Javë përpara se sulmi vdekjeprurës i Hamasit të zhyste rajonin në trazira, një zyrtar i lartë nga Emiratet e Bashkuara Arabe përshëndeti marrëveshjen e fundit diplomatike të kombit të tij me Izraelin si një sukses.
Palestinezët “nuk kanë bërë asgjë” me mbështetjen e Emirateve prej vitesh, tha këshilltari presidencial Anëar Gargash në një samit diplomatik në Nju Jork muajin e kaluar. Pra, qeveria e tij kishte bërë pazarin e saj me Izraelin.
Mesazhi dukej i qartë: planet për formimin e një Lindje të Mesme të re dhe të begatë nuk do ngeceshin më nga konflikti në dukje i pafund izraelito-palestinez.
Tani, Emiratet e Bashkuara Arabe dhe shtetet e tjera arabe po përballen me një Lindje të Mesme në prag të fatkeqësisë. Pushtimi i afërt i Gazës nga Izraeli ka kërcënuar të shkaktojë një luftë me shumë fronte që përfshin Iranin dhe aleatët e tij. Ndërsa numri i të vdekurve palestinezë rritet, protestat kanë tronditur kryeqytetet rajonale, me zemërimin që ka vluar mbi Izraelin dhe mbështetjen ushtarake që ai merr nga Shtetet e Bashkuara.
Qeveritë arabe – edhe ato që janë afruar më shumë me Izraelin vitet e fundit – kanë dënuar sulmin ushtarak të vendit në Gaza. Midis tyre ka shtete që ishin pranë, ndërsa procesi i paqes i udhëhequr nga SHBA-ja u shemb dhe vuajtjet palestineze u acaruan – një pakujdesi që analistët ia mveshin një përzierjeje të mungesës së shpresës, antipatisë ndaj udhëheqjes palestineze ose një përqendrimi brenda në shqetësimet e brendshme.
Por qytetarët e tërbuar dhe kërcënimi i një lufte në zgjerim e kanë detyruar konfliktin të kthehet në krye të agjendave të tyre.
“Ne duhet të pranojmë se duke vazhduar të dështojmë për t’iu përgjigjur aspiratave legjitime të popullit palestinez për një vend në atdheun e tyre, ne ushqejmë këtë cikël të pandërprerë të dhunës dhe urrejtjes,” paralajmëroi Këshillin e Sigurimit Lana Nusseibeh, ambasadorja e Emirateve të Bashkuara Arabe në Kombet e Bashkuara javën e shkuar.
Udhëheqësit në të gjithë Lindjen e Mesme janë duke u përpjekur të gjejnë përgjigje që kanalizojnë zemërimin e publikut duke ruajtur interesat e tyre. Disa prej tyre, në Egjipt dhe Liban, po përgatiten për përhapjen e luftës në një kohë trazirash serioze ekonomike. Të tjerët, në Gjirin Persik, duan të mbrojnë projektet e tyre afatgjata të sigurisë dhe ekonomike me Izraelin dhe partnerët perëndimorë.
Që kur militantët e Hamas-it sulmuan Izraelin jugor më 7 tetor, duke vrarë 1,400 njerëz dhe duke kapur rreth 200 pengje, të paktën 6,500 palestinezë janë vrarë gjatë javëve të sulmeve ajrore izraelite, sipas Ministrisë së Shëndetësisë të Gazës. Qindra njerëz të tjerë janë të pagjetur dhe supozohet se kanë vdekur nën rrënoja, kanë thënë zyrtarët palestinezë shëndetësorë.
Fotot dhe videot e masakrës, të çantave të trupave, ndërtesave të fshira nga faqja e dheut dhe fëmijëve të mbuluar në gjak dhe pluhur, janë shpërndarë gjerësisht në të gjithë botën arabe në mediat sociale.
Presidenti i Autoritetit Palestinez Mahmoud Abbas dhe mbreti i Jordanisë Abdullah II anuluan takimet javën e kaluar me Presidentin Biden pas një shpërthimi vdekjeprurës në një spital të Gazës. Egjipti ndërmori hapin e rrallë të lejimit të demonstratave publike të premten në mbështetje të palestinezëve të rrethuar.
Arabia Saudite, e cila para krizës po mendonte për normalizimin e saj diplomatik me Izraelin, dënoi vrasjen e civilëve nga të dyja palët, por veçoi Izraelin në thirrjet për të ‘hequr rrethimin dhe ndalimin e aktivitetit ushtarak që ka marrë jetë të pafajshëm dhe kërcënon stabilitetin rajonal dhe ndërkombëtar’.
Nusseibeh tha se plani i hartuar me partnerët izraelitë dhe amerikanë për të ofruar “bashkëjetesë dhe bashkëpunim” tani ishte në rrezik.
“Dëmi pa dallim mbi popullin e pafajshëm të Gazës në ndjekje të sigurisë së Izraelit rrezikon ta shuajë atë shpresë,” tha Nusseibeh.
Formulimi i deklaratave ndryshonte. Por mesazhi ishte çuditërisht koheziv për ‘një grup vendesh që nuk flasin gjithmonë me të njëjtin zë’, tha Michael Wahid Hanna, një analist i Lindjes së Mesme dhe drejtor i programit të SHBA-së në Grupin Ndërkombëtar të Krizave.
“Aksionet janë të larta. Nuk është i njëjti skenar, “ tha Hanna.
Ata po sinjalizojnë “se rajoni nuk mund të përballojë atë që ata shqetësohen se do të vijë”.
Mbvreti Abdullah i Jordanisë, presidenti i Egjiptit Sissi dhe kreu i Autoritetit Palestinez Abbas
Diplomaci e munguar
Shenjat paralajmëruese të një shpërthimi në konfliktin izraelito-palestinez ishin ndezur me dtitë të kuqe për më shumë se një vit.
Në janar, një qeveri e ekstremit të djathtë mori pushtetin në Izrael, me ministra që u zotuan të imponojnë axhendat e tyre ultranacionaliste, ultraortodokse si në Izrael ashtu edhe në territoret palestineze.
Në Bregun Perëndimor të pushtuar, qeveria “fuqizoi kolonët për të sulmuar fshatrat palestineze, për t’i larguar palestinezët nga toka e tyre, në mënyra shumë agresive,” tha Jeffrey Feltman, një ish-zyrtar i lartë i OKB-së dhe një diplomat veteran amerikan që shërbeu në disa kryeqytete të Lindjes së Mesme. .
Muajt e përshkallëzimit të sulmeve ushtarake izraelite e kanë bërë vitin 2023 vitin më vdekjeprurës për palestinezët në Bregun Perëndimor që kur Kombet e Bashkuara filluan të gjurmojnë vdekjet dy dekada më parë.
Grupet e reja militante palestineze filluan të formohen në Bregun Perëndimor, duke kryer sulme ndaj ushtarëve dhe civilëve izraelitë, duke eklipsuar atë të Autoritetit të dobët dhe të diskredituar Palestinez. Gjendja shkaktoi një paralajmërim të rrallë të nivelit të lartë të alarmit në shkurt nga drejtori i CIA-s, William J. Burns, i cili foli për “brishtësi më të madhe dhe dhunë më të madhe” pas një vizite në rajon.
“Jam i shqetësuar,” tha Burns, i cili shërbeu si diplomat i lartë gjatë intifadës së dytë të përgjakshme në fillim të viteve 2000.
“Shumë nga ato që po shohim sot kanë një ngjashmëri shumë të madhe me atë që pamë në atë kohë.”
Drejtori i CIA-s William Burns
Ndërsa tensionet u rritën në Bregun Perëndimor, mjerimi dhe dëshpërimi u thelluan në Gaza, ku më shumë se 2 milionë palestinezë janë grumbulluar në një enklavë të vogël me varfëri dhe papunësi të shfrenuar, të bllokuar nga Izraeli dhe Egjipti.
Paqëndrueshmëria e rajonit nuk ishte sekret, tha Feltman, duke vënë në dukje “shumë paralajmërime nga qeveritë arabe te Izraeli, Shtetet e Bashkuara dhe qeveritë perëndimore, se duhet t’i kushtohej një vëmendje rritjes së dhunës në Bregun Perëndimor që rrezikonte të fillonte një intifadë të tretë”.
Kishte pak nxitje për Izraelin që t’i vinte veshin paralajmërimeve të tilla, thanë analistët. Për vite me radhë, Shtetet e Bashkuara dhe partnerët e tyre arabë kishin prioritete të tjera.
Për Uashingtonin, konkurrenca me Rusinë dhe Kinën kishte përparësi ndaj Lindjes së Mesme. Administratat e njëpasnjëshme të SHBA-së e trajtuan rajonin kryesisht si një fushë beteje për rivalët e Arabisë Saudite dhe Iranit, me pak konsideratë për interesat dhe politikën e shteteve arabe, ankoheshin analistët dhe aktivistët e të drejtave.
“Nuk është se SHBA-ja po tërhiqet në vetvete, është ende përreth, bazat janë ende aty, por vëmendja e tyre po shmanget diku tjetër”, tha H.A. Hellyer, një specialist i Lindjes së Mesme në Carnegie Endowment for International Peace.
Si rezultat, aleatët arabë të Uashingtonit filluan të rimendojnë arkitekturën e sigurisë së rajonit, duke forcuar kontaktin me Kinën, për shembull, dhe së fundmi duke ndrequr lidhjet me kundërshtarin e vjetër Iranin. Kishte shqetësime të tjera, duke përfshirë një grindje gati katërvjeçare midis disa vendeve arabe dhe Katarit.
Përpjekjet e SHBA-së për të krijuar paqen midis izraelitëve dhe palestinezëve kishin dështuar për vite me radhë, tha Marwan Muasher, nënkryetar për studime në Fondacionin Carnegie për Paqe Ndërkombëtare dhe një ish-ministër i Jashtëm jordanez. Përpjekja e fundit serioze erdhi gjatë administratës së Obamës. Kur Biden mori detyrën, administrata e tij e bëri të qartë ‘në ditën e parë’ se nuk i shihte marrëveshjet ndërmjetësuese midis izraelitëve dhe palestinezëve si prioritet, tha Muasher.
“Pra, e vetmja gjë që bënë Shtetet e Bashkuara ishte ndjekja e marrëveshjeve të normalizimit,” tha Muasher, duke iu referuar Marrëveshjes së Abrahamit, ekspozita e politikës së jashtme të Presidentit Donald Trump, e miratuar më vonë nga administrata Biden si një shtyllë e strategjisë së saj në Lindjen e Mesme.
Përpjekja kishte për qëllim ndërmjetësimin e marrëveshjeve dypalëshe midis Izraelit dhe fqinjëve të tij arabë. Marrëveshjet e para, me Bahreinin dhe Emiratet e Bashkuara Arabe në shtator 2020, përmendën vetëm përciptazi palestinezët.
Një marrëveshje midis Marokut dhe Izraelit pasoi disa muaj më vonë. Udhëheqësit palestinezë i panë paktet si një tradhti. Gargash, këshilltari i Emirateve, tha në shtator të 2020-ës se pas një periudhe “të mbytur”, palestinezët do shihnin përfundimisht përfitime nga Marrëveshja e Abrahamit.
Por ata u mbështetën në supozimin se qeveritë arabe mund të normalizonin marrëdhëniet pa e detyruar Izraelin të konsideronte një zgjidhje politike për palestinezët, duke përmbysur një premtim kolektiv arab për të mos ndërmarrë një hap të tillë, tha Zaha Hassan, një anëtare e Carnegie dhe avokate palestineze për të drejtat e njeriut. Administratat e Trump dhe Biden e morën mungesën e “shprehjes popullore” në botën arabe si një shenjë se arsyetimi i tyre ishte i shëndoshë, tha ajo.
Një analizë e Grupit të Krizave të kushteve që i paraprinë sulmit të 7 tetorit tha se shtytja e administratës së Bidenit për marrëveshjet “përfshinte qëndrimin kryesisht në mënyrë pasive” përballë përshkallëzimit të dhunës izraelite kundër palestinezëve dhe zgjerimit të vendbanimeve.
“Ajo që po ndodhte ishte normalizimi i vuajtjeve të palestinezëve, normalizimi i një situate të padrejtë, normalizimi i pushtimit”, tha Nancy Okail, presidente dhe shefe ekzekutive e Qendrës për Politikë Ndërkombëtare në Uashington.
“Nuk ishte normalizimi i bashkëjetesës paqësore të Izraelit me vendet e tjera të rajonit, por në kushte të drejta dhe të barabarta. Kjo është arsyeja pse nuk ishte e qëndrueshme.”
Për një kohë të gjatë, “rajonit nuk i interesonte aq shumë në nivel zyrtar, nuk është kujdesur për çështjen palestineze siç duhet,” tha Muasher.
“Hendeku midis pozicioneve publike dhe zyrtare ka qenë i madh.”
Protestat e fundit, nga Jordania në Marok, kanë shërbyer si një “thirrje zgjimi” në Lindjen e Mesme për forcën e simpatisë publike për palestinezët, tha një diplomat arab për Washington Post.
“A e prisnim atë që ndodhi? Jo”, tha diplomati, i cili foli në kushte anonimiteti për shkak të ndjeshmërisë së temës. “Por kishte një ndjenjë të një lloj shpërthimi të madh.”
Nuk ka zgjedhje të mira
Liderët arabë janë shumë të vetëdijshëm se protestat, të përqendruara tani në Gaza, mund të nxisin zemërimin mbi kushtet sociale dhe ekonomike në vendet e tyre, thanë analistët, pak më shumë se një dekadë pasi rajoni u trondit nga Pranvera Arabe.
Mohammed Thair, një dentist 33-vjeçar, i cili protestoi të premten pranë Ambasadës së SHBA-së në Bagdad, tha se për vite me radhë, Shtetet e Bashkuara dhe aleatët e saj perëndimorë kanë “bërë thirrje për të drejtat e njeriut”.
“Ata kthejnë kokën nga ana tjetër kur bëhet fjalë për palestinezët,” tha ai.
“Ne nuk jemi njerëz; jemi diçka më poshtë”, shtoi ai. “Vetëm numra.”
Dhuna tashmë po përhapet përtej Gazës. Dhjetëra janë vrarë në shtimin e luftimeve kufitare midis Izraelit dhe militantëve të Hezbollah-ut në Liban. Sipas zyrtarëve ushtarakë amerikanë, sulmet e grupeve të mbështetura nga Irani ndaj bazave amerikane në Irak dhe Siri kanë plagosur 24 trupa amerikane. Dhe Izraeli ka bombarduar aeroportet në qytetet siriane të Damaskut dhe Alepos.
Me kërcënimin e një lufte në zgjerim kanë ardhur paralajmërime gjithnjë e më të tmerrshme nga liderët arabë, që synojnë kryesisht Uashingtonin, mbështetësin kryesor ushtarak të Izraelit.
Mbreti Abdullah i Jordanisë, një aleat i vendosur amerikan, vendi i të cilit ka marrëdhënie diplomatike me Izraelin, e quajti fushatën ajrore izraelite kundër Gazës “mizore dhe të pandërgjegjshme në çdo nivel” në një samit të paqes të mbajtur në Kajro gjatë fundjavës, ku morën pjesë zyrtarë amerikanë dhe evropianë.
Ai dha disa nga komentet e tij në anglisht, duke folur për zhgënjimin e të parit të zemërimit ndërkombëtar mbi viktimat civile të “një konflikti tjetër” – një referencë për Ukrainën – të heshtë kur bëhet fjalë për palestinezët në Gaza.
“Kudo tjetër, sulmi ndaj infrastrukturës civile dhe vrasja e qëllimshme e një popullsie të tërë duke penguar ushqimin, ujin, energjinë elektrike dhe nevojat themelore do dënohej,” tha ai.
Egjipti, kombi më i populluar arab, ka më shumë ndikim. Ai kontrollon pikën kufitare Rafah me Gazën dhe është thelbësor për çdo bisedë për krijimin e një korridori humanitar për palestinezët që ikin dhe për furnizimet me ndihma për të hyrë në enklavë.
Për vite me radhë, zyrtarët egjiptianë të sigurisë janë shqetësuar se një ditë Izraeli do t’i detyronte banorët e Gazës në veri të Sinait, e ashtuquajtura “zgjidhja me tre shtete për të hedhur çështjen e palestinezëve në Egjipt dhe Jordani”, tha Hanna, analiste e Grupit të Krizave. Kjo shihej si një perspektivë e largët deri në shpërthimin e fundit.
“Egjipti është shumë i shqetësuar për transferimin e palestinezëve në Sinai”, shtoi Hanna, “dhe nëse transferimi më pas do kthehet në dëbim, qoftë nga projektimi apo nga realiteti”.
Konflikti shpërtheu aq befas sa ngjarjet që synonin të shfaqnin atë që disa e kanë quajtur “Lindja e Mesme e re” tani janë në harresë. Biletat janë ende në shitje për një sërë ngjarjesh sportive dhe kulturore këtë vjeshtë, megjithëse promovimet tani duken surreale në sfondin e mbulimit të luftës në kanalet në gjuhën arabe.
Një festival K-pop dhe një koncert 50 Cent janë ndër ngjarjet në Gjirin Persik të planifikuar për javët e ardhshme, nëse kushtet e sigurisë lejojnë. Arabia Saudite ka filluar të mirëpresë bankierë dhe financues nga e gjithë bota në një konferencë të njohur si “Davosi në shkretëtirë”. Emiratet e Bashkuara Arabe do presin një samit të OKB-së për klimën në nëntor.
Por ka pasur gjithashtu thirrje në botën arabe për të bojkotuar markat amerikane, si McDonald’s, duke nënvizuar zemërimin në rritje ndaj Shteteve të Bashkuara. Udhëheqësit arabë e kanë përballur atë zemërim ditët e fundit duke kërkuar një zgjidhje për krizën shumë larg konsensusit të Uashingtonit, duke bërë thirrje për një armëpushim të menjëhershëm dhe fundin e bllokadës së Izraelit.
“Ne po themi mjaft është mjaft”, u tha ligjvënësve këtë javë Tamim bin Hamad al-Thani, emir i Katarit.
“Është e paqëndrueshme që Izraelit t’i jepet një dritë jeshile e pakushtëzuar dhe licencë falas për të vrarë,” tha ai.
“As nuk mund të vazhdohet të injorohet realiteti i pushtimit, rrethimit.”
VINI RE: Ky material është pronësi intelektuale e Washington Post
Përgatiti për Hashtag.al, Klodian Manjani
