Gjykata e Lartë e Izraelit do dëgjojë kërkesat të martën për të shfuqizuar një amendament të koalicionit qeverisës të kryeministrit Benjamin Netanyahu që frenon pushtetin e tij, në një seancë historike që tashmë ka ndezur krizën gjyqësore të vendit.
Është një nga një seri apelimesh që gjykata do dëgjojë gjatë gjithë shtatorit dhe të cilat shkojnë drejt e në thelbin e grindjes gjyqësore që ka tronditur vendin prej muajsh, duke vënë disa kufizime kundër një qeverie që thotë se është shumë ndërhyrëse.
Klauzola e arsyeshmërisë
Më 12 shtator, për herë të parë në historinë e Izraelit, i gjithë trupi gjykues i Gjykatës së Lartë prej 15 gjyqtarësh do mblidhet për të dëgjuar apelimet nga grupet mbikëqyrëse dhe ligjvënësit kundër një amendamenti të Ligjit Bazë që frenon një pjesë të pushtetit të saj.
Legjislacioni, i ratifikuar më 24 korrik, heq një, por jo të gjitha, mjetet që gjykata ka për të anuluar vendimet apo emërimet e ministrave të qeverisë dhe kabinetit. Ky mjet i jep fuqi gjykatës për të vendosur nëse një veprim është i paarsyeshëm.
Legjislacioni shkaktoi shumë zhurmë në Izrael me kundërshtarët që thanë se ai shkel kontrollet dhe ekuilibrat demokratike të Izraelit dhe hap mundësinë për abuzime me pushtetin. Netanyahu thotë se ai është një rregullim i vogël që synon të rivendosë ekuilibrin midis degëve të qeverisë duke frenuar një gjykatë që ‘i ka zgjatur duart’ shumë.
Moçali kushtetues
Amendamenti i arsyeshmërisë është pjesë e të ashtuquajturave “Ligjet Themelore” të Izraelit, për të cilat gjykata deri më tani është përmbajtur nga anulimi i tyre. Heqja e një ligji bazë ose një amendamenti në një të tillë është përshkruar në Izrael se Gjykata Supreme po përdor një armë ligjore për raste të jashtëzakonshme.
Duke qenë se Izraeli nuk ka Kushtetutë të shkruar, ai mbështetet në këto Ligje Themelore të cilat parashikojnë disa të drejta dhe liri dhe vendosin rregulla qeverisjeje. Shtati i tyre i kalon ato të ligjeve të rregullta.
Por Ligjet Themelore mund të shtohen ose ndryshohen lehtësisht nga një shumicë në parlamentin njëdhomësh të Izraelit, Knesset, i cili kryesisht dominohet nga qeveritë e koalicionit. Për këtë arsye, disa ekspertë ligjorë thonë se mbikëqyrja gjyqësore mbi Ligjet Themelore është e rëndësishme për parandalimin e abuzimeve me pushtetin edhe nëse fusha e saktë e shqyrtimit gjyqësor është e paqartë.
Çfarë thotë Netanyahu
I pyetur nëse do t’i përmbahej një vendimi gjyqësor që shfuqizon legjislacionin e ri, Netanyahu nuk ka dhënë përgjigje të qartë, duke thënë se qeveritë izraelite kanë respektuar gjithmonë vendimet e gjykatave dhe se gjykata gjithmonë ka respektuar ligjet bazë. Në përgjigjen e saj ligjore përpara seancës dëgjimore të së martës, qeveria argumentoi se Gjykata e Lartë nuk ka autoritet ligjor për të shqyrtuar ligjet bazë.
Ndërhyrja e saj do shkelte ndarjen e pushteteve dhe sundimin e ligjit duke shkelur autoritetin e legjislaturës, tha qeveria, gjë që mund të çonte në anarki. Gjykata, nga ana e saj, ka krijuar disa baza ligjore për një rishikim të tillë gjyqësor në ato që do t’i konsideronte raste të skajshme.
Ç’pritet më tej?
Vendimi i gjyqtarëve mund të vijë brenda javësh apo edhe muajsh. Ata kanë më shumë mundësi sesa thjesht të mbështesin legjislacionin e ri ose ta rrëzojnë atë. Trupi gjykues mund të anulojë një pjesë të ligjit, të vonojë hyrjen në fuqi të tij deri pas zgjedhjeve të ardhshme parlamentare ose të gjejë gabime në procesin relativisht të nxituar të legjislacionit dhe ta kthejë atë në parlament për ta rregulluar.
Kolegji i gjyqtarëve
Më 19 shtator gjykata do dëgjojë një kërkesë për të detyruar ministrin e Drejtësisë Yariv Levin të mbledhë komitetin që zgjedh gjyqtarët e Izraelit. Trupi gjykues ka qenë në qendër të betejës mbi gjyqësorin që nga janari kur Levin njoftoi rishikimin e drejtësisë. Propozimi i tij përfshinte një ndryshim në përbërjen e komitetit që do t’i jepte koalicionit qeverisës një ndikim vendimtar në zgjedhjen e gjyqtarëve.
Një projektligj për këtë qëllim u promovua në parlament, por ende nuk është ratifikuar. Ndërkohë, Levin, i cili dëshiron që gjyqtarët konservatorë të emërohen në një stol për të cilin thotë se është shumë i majtë dhe elitar, ka frenuar mbledhjen e komitetit. Duke qenë se fati i saj mbetet i paqartë, vendet e lira të stolit nuk po plotësohen. Nga mesi i tetorit këto vende vakante do të përfshijnë kryetar dhe një gjyqtar tjetër të Gjykatës së Lartë.
Ndryshim i paaftësisë ligjore
Më 28 shtator gjykata do dëgjojë sfidat ndaj një amendamenti të një ‘ligji bazë’ që kufizon kushtet për një kryeministër që të konsiderohet i paaftë dhe të shkarkohet nga detyra. Prokurori i Përgjithshëm ka thënë se parlamenti i Izraelit ka abuzuar me autoritetin e tij duke e përshtatur personalisht ligjin për t’iu përshtatur Netanyahut, i cili është në gjyq për korrupsion që ai e mohon dhe se për këtë arsye duhet të anulohet. Përkrahësit e ligjit thonë se ai ka për qëllim të mbrojë çdo udhëheqës të zgjedhur në mënyrë demokratike nga një përmbysje e gabuar.
VINI RE: Ky material është pronësi intelektuale e Reuters
