarë u vranë gjatë Holokaust ose, nëse ia dilnin të iknin nga nazistët, përfunduan në qoshet e largëta të globit.
“Dy të tretat e pronarëve të fundit nuk i mbijetuan Shoah,” tha Weniger.
Pavarësisht këtyre gjasave, dhe me një ndërthurje të punës së plotë detektive, përkushtimit dhe njohjes së thellë të historisë, Weniger ka arritur deri tani t’u kthejë rreth 50 objekte familjarëve dhe të afërmve të pronarëve fillestarë.
Ai është i bindur se mund të jetë në gjendje të kthejë pothuajse të gjitha objektet e mbetura deri në fund të këtij viti.
Së pari, ai kërkon identitetin e pronarëve origjinalë. Ngjitëset e vogla të letrës të zverdhura në disa nga pjesët shpesh i ndihmojnë përpjekjet e tij. Ato u vendosën mbi objekte nga dyqanet e pengut – një dëshmi e burokracisë obsesive të gjermanëve edhe në kohë diktature dhe lufte.
Numrat në afishe janë renditur gjithashtu në dokumente më shumë se 80-vjeçare që emërtojnë njerëzit që duhej të jepnin argjendin e tyre – ndonjëherë trashëgimi të dashura që ishin trashëguar në familje për shumë breza.
Sapo Weniger zbulon emrat e pronarëve origjinalë, ai fillon të kërkojë bazat e të dhënave të nekrologjisë dhe gjenealogjisë hebreje, me shpresën se pasardhësit e drejtpërdrejtë ose të afërmit më të largët mund t’i kenë postuar emrat e tyre në internet.
“Dhe kështu, kalohet nga një brez në brezin tjetër dhe përfundojmë te librat telefonikë…me LinkedIn, me Facebook, me Instagram ose adresa emaili që korrespondojnë me një anëtar të brezit të ri të asaj familjeje,” shpjegoi studiuesi.
Në shumicën e rasteve, Weniger thotë se ka fat dhe është në gjendje të gjejë të afërmit e duhur.
Shumica e pasardhësve jetojnë në Shtetet e Bashkuara dhe Izrael, por muzeu tashmë ka ose është në proces të kthimit të pjesëve të argjendit në Francë, Mbretërinë e Bashkuar, Australi dhe Meksikë.
Weniger vendos që t’ua dorëzojë personalisht pjesët familjeve. Ai udhëtoi për në SHBA në fillim të këtij viti, dhe javën e kaluar, ai u ktheu 19 pjesë familjeve në Izrael.
Atje, Weniger u takua me Hila Gutmann, 53 vjeç, dhe babain e saj Benjamin Gutmann, 86 vjeç, në shtëpinë e tij në Kfar Shmaryahu në veri të Tel Avivit dhe u dha atyre një filxhan të vogël argjendi.
Weniger kishte arritur të gjurmonte familjen me ndihmën e shërbimit të gjurmimit të Magen David Adom – versioni i Izraelit i Komitetit Ndërkombëtar të Kryqit të Kuq.
Kupa ka të ngjarë të jetë përdorur për Kiddush për të bekuar verën në prag të Shabatit – por askush nuk e di me siguri sepse pronarët fillestarë, tregtari bavarez i bagëtive Salomon Gutmann dhe gruaja e tij, Karolina, të cilët ishin gjyshërit e Benjaminit, u vranë nga nazistët. në kampin e shfarosjes së Treblinkës.
“Ishte një ndjenjë e çuditshme për ne që të kthenim kupën,” tha Hila Gutmann.
“Sepse ti e kupton se është e vetmja gjë që ka mbetur prej tyre.”
Ndërsa gjyshërit e Benjamin Gutmann u vranë në Holokaust, djali i tyre Max – babai i Benjamin – mbijetoi sepse ai u arratis nga nazistët në territorin e Palestinës të mandatuar nga Britania, në atë që tani është Izraeli.
Pavarësisht dhimbjes së shkaktuar nga humbja dhe kthimi i kupës së argjendtë, Gutmanët thonë se janë të lumtur që e kanë rikthyer atë dhe planifikojnë ta përdorin në një ceremoni me të gjithë të afërmit e tyre të tjerë në Rosh Hashanah, Vitin e Ri hebre, në shtator.
Sa i përket Weniger-it, Gutmanët nuk kanë veçse lavdërime për të dhe punën e tij.
“Ai është vërtet i përkushtuar për të,” tha Hila Gutmann.
“Ai i trajton këto objekte të vogla me kaq shumë kujdes – sikur të jenë të shenjta.”
VINI RE: Ky material është pronësi intelektuale e AP
Përgatiti për Hashtag.al, K.Manjani
