Kur natyralisti britanik Charles Darwin skicoi teorinë e tij të evolucionit në librin e vitit 1859 “Mbi origjinën e specieve”, duke propozuar që speciet biologjike ndryshojnë me kalimin e kohës përmes përvetësimit të tipareve që favorizojnë mbijetesën dhe riprodhimin, ai provokoi një revolucion në mendimin shkencor, shkruan Reuters.
Tani 164 vjet më vonë, nëntë shkencëtarë dhe filozofë propozuan të hënën një ligj të ri të natyrës që përfshin evolucionin biologjik të përshkruar nga Darvini si një shembull i gjallë i një dukurie shumë më të gjerë, ai që shfaqet në nivelin e atomeve, mineraleve, atmosferave planetare, planetëve, yjeve dhe më shumë.
Ai thotë se sistemet e ndërlikuara natyrore evoluojnë në gjendje të modelimit, larmishmërisë dhe kompleksitetit më të madh.
“Ne e shohim evolucionin si një proces universal që zbatohet për sisteme të shumta, të gjalla dhe jo të gjalla, që rriten në larmishmëri dhe modele me kalimin e kohës,” tha mineralogisti dhe astrobiologu i Institutit Carnegie për Shkencën, Robert Hazen, një bashkëautor i punimit shkencor që përshkruan ligjin në revistën Proceedings of the National Academy of Sciences.
I titulluar ‘ligji i rritjes së informacionit funksional’, ai thotë se sistemet në zhvillim, biologjike dhe jo-biologjike, formohen gjithmonë nga blloqe të shumta ndërvepruese si atomet ose qelizat, dhe se ekzistojnë procese – siç është mutacioni qelizor – që prodhojnë sshumë konfigurime të ndryshme. Vërtetë, evolucioni ndodh kur këto konfigurime të ndryshme i nënshtrohen përzgjedhjes për funksione të dobishme.
“Ne kemi ligje të mirëdokumentuara që përshkruajnë dukuri të tilla të përditshme si forcat, lëvizjet, graviteti, elektriciteti dhe magnetizmi e energjia,” tha Hazen.
“Por këto ligje, individualisht apo kolektivisht, nuk përshkruajnë apo shpjegojnë pse universi vazhdon të bëhet më i larmishëm dhe i ndërlikuar në shkallë atomesh, molekulash, mineralesh dhe më gjerë.”
Te yjet, për shembull, vetëm dy elementë – hidrogjeni dhe heliumi – ishin përbërësit kryesorë në brezin e parë yjor pas Big Bengut rreth 13.8 miliardë vjet më parë që filloi universin, sipas teorisë zyrtare shkencore.
Ai brezi i parë i yjeve, në kazanët e shkrirjes termonukleare në bërthamat e tyre, farkëtuan rreth 20 elementë më të rëndë si karboni, azoti dhe oksigjeni që u shpërthyen në hapësirë kur shpërthyen në fund të ciklit të tyre të jetës. Brezi i mëpasshëm i yjeve që u formuan nga mbetjet e brezit të mëparshëm, më pas farkëtuan pothuajse 100 elementë të tjerë.
Në Tokë, organizmat e gjallë fituan kompleksitet më të madh, duke përfshirë momentin kryesor kur filloi jeta shumëqelizore.
“Paramendoni një sistem atomesh ose molekulash që mund të ekzistojnë në triliona të panumërta rregullimesh ose konfigurimesh të ndryshme,” tha Hazen.
“Vetëm një pjesë e vogël e të gjitha konfigurimeve të mundshme do të “funksionojë” – domethënë, ata do kenë një shkallë të dobishme funksioni. Pra, natyra thjesht parapëlqen ato konfigurime funksionale.”
Hazen shtoi se ‘funksioni’ mund të nënkuptojë që një koleksion atomesh krijon një kristal mineral të qëndrueshëm që mund të vazhdojë, ose që një yll ruan strukturën e tij dinamike, ose që ‘një formë jete mëson një ‘mashtrim’ të ri që e lejon atë të konkurrojë më mirë se fqinjët e saj’, shtoi Hazen.
Autorët propozuan tre koncepte universale të përzgjedhjes: aftësia bazë për të duruar; natyra e qëndrueshme e proceseve aktive që mund të mundësojnë evolucionin; dhe shfaqja e karakteristikave të reja si një përshtatje me një mjedis.
Disa shembuj biologjikë të këtij ‘brezi të risive’ përfshijnë organizma që zhvillojnë aftësinë për të notuar, ecur, fluturuar dhe menduar. Lloji ynë u shfaq pasi linja evolucionare njerëzore u nda nga linja e shimpanzeve dhe fitoi një sërë tiparesh duke përfshirë ecjen drejt dhe rritjen e madhësisë së trurit.
“Unë mendoj se ky punim është i rëndësishëm sepse përshkruan një pamje të kozmosit të rrënjosur në funksion,” tha astrobiologu dhe shkencëtari planetar i Institutit Carnegie Michael Wong, autori kryesor i gazetës.
