Në tetor 1943, pasi nazistët filluan pushtimin brutal të ish-aleatit të tyre, trupat gjermane varën gjashtë civilë italianë në një kodër në Italinë jugore si ndëshkim kolektiv për vrasjen e një ushtari, i cili kishte shkuar të kërkonte ushqim.
Tetëdhjetë vjet më vonë, disa nga të afërmit e burrave të vrarë në Fornelli më në fund do marrin një pjesë prej 12 milionë eurosh të dhënë nga një gjykatë italiane si kompensim për traumën e familjeve të tyre.
“Ne ende e shënojmë ngjarjen çdo vit. Ajo nuk është harruar,” tha Mauro Petrarca, stërnipi i një prej të vrarëve, Domenico Lancellotta, një 52-vjeçar katolik romak, baba i pesë vajzave dhe një djali.
Të gjithë, përveç njërit prej anëtarëve të familjes, të gjallë në kohën e vrasjeve, tani kanë vdekur, por sipas ligjit italian, dëmet që u detyrohen mund t’u kalohen trashëgimtarëve të tyre. Kjo do të thotë se Petrarca do marrë rreth 130,000 euro sipas kushteve të një vendimi gjyqësor të vitit 2020.
Në një kthesë ironike, do jetë Italia dhe jo Gjermania ajo që do paguajë, pasi humbi një betejë në Gjykatën Ndërkombëtare të Drejtësisë nëse Berlini mund të jetë ende përgjegjës për dëmet e lidhura me krimet dhe mizoritë e Luftës së Dytë Botërore.
Organizatat hebraike në Itali besojnë se Berlini duhet të paguajë për të pranuar përgjegjësinë e tyre historike. Por grupet e viktimave gjithashtu kanë frikë se Roma po zvarritet në trajtimin e një përmbytjesh pretendimesh që mund të rëndojnë në llogaritë e shtetit.
“Kjo është një çështje shumë e ndërlikuar, si nga pikëpamja politike ashtu edhe nga ajo ligjore,” tha Giulio Disegni, nënkryetar i Unionit të Komuniteteve Hebraike Italiane (UCEI), i cili ka ndjekur çështjen në emër të viktimave hebreje.
Një studim i financuar nga qeveria gjermane dhe i publikuar në vitin 2016 vlerësoi se 22,000 italianë ishin viktima të krimeve të luftës naziste, duke përfshirë deri në 8,000 hebrenj të dëbuar në kampet e vdekjes. Mijëra italianë të tjerë u detyruan të punonin si punëtorë të skllavëruar në Gjermani, duke i bërë ata përfitues të mundshëm për dëmshpërblime.
Njerëzit e parë që mund të përfitojnë nga fondi i ri qeveritar i krijuar për të trajtuar pretendimet janë pasardhësit e gjashtë burrave në Fornelli, të cilët u varën ndërsa ushtarët gjermanë luanin muzikë në një gramafon të vjedhur nga një shtëpi aty pranë.
Vrasja e tyre erdhi një muaj pasi Italia kishte nënshkruar një armëpushim me forcat aleate, duke i dhënë fund pjesëmarrjes së saj në Luftën e Dytë Botërore dhe duke braktisur nazistët, të cilët filluan menjëherë pushtimin e vendit.
‘Rafti i turpit’
Në vitin 1962, Gjermania nënshkroi një marrëveshje me Italinë ku i pagoi Romës 40 milionë marka gjermane, me vlerë pak më shumë se 1 miliard euro në paratë e sotme, për të cilat të dy kombet ranë dakord të mbulonin dëmet e shkaktuara nga forcat naziste ndaj shtetit italian dhe qytetarëve të tij.
Italia u dha pensione atyre që ishin përndjekur politikisht ose racialisht gjatë konfliktit dhe të afërmve të tyre të mbijetuar. Megjithatë, ajo nuk ofroi dëmshpërblime për krimet e luftës.
“Ata nuk i quajtën krimet e luftës dhe ky ishte një gabim. Ndoshta në atë kohë ata mendonin se të gjithë kishin kryer krime lufte, jo vetëm Gjermania, dhe nuk donin të ndiqnin atë rrugë,” tha Lucio Olivieri, avokati i cili udhëhoqi procesin gjyqësor Fornelli.
Në vitin 1994, në zyrat e prokurorëve ushtarakë të Romës u gjet një dollap i mbushur me dosje që dokumentonin qindra krime lufte që nuk ishin ndjekur kurrë penalisht.
E nxitur nga i ashtuquajturi ‘Rafti i Turpit’, Italia u përpoq të nxirrte nazistët në gjyq për rolin e tyre në masakra të shumta, ndërkohë që gjykatat filluan t’i jepnin dëmshpërblime viktimave.
Gjermania kundërshtoi të paguante, duke argumentuar se marrëveshja e vitit 1962 parandaloi pretendime të mëtejshme.
Në vitin 2012, Gjykata Ndërkombëtare e Drejtësisë mbështeti Berlinin, por gjykatat italiane vijan të shqyrtonin çështjet e kompensimit, duke thënë se nuk mund të vendosej asnjë kufi për krimet e luftës.
