Shurupi toksik i kollës i bërë dhe i shitur në Indi mund të ketë qenë fillimi i një vale globale të kapur së fundmi. Disa nga prodhuesit e barnave nuk mundën të vërtetonin as se i kishin testuar produktet e tyre. Prindërit janë ende në pritje të drejtësisë.
Nga Krishna n. Das e Jennifer Rigby
Në dhjetor 2019, djali dymuajsh i Jafar Dinit, Irfan, po kollitej dhe kishte ethe. Din la shtëpinë me një dhomë në malet Himalaje dhe udhëtoi 10 km deri në farmacinë më të afërt, ku bleu një shishe me ilaçe, COLDBEST-PC.
Ai u kthye dhe i dha fëmijës një dozë.
Disa orë më vonë, Irfanit i nisën të vjellat. Ai ndaloi së urinuari. Ai u shtrua në spital në qytetin Jammu. Një javë më vonë, ai vdiq.
Irfan ishte një nga të paktën 16 fëmijët që autoritetet në rajonin verior të Indisë Jammu e Kashmir zbuluan se ishin helmuar. Dymbëdhjetë vdiqën pasi veshkat dhe organet e tjera të tyre ndaluan së funksionuari, tregoi një fletëakuzë e policisë; katër të tjerë mbetën me aftësi të kufizuara të rënda.
Hetimet nga policia dhe inspektorët shtetërorë të barnave vunë në dukje problemet me barnat e prodhuara nga një prodhues, ‘Digital Vision Pharma’. Biznesi në pronësi të familjes është i bazuar në shtetin fqinj të Himachal Pradesh, një qendër për industrinë farmaceutike të Indisë dhe një nga qendrat më të mëdha të prodhimit të barnave në Azi.
Analizat qeveritare të shurupeve të prodhuara nga ‘Digital Vision’ që morën fëmijët – si dhe mostrat e marra nga fabrika e kompanisë dhe shpërndarësi i saj në fillim të vitit 2020 – zbuluan se ato përmbanin një përqendrim 34% të toksinës dietilen glikol (DEG), sipas fletëakuzës për një çështje penale në vazhdim kundër pronarëve të ‘Digital Vision’ dhe një raport hetimor nga rregullatori i barnave në Jammu e Kashmir, të dy të para nga Reuters.
Ky përqendrim është shumë më i lartë se nivelet e sigurta për DEG, një tretës industrial që përdoret në lëngun e frenave të makinave. Organizata Botërore e Shëndetësisë (OBSH) thotë se kufiri i sigurt, bazuar në standardet e pranuara ndërkombëtarisht, nuk është më shumë se 0.10%.
‘Digital Vision’ thotë se nuk kishte DEG në shurupin e saj dhe barnat e saj nuk janë fajtore. Kompania nuk ka ofruar asnjë provë për ta mbështetur këtë.
OBSH i tha Reuters se vdekjet në Jammu mund të kenë qenë fillimi i një vale helmimesh nga barnat e prodhuara në Indi nga tre kompani të tjera, që janë lidhur me vdekjen e 141 fëmijëve në Gambia, Uzbekistan dhe Kamerun gjatë vitit të kaluar. Ato janë pjesë e një prej episodeve më të mëdha të një ndotjeje të tillë të regjistruar.
Në të tre rastet, shurupet u zbuluan se përmbajnë nivele të larta të DEG dhe një kimikat të lidhur me të, etilen glikol (EG). OBSH thotë se të paktën 15 vende mund të kenë pasur në shitje shurupe të ndotura me këtë lëndë, të prodhuara nga kompani të ndryshme.
Numri i madh i helmimeve ka çuar në hetime penale, padi dhe një rritje të kontrollit rregullator në Indi dhe jashtë saj. Rregullatorët indianë kanë kryer një valë inspektimesh këtë vit që gjetën shkelje të mundshme në gati 9 në 10 nga rreth 160 fabrika të synuara.
Megjithatë, pavarësisht nga lobimi intensiv në emër të familjeve të fëmijëve në Jammu, askush nuk është shpallur ende fajtor në një gjykatë për vdekjet e shurupit të kollës.
Veena Kumari, djali i saj Anirudh vdiq në moshën 2-vjeçare më 10 janar 2020, pasi konsumoi shurup të ndotur për kollën
Një ekzaminim i Reuters i të dhënave gjyqësore dhe dosjeve rregullatore – si dhe intervistat me dy drejtues të kompanisë dhe dy rregullatorë – tregojnë se prodhuesit e barnave të lidhura me vdekjet e fëmijëve në Indi, Uzbekistan dhe Gambia ose nuk i testuan produktet e tyre për toksina të njohura, ose nuk mundën t’u provojë hetuesve se ata e bënë këtë – siç kërkohet nga ligji indian.
Ministria e Shëndetësisë e Indisë, zyra e kryeministrit dhe rregullatori federal i barnave, Organizata Qendrore e Kontrollit të Standardeve të Barnave (CDSCO), nuk iu përgjigjën kërkesave për koment për këtë shkrim.
Tre prodhuesit e barnave – ‘Digital Vision’, ‘Marion Biotech’ dhe ‘Maiden Pharmaceuticals’ – të përfshirë në rastet në Indi, Uzbekistan dhe Gambia thanë se kishin blerë përbërës kimikë me cilësi farmaceutike. Por Reuters zbuloi se këto pretendime ishin mohuar ose vënë në dyshim nga vetë furnizuesit e kimikateve në të tre rastet.
Raportimi i Reuters tregoi gjithashtu se si dy nga kompanitë tashmë ishin nën vëzhgim për praktikat e dobëta të prodhimit.
Agjencia e lajmeve zbuloi se Digital Vision dhe njësia e saj Orison Pharmaceuticals kishin marrë të paktën 16 paralajmërime nga rregullatorët e barnave të shteteve Maharashtra dhe Gujarat në lidhje me urthin, antibiotikët, barnat kundër mykut dhe barna të tjera para vdekjeve në Jammu.
Dhe drejtuesit e lartë të kompanisë të lidhur me vdekjet e shurupit të kollës në Gambia – ‘Maiden Pharmaceuticals’ – u liruan me kusht me akuzat për ruajtjen e paligjshme të barnave nën standardin e kërkuar kur ndodhën helmimet në Afrikë.
Shtatë drejtues dhe rregullatorë farmaceutikë indianë i thanë Reuters se është praktikë e zakonshme midis disa prodhuesve atje që të zëvendësojnë përbërës më të lirë, të kategorisë tregtare kur bëjnë shurupe kundër kollës. Ata kundërshtuan të identifikonin ndonjë kompani.
Policia në Jammu e Kashmir në dhjetor akuzoi themeluesin e ‘Digital Vision’, Parshottam Goyal, dhe djemtë e tij Manic dhe Konic për krime duke përfshirë tentativë për vrasje – e krahasueshme me vrasjen nga pakujdesia – në lidhje me helmimet, sipas fletës së akuzës së dorëzuar në gjykatë në qytetin Ramnagar.
Akuzat parashikojnë një dënim të mundshëm deri në burgim të përjetshëm. Goyals-at mohojnë çdo keqbërje.
“Ne do sfidojmë çdo rast kundër nesh,” i tha Goyal Reuters-it përpara seancës së ardhshme dëgjimore për çështjen, që do mbahet më 15 shtator. I pyetur për toksinën dhe vdekjen e fëmijëve, ai tha se dikush mund të ketë ‘futur diçka’ ose se barnat mund të janë keqpërdorur.
“Kush e di se çfarë i është dhënë dikujt.” – tha ai.
Konic Goyal nuk pranoi të komentojë; Reuters nuk mundi të kontaktonte vëllain e tij, Manic. Hetuesit policorë nuk iu përgjigjën kërkesave për koment në lidhje me rastin.
Një gjykatë në Himachal mbështeti apelin e ‘Digital’ në gusht 2020 kundër pezullimit të licencës së prodhimit nga rregullatori shtetëror i barnave pesë muaj më parë, duke vënë në dukje se vetëm një pjesë e shurupit të tij COLDBEST ishte gjetur se përmbante toksina – ngarkesa që u shit në Jammu.
Gjykata e ndaloi ‘Digital Vision’ të prodhonte barna që përmbajnë përbërës të caktuar dhe çështja përfundoi pa një vendim përfundimtar se kush ishte fajtori për vdekjet e Jammu.
I pyetur nga Reuters për ndikimin e rasteve ligjore, Goyal tha se biznesi i ‘Digital Vision’ ishte ‘stabilizuar’ dhe ‘zgjeruar’. ‘Digital’ ka trefishuar kapacitetin e saj për të prodhuar barna të tjera, tha ai, dhe një kompani tjetër që ai zotëron që prodhon barna, duke përfshirë antibiotikë dhe pika për sy, filloi t’i eksportojë ato vitin e kaluar.
Poli Devi, vajza 11-muajshe e së cilës Janvi vdiq më 29 dhjetor 2019, pasi konsumoi shurup të ndotur për kollën, mban një foto të saj në shtëpinë e tyre pranë Ramnagar
“Pikënisja”
Rreziqet e paraqitura nga DEG dhe EG janë të njohura. Toksinat kanë vrarë rreth 1000 fëmijë në mbarë botën gjatë 80 viteve të fundit, sipas Kalle Hoppu, një ekspert finlandez i helmeve dhe ilaçeve pediatrike, i cili ka punuar me qeverinë e Gambias për të hetuar vdekjet e fëmijëve atje.
Shurupet e kollës dhe të ftohtit bëhen me propilen glikol (PG), një lëng i pangjyrë, viskoz që nuk reagon me substanca të tjera, duke e bërë atë një tretës ideal për barnat në formë shurupi. Në përgjithësi shitet në dy klasa: farmaceutike dhe industriale.
PG e klasës industriale – e përdorur gjerësisht në detergjentë të lëngshëm, antifriz, bojëra ose veshje – është gjithmonë më e lirë se lloji farmaceutik. Kjo është pjesërisht kështu, sepse nuk është menduar për konsum njerëzor dhe mund të përmbajë më shumë DEG ose EG.
Çmimet për llojin farmaceutik PG në Indi u rritën disa herë në vitet e fundit për shkak të ndërprerjeve të zinxhirit të furnizimit, sipas ChemAnalyst, një gjurmues i tregut të kimikateve me bazë në Mumbai.
•
•
Jafar Din lutet pranë varrit të djalit të tij në një xhungël në Himalaje afër shtëpisë së tij. Irfani, muajsh, vdiq më 3 janar 2020, pasi kishte pirë shurup për kollën
Një përqendrim DEG prej 34% – niveli i identifikuar në shurupin e kollit të Digital Vision – ka të ngjarë t’i sëmurë fëmijët shumë shpejt nëse marrin disa doza, duke i vënë ata në rrezik të vdekjes – veçanërisht nëse kanë pamundësi për të shkuar te mjekët, tha nefrologu konsulent britanik Dr. Graham Lipkin.
Simptomat fillestare përfshijnë të përziera e të vjella. Pa trajtim, pacientët mund të pësojnë dëmtim akut të veshkave. Pastaj organet e tjera mund të inflamohen, të fillojnë të rrjedhin gjak dhe të ndalojnë së funksionuari, tha ai.
OBSH tha se mësoi për helmimet e vitit 2019 në Jammu e Kashmir vetëm pasi filloi të ndihmonte Gambian të hetonte vdekjet e saj vitin e kaluar. Agjencia shëndetësore e OKB-së e ka lidhur vdekjen e të paktën 70 fëmijëve në vendin e Afrikës Perëndimore me shurupet e kollës të prodhuara nga ‘Maiden Pharmaceuticals’.
‘Maiden’, fabrika e së cilës është në shtetin verior të Haryana-s, mohon çdo keqbërje. Ajo nuk iu përgjigj kërkesave për koment për këtë shkrim.
Rutendo Kuëana, drejtuesi i ekipit të OBSH-së për incidentet me barna nën standarde dhe të falsifikuara, tha se helmime të tilla priren të grumbullohen së bashku. Agjencia dyshon se ndotja ndodhi kur dikush ndërroi përbërës më të lirë, toksikë diku përgjatë zinxhirit të furnizimit farmaceutik.
“Ka të ngjarë që Jammu të jetë pika juaj fillestare për valën globale”, tha Kuëana për Reuters. Kërkohen testime të mëtejshme dhe dokumente për të qenë të sigurt, tha ai.
“Thjesht shtoni në të”
Ekzaminimi i Reuters për vdekjet e fëmijëve në Jammu tregon vështirësitë e gjurmimit të kimikateve brenda industrisë farmaceutike të Indisë me vlerë 42 miliardë dollarë në vit.
Digital i tha Reuters se prodhoi sasinë e dyshuar të shurupit COLDBEST në shtator 2019 duke përdorur PG të llojit farmaceutike nga një furnizues, ‘Thakur Enterprises’, me bazë në shtetin Haryana.
Thakur konfirmoi se shiti PG (propylene glikol) tek Digital, por tha se furnizon vetëm kimikate të shkallës industriale.
“Të gjitha faturat e mia thonë, me shkronja të kuqe, se të gjitha produktet e mia janë vetëm për përdorim industrial,” tha Vibhor Chitkara, i cili drejton Thakur. As ai dhe as Goyal i ‘Digital Vision’ nuk i dhanë asnjë dokument Reuters për të mbështetur pohimet e tyre.
Chitkara tha se ai e kishte blerë PG nga një kompani tjetër, ‘Manali Petrochemicals’, e cila është prodhuesi i vetëm i PG në Indi dhe shet si produkte farmaceutike dhe industriale, sipas një zëdhënësi.
Por Manali i tha Reuters se nuk kishte bërë biznes as me Thakur dhe as me Digital, dhe e quajti një pretendim të tillë ‘krejt të pasaktë dhe mashtrues’. Thakur nuk pranoi të jepte prova se kishte bërë biznes me Manali.
Burimi: ChemAnalyst. Normat e çmimeve për glikol propilen të kategorisë ushqimore në Indi. Tendencat në llojin e ushqimit dhe llojin farmaceutik janë të lidhura ngushtë, thonë analistët.
Në rastin e ‘Marion Biotech’, shurupet e së cilës për kollën janë fajësuar nga autoritetet në Uzbekistan për valën e helmimeve atje, Reuters raportoi në qershor se furnizuesi i saj i PG ‘Maya Chemtech’ nuk kishte licencë për të shitur materiale të llojit farmaceutik dhe merrej vetëm me kimikatet e llojit industrial.
‘Marion’ nuk iu përgjigj kërkesave për koment për këtë shkrim.
‘Maiden’, ndërkohë, u tha autoriteteve indiane se PG e saj ishte bërë nga SKC e Koresë së Jugut. Por SKC i tha Reuters se kurrë nuk i ka furnizuar PG as ‘Maiden’, as furnizuesit të deklaruar të kimikateve, ‘Goel Pharma Chem’ me bazë në Delhi, raportoi agjencia në maj.
‘Digital Vision’ i tha Gjykatës së Lartë të Himachal Pradesh në gusht 2020 – kur po apelonte për të rihapur fabrikën e saj atje – se kishte kërkuar teste të shurupit të saj për DEG dhe EG në një laborator në Nju Delhi. Por nuk dha asnjë provë.
Laboratori ‘Shree Sai Test House’, nuk iu përgjigj pyetjeve të Reuters.
Goel Pharma Chem furnizoi përbërës për Maiden Pharmaceuticals
Rregulloret indiane kërkojnë që prodhuesit e barnave të testojnë çdo grup të lëndëve të para dhe produkteve për forcën, cilësinë dhe pastërtinë. Ata kërkojnë në mënyrë të qartë teste për DEG dhe EG. Shkeljet sjellin gjoba ose dënime me burgim të përjetshëm nëse zbulohet se një produkt shkakton dëm të rëndë ose vdekje. Megjithatë, nuk ka asnjë të dhënë mbarëkombëtare të ndëshkimeve për shitjen ose dështimin e testimit të barnave toksike.
Gjykata e Lartë e Himachal vendosi në gusht 2020 që ‘Digital’ nuk kishte provuar se e kishte blerë PG nga një tregtar i licencuar dhe as nuk e kishte testuar atë për DEG.
Gjykata megjithatë lejoi ‘Digital’ të rifillojë prodhimin e barnave – për sa kohë që ato nuk përmbajnë PG.
Megjithëse Goyal këmbënguli që përbërësit e tij plotësonin standardet e klasës farmaceutike – të njohura si farmaceutike – ai tha se të tjerët mund të mos kenë.
“Shumë kompani farmaceutike blejnë PG jo për produktet farmaceutike”, tha ai për Reuters, pa dhënë prova.
Rattan Chand mban një fotografi të djalit të tij Amit, 4 vjeç, i cili vdiq më 2 janar 2020, për shkak të dëmtimit të veshkave pasi konsumoi shurup për kollën
“Shumë njerëz as nuk e testojnë PG. Ata mendojnë, “Është në një kazan i madh, thjesht shtoni në të”.
“Askush nuk mban përgjegjësi”
Mbrojtësit e konsumatorëve dhe ligjvënësit kanë lobuar në qeverinë e Indisë për më shumë se dy dekada për një mbikëqyrje të përmirësuar të industrisë së saj farmaceutike, një nga më të mëdhatë në botë.
Ata thonë se mbikëqyrja mbetet e paefektshme pjesërisht për shkak të një sërë rregullatorësh me staf të pamjaftueshëm pa autoritet të përgjithshëm dhe një sërë standardesh të paqarta prodhimi.
Ekzistojnë 37 rregullatorë të nivelit lokal në të gjithë Indinë, si dhe organi federal, CDSCO. Shtete të ndryshme shpesh kanë juridiksion mbi kompani të ndryshme në zinxhirin e furnizimit.
Megjithëse CDSCO është përgjegjëse për përcaktimin e standardeve dhe koordinimin e organizatave shtetërore të kontrollit të drogës, roli i saj kufizohet nga Kushtetuta e Indisë, e cila lejon shtetet individuale të kenë ligjet e tyre për drogat.
“Pra, përgjegjësia e të gjithëve bëhet përgjegjësi e askujt,” tha Kundan Lal Sharma, një ish-zyrtar i lartë i Ministrisë së Shëndetësisë indiane.
Një laborator i ri testimi për barnat po ndërtohet në Kathua, rajoni Jammu, në mars. Fillimisht pritet të hapet në qershor
Në helmimet në Jammu dhe Kashmir, qeveria lokale tha se përgjegjësia e hetimit të produkteve ishte mbi shtetin ku bazohen operacionet e ‘Digital Vision’ – Himachal Pradesh.
Por Himachal thotë se zbulimi se si u ndotën shurupet e kollës është kryesisht përgjegjësi e një shteti tjetër, Haryana, sepse këtu është vendosur furnizuesi i PG, Thakur Enterprises.
Rregullatori i drogës në Haryana nuk iu përgjigj kërkesave për koment. Një gjykatë në Jammu e Kashmir vendosi në mars 2021 se Departamenti i Kontrollit të Barnave dhe Ushqimit i qeverisë rajonale duhet të mbahet përgjegjës sepse mund t’i kishte mbajtur shurupet jashtë rafteve nëse do t’i kishte testuar me vigjilencë.
Qeveria apeloi, por gjykata më e lartë e Indisë la në fuqi vendimin, duke thënë nëntorin e kaluar se oficerët e barnave ishin gjetur ‘të pakujdesshëm’.
Pajisjet e testimit
Gjykata e Lartë urdhëroi Jammu e Kashmir që t’u paguajnë familjeve të 12 fëmijëve të vdekur nga 300,000 rupi (3,668 dollarë) secili si kompensim. Por përsëri, nuk vendosi se kush ishte përgjegjës e nuk urdhëroi ndihmë për ata që mbetën me dëme të rënda.
Jammu dhe Kashmir ka paguar kompensimin. Kontrollorja e saj e barnave, Lotika Khajuria, i tha Reuters se para vdekjeve nuk kishte inspektuar plotësisht ilaçet ose prodhuesit e ilaçeve, por do hapë një laborator të ri në shtator për të dyfishuar kapacitetin e tij vjetor të testimit në 10,000 mostra.
“Ne shpresojmë se do të bëjmë drejtësi për fëmijët,” tha ajo.
“Industritë e vogla dhe të mesme, ato kurrë nuk i testonin.”
Govind Ram ka një fotografi të vajzës së tij Surbhi Sharma, e cila vdiq në moshën 3-vjeçare më 31 dhjetor 2019, pasi konsumoi shurup të ndotur për kollën
“Nuk testuam kurrë”
‘Marion Biotech’, me bazë në shtetin indian të Uttar Pradesh, prodhoi shurupe kundër kollës që Ministria e Shëndetësisë në Uzbekistan e lidhi me vdekjen e 65 fëmijëve atje vitin e kaluar.
Shurupet e dërguara në Uzbekistan vitin e kaluar nga ‘Marion’ u bënë me një përbërës toksik të shkallës industriale, në vend të llojit të ligjshëm farmaceutik, raportoi Reuters në qershor.
Testet nga një laborator i qeverisë indiane në janar zbuluan se 22 mostra të shurupeve të prodhuara nga ‘Marion’ ishin ‘të falsifikuara dhe të rreme’, tha kontrolluesi i drogës në vend në mars.
Shefi i atëhershëm i operacioneve të kompanisë, Tuhin Bhattacharya, i tha Reuters se kishte eksportuar shurupe kundër kollës për më shumë se një dekadë pa e testuar PG-në për papastërti si DEG ose EG.
“Asnjë eksportues në Indi nuk testonte për DEG dhe EG,” tha ai. “Askush nuk e bën atë.”
Reuters raportoi në prill se inspektorët e qeverisë kishin zbuluar se ‘Maiden Pharmaceuticals’ gjithashtu nuk e testoi PG para përdorimit.
Autoritetet në Uttar Pradesh anuluan licencën e ‘Marion’ në mars dhe arrestuan Bhattacharya dhe dy nga kimistët e saj. Ata u liruan me kusht disa ditë më vonë.
Një artikull në gazetë për vdekjet e fëmijëve indianë, me aktivistin Sukesh Khajuria, i cili bëri fushatë në emër të familjeve
Një gjykatë e ndaloi policinë të arrestonte pronarët e Marion, Jaya Jain dhe Sachin Jain, duke thënë se policia nuk duhet ta kishte hetuar çështjen pa e çuar më parë në gjykatë. Por kjo i lejoi zyrtarët e drogës të vazhdonin hetimet e tyre.
Inspektorët e drogës nga rregullatori federal CDSCO po ndjekin hetimin e tyre ndaj ‘Marion’, sipas dy burimeve me njohuri për këtë çështje, të cilët nuk pranuan të përmendeshin pasi nuk ishin të autorizuar të flisnin me mediat.
Një avokat i pronarëve të ‘Marion’ nuk pranoi të komentonte dhe vetë pronarët nuk mund të kontaktoheshin.
Bhattacharya tha se standardet e ndjekura nga Marion u përcaktuan nga ‘Pharmacopeia’ britanike, ose udhëzimet e standardeve të barnave, siç kërkohet nga autoritetet në Uzbekistan dhe miratuar nga rregullatorët e barnave si CDSCO. Autoritetet uzbeke nuk iu përgjigjën kërkesave për koment.
Ashok Kumar dhe Veena Kumari nxjerrin një foto të djalit të tyre Anirudh. “Ai ishte një djalë çapkën, fliste qartë që në moshë të vogël. Më mungon shumë”, tha nëna e tij
Bhattacharya tha se standardet britanike nuk kërkojnë në mënyrë të qartë që glikol propilen të testohet për DEG ose EG.
“Nëse diçka ka ndodhur, është për shkak të rregullores,” tha ai. “Nuk është faji i teknikëve tanë.”
Një zëdhënës i Agjencisë së Produkteve Rregullatore të Barnave dhe Kujdesit Shëndetësor të Britanisë, e cila mbikëqyr standardin, tha se kjo nuk ishte ‘një deklaratë e drejtë’. Ajo përmendi udhëzime më të gjera britanike dhe ndërkombëtare të prodhimit që kërkojnë teste që duhet të zbulojnë çdo toksinë dhe të nxisin hetime të mëtejshme. Megjithatë, ajo shtoi se agjencia po punon me rregullatorët globalë për t’i bërë kërkesat e saj më të qarta.
“Paratë nuk mund ta kthejnë atë.” Veena Kumari kërkon ndëshkimin e vrasësit të djalit të saj
“Do kishim vrarë qindra fëmijë”
Goyal i Digital i tha Reuters se COLDBEST nuk mund t’i ketë vrarë fëmijët në Jammu, sepse vdekjet ishin të përqendruara në një rajon, ndërsa kompanitë e tij furnizuan 5,575 shishe në tetë rajone gjithsej.
“Nëse diçka nuk shkonte me produktin tonë, fëmijët do kishin vdekur gjithashtu diku tjetër,” tha Goyal, 60 vjeç.
“Nuk po them se të gjithë ata që konsumuan ilaçin do të kishin vdekur, por nëse do ishte toksik, do kishte vrarë të paktën 100 fëmijë.”
Gjysmë duzinë ekspertësh të intervistuar nga Reuters thanë se argumenti i Goyal nuk ishte bindës. Disa variabla mund të shpjegojnë modelin e vdekjeve, ata thanë: Për shembull, çdo grup i vetëm mund të ketë përdorur fuçi të ndryshme të të njëjtit përbërës. Dhe pacientët më të vegjël janë më të prekshëm ndaj helmimit nga DEG.
“Toksiciteti varet nga doza dhe madhësia e fëmijës,” tha Hoppu, eksperti i helmeve dhe ilaçeve pediatrike.
“Sa më shumë doza merr një fëmijë, aq më shumë ka gjasa që ai të dëmtojë veshkat.”
Shtatë rajonet e tjera tërhoqën COLDBEST në shkurt 2020. Autoritetet federale gjetën toksina në mostrat e shitura në katër shtete, sipas dokumenteve të gjykatës dhe qeverisë. Në Haryana, një mostër kishte 35.87% DEG – më e larta nga të gjitha.
Një nga shtetet, Tamil Nadu, i tha Reuters se asnjë vdekje nuk ishte lidhur me shurupin, por tha se po kërkonte veprime ligjore kundër kompanisë dhe pronarëve të saj për shitjen e barnave të falsifikuara.
Të tjerët nuk u përgjigjën. Reuters nuk mund të përcaktojë se sa ilaçe ishin shitur jashtë Jammu ose nëse dikush ishte dëmtuar.
Prindërit Murfan Bibi dhe Jafar Din mbajnë fëmijën dhe djalin e tyre Mohammed Ashrat në shtëpinë e tyre në rajonin Jammu. Irfani, i parëlinduri i tyre, vdiq pasi konsumoi shurup të ndotur për kollën
“Mungesa e testimit”
Mes protestave ndërkombëtare në rritje, qeveria e kryeministrit Narendra Modi dyfishoi kërkesat e testimit në qershor, duke futur një rregull të ri që të gjitha shurupet e kollës për eksport duhet të kontrollohen në laboratorët qeveritarë. Ministri i Shëndetësisë Mansukh Mandaviya tha se më shumë se 900 mostra të shurupit të kollës janë pastruar që atëherë.
Mandaviya i tha parlamentit në gusht se autoritetet kishin inspektuar 162 fabrika të barnave që nga vdekjet e shurupit të kollës jashtë shtetit dhe gjetën shkelje të mundshme në 143 prej tyre – gati 9 në 10.
Ministria e Shëndetësisë tha në gusht se inspektimet e fabrikave të barnave gjetën një ‘mungesë të testimit të lëndëve të para në hyrje’. Ai u dha të gjitha kompanive deri në një vit për të rregulluar atë mangësi dhe për të përmbushur standardet ndërkombëtare të prodhimit të vendosura nga OBSH. Ministria tha se më pak se një e katërta e 8,500 fabrikave të vogla të barnave në Indi i përmbushin këto aktualisht.
Por India nuk i rriti kërkesat e testimit për tregun e brendshëm.
Drejtuesit e industrisë janë ankuar për koston e testeve shtesë për eksportet dhe i kërkuan qeverisë ta mbulojë këtë, sipas komunikimeve të shikuara nga Reuters.
Në qershor, një shoqatë kombëtare e bizneseve të vogla pranë Partisë Bharatiya Janata të Modi (BJP), e quajtur Laghu Udyog Bharati, i shkroi Ministrisë së Shëndetësisë se inspektimi i fabrikave të barnave, produktet e të cilave ishin gjetur nën standarde, ishte një ‘dënim me vdekje’ për kompanitë e vogla.
Grupi më vonë tërhoqi letrën, për të cilën presidenti i krahut të tij farmaceutik, Rajesh Gupta, i tha Reuters se ishte lëshuar pa dashje nga një zyrtar mbi ‘baza emocionale’. Ai nuk pranoi të identifikonte zyrtarin.
“Ne nuk jemi kundër qeverisë për inspektimet e cilësisë,” tha Gupta.
“Është e drejta e rregullatorit të inspektojë, por kjo duhet të bëhet në mënyrë miqësore dhe jo në mënyrën e një bastisjeje, e cila krijon frikë.”
Ai tha gjithashtu se afati i fundit për fabrikat e vogla për të përmbushur standardet e prodhimit të OBSH-së do çonte në mbylljen e gati gjysmës së tyre, sepse ato tashmë janë me borxhe të mëdha. Ministria e Shëndetësisë nuk iu përgjigj një kërkese për koment. OBSH nuk pranoi të komentojë.
Goyal i ‘Digital Vision’ tha se shitjet e kompanisë së tij tani janë kthyer në nivelet e parë para vitit 2020, deri në 400 milionë rupi në vit, dhe ai po rrit eksportet.
Një kompani në pronësi të Goyal e quajtur ‘Vellinton Healthcare’ po regjistrohet për të shitur barna në tetë vende, përfshirë Ganën, Etiopinë dhe Afganistan. Ajo ka eksportuar në vende duke përfshirë Turkmenistanin që nga viti i kaluar, tha ai.
“Tashmë vizioni ynë është kryesisht eksporti. Nuk ka pothuajse asnjë para në tregun e brendshëm,” tha Goyal.
“Konkurrenca është e ashpër dhe e pashëndetshme. Cilësia nuk ruhet.”
Në Jammu, Reuters foli me familjet e gjashtë prej fëmijëve të vdekur. Din çoi një gazetar në varrezat kodrinore ku është varrosur Irfani, i parëlinduri i tij. Ashtu si prindërit e pesë të tjerëve, ai tha se dëshiron që prodhuesit të ndëshkohen.
“Kërkoj masa të rrepta ndaj tyre”, tha babai 27-vjeçar. “Ka kaluar tashmë shumë kohë.”
Gjyshja e Anirudhit, Maya Devi
Firmat e lidhura me vdekjet morën paralajmërime paraprake
Vdekjet e 12 fëmijëve në Indinë veriore midis dhjetorit 2019 dhe janarit 2020, pretendon policia, u shkaktuan nga shurupi i falsifikuar i kollës i prodhuar nga prodhuesi i drogës ‘Digital Vision’. Nuk ishte hera e parë që medikamentet e kompanisë janë vënë nën shqyrtim.
Rregullatorët indianë të barnave gjetën mungesa të cilësisë në barnat e prodhuara nga ‘Digital’ dhe njësia e saj ‘Orison Pharmaceuticals’ të paktën 22 herë midis 2012 dhe korrikut të këtij viti, sipas një rishikimi të Reuters të të dhënave nga pesë shtete dhe rregullatorit federal të barnave të Indisë CDSCO.
Sipas të dhënave, barnat ose nuk përmbanin vëllimin e pretenduar të përbërësve ose nuk shpërndaheshin mjaft shpejt për t’u përthithur nga trupi.
Themeluesi i ‘Digital Vision’, Parshottam Goyal i zvogëloi gjetjet.
“Mostrat e barnave të çdo kompanie dështojnë në disa kritere herë pas here: mospërputhje të vogla në sasinë e ilaçeve dhe gjëra të tilla,” i tha ai Reuters, kur u pyet për paralajmërimet e rregullatorëve.
Testet nga laboratorët qeveritarë në vitin 2020 zbuluan se një grumbull i shurupit të kollës COLDBEST-PC të Digital Vision, i marrë nga fëmijët në rajonin verior të Jammu dhe Kashmir, përmbante nivele të larta të kimikateve toksike. Kompania e ka mohuar këtë dhe tha se shurupi i saj nuk ishte fajtor për valën e helmimeve, pa dhënë prova.
‘Maiden Pharmaceuticals’ – shurupet e së cilës për kollën janë lidhur me vdekjen e të paktën 70 fëmijëve në Gambia vitin e kaluar – ishte paralajmëruar gjithashtu nga rregullatorët për mungesat e cilësisë në disa prej barnave të saj.
Rregullatorët zbuluan se të paktën 10 barna të prodhuara në Indi nga Maiden ishin ‘jo të cilësisë standarde’, sipas të dhënave të ndara nga Departamenti i Farmaceutikëve të Indisë me parlamentin në mars. Shteti lindor i Biharit në vitin 2011 e ndaloi kompaninë për pesë vjet për shitjen e barnave nën standarde atje.
Ministria e Shëndetësisë e Indisë dhe CDSCO nuk iu përgjigjën kërkesave për koment.
‘Maiden’, e cila ka mohuar se shurupi i saj i kollës ishte përgjegjës për vdekjet në Gambia, nuk iu përgjigj kërkesave për koment për këtë shkrim.
Kur ‘Maiden’ prodhoi shurupet e eksportuara në Gambia në fund të vitit 2021, themeluesi i saj, Naresh Kumar Goyal dhe Drejtori Teknik Mahender Kumar Sharma ishin tashmë në liri me kusht që nga marsi 2018 në një çështje të veçantë me akuzat për ruajtjen e paligjshme të ilaçeve nën standarde, sipas dokumenteve nga një gjykatë në shtetin Haryana.
Goyal nuk iu përgjigj kërkesave për koment; Sharma nuk u arrit dot.
Dokumentet e gjykatës tregojnë se inspektorët vizituan fabrikën e ‘Maiden’ në vitin 2014 pasi Vietnami e kishte ndaluar kompaninë vitin e kaluar për gjoja shitjen e një bari tjetër për urthin atje që nuk plotësonte specifikimet.
Avokatët e ‘Maiden’ i thanë gjykatës në Haryana që testimi i saj kishte treguar se ilaçi i zbuluar nga inspektorët indianë ishte i mangët dhe se nuk kishte ndërmend t’i shiste ato.
Por gjykata në shkurt të këtij viti zbuloi se ilaçe me cilësi nën standard mbaheshin me qëllim të shitjes së tyre për të nxjerrë përfitime të panevojshme’ dhe se ‘lloje të tillë barnash të cilësisë nën standard u eksportuan gjithashtu’ në Vietnam.
Ajo dënoi Goyal dhe Sharma me dy vjet e gjysmë burg. Ata u deklaruan të pafajshëm, apeluan në një gjykatë më të lartë dhe kanë qenë sërish në liri me kusht që nga marsi, ndërkohë që kërkesa e tyre po shqyrtohet.
Rastet e ndotjes
Që nga tetori i kaluar, OBSH dhe agjenci të tjera shëndetësore kanë gjetur se shurupet e kollës dhe të ftohtit të prodhuara nga disa kompani indiane ishin të ndotura. Një duzinë fëmijë të vrarë nga shurupet toksike në Indi i paraprinë këtyre gjetjeve: OBSH tha se mund të ketë qenë fillimi i një vale vdekjesh.
VINI RE: Ky material është pronësi intelektuale e Reuters
Përgatiti për Hashtag,al, Klodian Manjani
