Princi i kurorës saudite, Mohammed bin Salman mblodhi gazetarët vendas në Riad për një konferencë të rrallë që nuk u regjistrua në dhjetor dhe dha një mesazh mahnitës. Aleati i vendit prej dekadash, Emiratet e Bashkuara Arabe, ‘na kanë goditur me thikë pas shpine’, tha ai.
“Ata do e shohin se çfarë mund të bëj,” i tha ai grupit, sipas njerëzve në takim.
Një përçarje është hapur mes 37-vjeçarit Mohammed bin Selman dhe mentorit të tij të dikurshëm, presidentit të Emirateve të Bashkuara Arabe Sheikh Mohamed bin Zayed Al Nahyan, që pasqyron një konkurrencë për fuqi gjeopolitike dhe ekonomike në Lindjen e Mesme dhe tregjet globale të naftës.
Dy anëtarët mbretërorë, të cilët kaluan pothuajse një dekadë duke u ngjitur në majat e botës arabe, tani po grinden se kush i merr vendimet në një Lindje të Mesme ku SHBA po luan një rol të zvogëluar.
Zyrtarët amerikanë janë shprehur të hqetësuar pasi rivaliteti i Gjirit mund ta bëjë më të vështirë krijimin e një aleance të unifikuar të sigurisë për t’iu kundërvënë Iranit, për t’i dhënë fund luftës tetëvjeçare në Jemen dhe për të zgjeruar lidhjet diplomatike të Izraelit me vendet myslimane.
“Këta janë dy njerëz shumë ambiciozë që duan të jenë lojtarë kyç në rajon dhe lojtarë të preferuar,” tha një zyrtar i lartë i administratës Biden.
“Në njëfarë niveli ata ende bashkëpunojnë. Tani, asnjëri nuk duket rehat kur tjetri është në të njëjtin piedestal. Për të ruajtur ekuilibrat, nuk është e dobishme për ne që ata të kacafyten.”
Dikur të afërt, dy burrat – sauditi njihet si MBS dhe presidenti 62-vjeçar i Emirateve Arabe si MBZ – nuk kanë folur për më shumë se gjashtë muaj, thanë njerëz të afërt me ta, dhe mosmarrëveshjet e tyre private kanë dalë hapur.
Emiratet Arabe dhe Arabia Saudite kanë interesa të kundërta në Jemen që kanë minuar përpjekjet për t’i dhënë fund konfliktit të atij vendi dhe zhgënjimet e Emirateve mbi presionin saudit për të rritur çmimin global të naftës po krijojnë çarje të reja në Organizatën e Vendeve Eksportuese të Naftës.
Të dy vendet janë gjithashtu konkurrentë gjithnjë e më shumë ekonomikë. Si pjesë e planeve të MBS për t’i dhënë fund mbështetjes ekonomike të Arabisë Saudite te nafta, ai po i shtyn kompanitë që të zhvendosin selitë e tyre rajonale në Riad, kryeqyteti saudit, nga Dubai i Emirateve të Bashkuara Arabe, një qytet më kozmopolit i favorizuar nga perëndimorët.
Ai gjithashtu ka nisur planet për të ngritur qendra teknologjike, për të tërhequr më shumë turistë dhe për të zhvilluar qendra logjistike që do rivalizonin pozicionin e Emirateve të Bashkuara Arabe si qendra tregtare e Lindjes së Mesme. Në mars, ai njoftoi një linjë të dytë ajrore kombëtare që do konkurronte me ‘Emirates’ të Dubait.
Në sferën e fuqisë së butë, blerja saudite në vitin 2021 e Neëcastle, klub anglez futbolli dhe investimi në blerjen e lojtarëve superyje ndodhi teksa Manchester City, në pronësi të një anëtari të shquar të familjes në pushtet të Abu Dabit, fitoi titullin kampion në Angli dhe Ligën e Kampionëve.
Presidenti i Emirateve, MBZ, është mërzitur se është eklipsuar nga një mbretëror saudit i cili sipas zyrtarëve të Emirateve ka bërë disa gabime serioze, thanë dia zyrtarë të Gjirit.
Marrëveshja me Iranin
Në deklarata të veçanta duke iu përgjigjur ‘The Ëall Street Journal’, një zyrtar i Emirateve që foli për qeverinë tha se pretendimet për marrëdhënie të tensionuara ishin ‘kategorisht të rreme dhe nuk kishin bazë’ kurse një zyrtar saudit e quajti idenë ‘thjesht jo të saktë’.
“Emiratet Arabe janë një partner i ngushtë rajonal i Arabisë Saudite dhe politikat tona konvergojnë në një gamë të gjerë çështjesh me interes të ndërsjellë”, tha zyrtari saudit.
“Të dy vendet punojnë së bashku me fqinjët e tjerë të Gjirit për bashkërendimin politik, të sigurisë dhe ekonomik”, tha zyrtari.
Zyrtari i Emirateve tha se ‘partneriteti i tyre strategjik bazohet në të njëjtat objektiva dhe vizion për prosperitet, siguri dhe stabilitet rajonal’.
Në dhjetor, pas intensifikimit të ndarjeve mbi politikën e Jemenit dhe kufijtë e OPEC, MBS thirri takimin me gazetarët. Udhëheqësi saudit tha se i kishte dërguar Emirateve të Bashkuara Arabe. një listë kërkesash, thanë njerëzit atje.
Nëse kombi më i vogël i Gjirit nuk binte dakord, paralajmëroi MBS, Arabia Saudite ishte e përgatitur të ndërmerrte hapa ndëshkues, njësoj si bëri kundër Katarit në 2017, kur Riadi ndërpreu marrëdhëniet diplomatike për më shumë se tre vjet dhe krijoi një bojkot ekonomik, me ndihmën e Abu Dhabit.
“Do të jetë më keq se ajo që bëra me Katarin,” u tha ai gazetarëve, sipas njerëzve atje.
Që nga takimi i dhjetorit, MBS ka ndërmarrë një sërë lëvizjesh diplomatike dhe i ka dhënë fund izolimit të tij politik të shkaktuar nga vrasja e gazetarit Jamal Khashoggi nga një ekip saudit në vitin 2018.
Ai iu drejtua Kinës për ndihmë për rivendosjen e marrëdhënieve të Arabisë Saudite me Iranin dhe më pas orkestroi kthimin e Sirisë në Ligën Arabe, një proces që Emiratet Arabe e kishin filluar disa vite më parë. Vendi ishte dëbuar në vitin 2011 pas goditjes brutale të Presidentit Bashar al-Assad ndaj civilëve sirianë që demonstronin për ndryshim.
MBS është në bisedime me SHBA-në për njohjen zyrtare të Izraelit, gjë që Emiratet Arabe e bënë në vitin 2020. MBS po udhëheq përpjekjet diplomatike për të shuar dhunën në Sudan, ku Emiratet Arabe mbështesin njërën nga palët kundërshtare.
Në një përpjekje për të zbutur tensionet, Arabia Saudite dhe Emiratet e Bashkuara Arabe. kanë shkëmbyer komunikata që përshkruan ankesat dhe kërkesat e tyre për ndryshim, sipas zyrtarëve nga të dy vendet.
Në një përgjigje të mprehtë ndaj ankesave saudite, MBZ paralajmëroi privatisht sundimtarin saudit në fund të vitit të kaluar se veprimet e tij po minonin lidhjet midis dy kombeve të tyre. Ai akuzoi princin e kurorës saudit se po afrohej shumë me Rusinë me politikat e saj të naftës dhe se po ndjek lëvizje të rrezikshme, siç është marrëveshja diplomatike me Iranin, pa u këshilluar me Emiratet e Bashkuara Arabe, thanë zyrtarët e Gjirit.
MBZ anashkaloi një samit arab të thirrur nga MBS për vizitën e liderit kinez Xi Jinping në Riad dhe nuk u paraqit për votën e Ligës Arabe në maj për të lejuar Sirinë të kthehet në grup. Vetë MBS mungonte kur MBZ u takua me udhëheqësit arabë në një samit rajonal të organizuar me ngut në Emiratet e Bashkuara Arabe. në janar.
“Tensionet po rriten mes tyre, pjesërisht sepse MBS dëshiron të dalë nga hija e MBZ,” tha Dina Esfandiary, një këshilltare e lartë në Programin e Grupit Ndërkombëtar të Krizave për Lindjen e Mesme dhe Afrikën e Veriut.
“Gjërat do përkeqësohen, sepse të dyja vendet po bëhen më të sigurta dhe më të kategorike në politikën e tyre të jashtme”.
Aleancë e farkëtuar
Sauditët dhe Emiratet e kanë quajtur veten aleatët më të afërt, por ata kanë pasur një marrëdhënie ndonjëherë të tensionuar që para se Emiratet e Bashkuara Arabe të fitonin pavarësinë nga Britania në vitin 1971.
Babai themelues i Emirateve të Bashkuara Arabe, Sheikh Zayed al Nahyan, u godit nga dominimi saudit në gadishullin arabik dhe mbreti i atëhershëm saudit Faisal kundërshtoi të njihte fqinjin e tij të Gjirit Persik për vite me rradhë, duke kërkuar ‘sistem levash’ në mosmarrëveshje të ndryshme territoriale.
Në vitin 2009, Emiratet Arabe prishën planet për një bankë qendrore të përbashkët të Gjirit mbi vendndodhjen e saj të propozuar në Riad. Deri më sot, ka mosmarrëveshje territoriale për tokën e pasur me naftë midis dy vendeve.
Të dy vendet u afruan më shumë me ngritjen e MBZ dhe MBS. Mbreti i Emirateve u bë sundimtar ‘de facto’ i vendit të tij në moshën 54-vjeçare në vitin 2014, kur gjysmëvëllai i tij, presidenti Sheikh Khalifa bin Zayed, pësoi një goditje në tru. Kur MBS filloi të merrte pushtetin pas pranimit të babait të tij Mbretit Salman në vitin 2015, MBZ filloi të kujdesej për princin e ri saudit, atëherë vetëm 29 vjeç.
Dy burrat pothuajse nuk e njihnin njëri-tjetrin përpara një udhëtimi gjatë natës në kamping në shkretëtirën e madhe saudite, ka raportuar Journal. Të shoqëruar nga skifterë të stërvitur për gjueti, shëtitja – e barabartë në traditën e Gjirit me një ndeshje golfi presidenciale në SHBA – ishte një pikë kthese në miqësinë e tyre, sipas njerëzve të njohur me ekskursionin.
MBZ dhe zyrtarë të tjerë të lartë të Emirateve luajtën një rol kyç në lobimin e administratës Trump në favor të MBS, i cili atëherë ishte ende zëvendës princi i kurorës. MBZ ndihmoi në orkestrimin e udhëtimit të presidentit të atëhershëm Donald Trump në Arabinë Saudite në vitin 2017, gjë që e forcoi MBS. Princi saudit nisi një aksion në pallat muajin e ardhshëm për t’u bërë trashëgimtar i dukshëm dhe më pas filloi të eliminonte kritikët dhe rivalët e mundshëm.
Në formulimin e një plani për të shndërruar dhe hapur mbretërinë e tij konservatore, MBS iu drejtua MBZ-së për udhëzime dhe përdori disa nga të njëjtat banka dhe konsulentë që Emiratet përdorën për një plan të ngjashëm një dekadë më parë.
MBS dhe MBZ krijuan një aleancë të politikës së jashtme që ndërhyri në Jemen, forcoi kontrollin e Abdel Fattah Al Sisit në pushtet në Egjipt, armatosën luftëtarët libianë në lindje të vendit të ndarë dhe bojkotuan Katarin për lidhjet me Iranin dhe islamistët.
Që atëherë të dy burrat janë përpjekur të nxjerrin vendet e tyre nga ato ndërhyrje. Sot, MBS mendon se presidenti i Emirateve e çoi atë në konflikte katastrofike që i shërbenin interesave të Emirateve të Bashkuara Arabe. dhe jo Arabisë Saudite, thanë zyrtarët e Gjirit.
MBS ‘nuk e pëlqen atë dhe ai dëshiron ta shfaqë këtë gjë’, tha Douglas London, një oficer në pension i Agjencisë Qendrore të Inteligjencës (CIA), i cili tani punon si studiues jorezident në Institutin e Lindjes së Mesme, një institut me bazë në Uashington.
Ai tha se ndërsa kërcënimet nga Irani dhe grupet terroriste zvogëlohen, tensionet mes tyre ka të ngjarë të përshkallëzohen. Megjithatë, Londra tha se udhëheqësi saudit kishte zhvilluar një qasje më praktike për të udhëhequr vendin e tij që e bën të pamundur që ai të ndërmerrte veprime të nxituara kundër Emirateve të Bashkuara Arabe.
Mosmarrëveshja e OPEC-ut
Përçarja doli në sipërfaqe në tetor të vitit të kaluar kur OPEC, grupi 13-vendesh i prodhimit të naftës që është aleat me Rusinë, vendosi të ulë prodhimin në një lëvizje që verboi administratën Biden. Emiratet Arabe u bashkuan me shkurtimin, por privatisht u thanë zyrtarëve amerikanë dhe mediave se Arabia Saudite e kishte detyruar atë t’i bashkohej vendimit.
Dinamika pasqyroi një mosmarrëveshje afatgjatë midis sauditëve dhe emirateve mbi politikën në OPEC, një organ që Riadi e ka dominuar prej kohësh si eksportuesi kryesor i naftës së papërpunuar në botë.
Emiratet kanë rritur kapacitetin e tyre të prodhimit të naftës në më shumë se katër milionë fuçi në ditë dhe kanë plane për të shkuar mbi pesë milionë, por sipas politikës së OPEC-ut lejohen të nxjerrin jo më shumë se rreth tre milionë, duke i kushtuar qindra miliarda dollarë të ardhura të humbura.
Rritja e kapacitetit të prodhimit të naftës në Emirate i jep gjithashtu mundësinë e mundshme për të lëvizur prodhimin lart e poshtë, dhe bashkë me të edhe çmimet globale të naftës. Deri kohët e fundit, vetëm Arabia Saudite e zotëronte atë lloj fuqie tregu. Frustrimet e Emirateve arritën deri në pikën ku u thanë zyrtarëve amerikanë se ishin gati të tërhiqeshin nga OPEC, sipas zyrtarëve të Gjirit dhe SHBA.
Zyrtarët amerikanë thanë se e morën atë si një shenjë të zemërimit të Emirateve, jo një kërcënim të vërtetë. Në takimin e fundit të OPEC-ut, në qershor, Emirateve iu lejua një rritje modeste në bazën e prodhimit të tyre dhe ministri i tyre i Energjisë doli duke u mbajtur për dore me homologun e tij saudit.
Ndarjet midis dy liderëve po kërcënojnë të minojnë përpjekjet e vazhdueshme për t’i dhënë fund luftës në Jemen, e cila vendos sauditët, emiratet dhe një mori fraksionesh jemenase kundër rebelëve Houthi të mbështetur nga Irani, të cilët pushtuan pjesë të mëdha të vendit në 2014, duke përfshirë kryeqytetin, Sana.
Emiratet Arabe vazhojnë të mbështesin një lëvizje separatiste jemenase që kërkon të rivendosë një shtet jemenas në jug. Kjo mund të dëmtojë përpjekjet për ta mbajtur vendin të bashkuar. Luftëtarët e mbështetur nga Arabia Saudite dhe Emiratet që punojnë së bashku për të mposhtur forcat Houthi, ndonjëherë i kanë kthyer armët njëri-tjetrit gjatë viteve.
Në dhjetor, Emiratet nënshkruan një marrëveshje sigurie me këshillin e udhëheqjes presidenciale të Jemenit të mbështetur nga Arabia Saudite që i jep Abu Dabit të drejtën për të ndërhyrë në Jemen dhe në ujërat jashtë brigjeve të tij. Zyrtarët sauditë e panë atë si një sfidë për strategjinë e tyre të Jemenit.
Arabia Saudite ka plane për të ndërtuar një tubacion nga mbretëria në Detin Arabik nëpërmjet provincës jemenase të Hadramout, me një port detar në kryeqytetin e saj rajonal, Mukalla. Forcat e mbështetura nga Emiratet në Hadramout i kërcënojnë këto plane.
Një analist në programin e Lindjes së Mesme dhe Afrikës së Veriut në Chatham House, një institut i pavarur në Londër, ka paralajmëruar se forcat rivale jemenase po përgatiten për përplasje të reja që kërcënojnë bisedimet e vazhdueshme të paqes.
“Dy monarkitë e Gjirit janë gjithnjë e më agresive ndaj njëra-tjetrës në rajon. Jemeni është vetëm vija e parë e frontit”, shkroi në Tëitter, studiuesi i Chatham House, Farea Al-Muslimi.
Nëse sauditët tërhiqen nga Jemeni tani, veriu i kontrolluar nga Houthi do rreshtohej me Iranin dhe jugu do rreshtohej me Emiratet e Bashkuara Arabe, duke i lënë Riadit me pak hapësira, thanë zyrtarët jemenas, duke pasqyruar shqetësimet saudite.
Qëllimi i Biden
Rivaliteti saudito-emirate ka shqetësuar administratën Biden, e cila dëshiron që kryeqytetet miqësore të Gjirit, si Riadi dhe Abu Dhabi, të ndihmojnë në formimin e një fronti të bashkuar kundër Iranit. Përfundimi i luftës në Jemen, e cila shkaktoi një fatkeqësi humanitare, është gjithashtu një objektiv kyç i politikës së jashtme të administratës, e cila dëshiron stabilitet në rajon dhe në tregjet e naftës.
As MBS dhe as MBZ nuk janë në linjë të përkryer me Uashingtonin për çështje të rëndësishme si Ukraina dhe Kina. Zyrtarët amerikanë janë gjithnjë e më të shqetësuar për kontaktin me Pekinin dhe Moskën nga MBZ, i cili ashtu si MBS ka ndërtuar lidhje më të forta me ta.
Biden erdhi në detyrë duke u zotuar se do e trajtonte mbretërinë si një shtet ‘të pabesë’ për vrasjen e gazetarit Khashoggi, të cilën MBS ka thënë se nuk e urdhëroi ai. Në vend të kësaj, Biden vizitoi Arabinë Saudite në korrik 2022, duke ndihmuar në përfundimin e izolimit të tij.
Tani, kompanitë amerikane që kishin ngurruar të angazhoheshin me mbretërinë po hedhin një vështrim të dytë. Ky interes ka të ngjarë të përshpejtohet me afrimin e afatit të fundit të vitit për kompanitë me kontrata nga qeveria saudite për të krijuar një bazë në Riad në vend që të fluturojnë nga Dubai.
Administrata Biden ndërmjetësoi një takim të 7 majit midis MBS dhe vëllait të vogël të presidentit të Emirateve, Sheikh Tahnoun bin Zayed, i cili dikur shihej si një i besuar i princit të kurorës saudit, thanë njerëz të njohur me këtë çështje. Tahnoun ishte ‘ngrirë’, duke bërë të paktën gjashtë udhëtime në mbretëri pa siguruar një takim me MBS derisa mori ndihmë nga SHBA, thanë njerëzit.
MBS i tha Tahnoun se Emiratet Arabe nuk duhet të prishin bisedimet e armëpushimit në Jemen, të cilat sauditët po i udhëheqin dhe u premtuan lëshime Emirateve të Bashkuara Arabe, thanë njerëzit. Por më vonë ai u tha këshilltarëve të tij se ata nuk duhet të ndryshojnë asnjë politikë ndaj Emirateve të Bashkuara Arabe.
“Unë nuk u besoj më atyre,” u tha ai këshilltarëve, thanë njerëzit me njohuri me takimin.
VINI RE: Ky material është pronësi intelektuale e Wall Street Journal
Përgatiti për Hashtag.al, K.Manjani
