Për 74 vjet, NATO ka qenë aleanca më e rëndësishme ushtarake e Amerikës. Presidentët e të dyja palëve e kanë parë NATO-n si një shumëfishues të forcës që rrit ndikimin e Shteteve të Bashkuara duke bashkuar vendet në të dy anët e Atlantikut në një zotim për të mbrojtur njëri-tjetrin.
Donald Trump e ka bërë të qartë se ai e sheh NATO-n si një shterim të burimeve të SHBA-së nga ata qëë përfitojnë pa pagesë. Ai e ka mbajtur këtë pikëpamje për të paktën një çerek shekulli.
Në librin e tij të vitit 2000, “Amerika që meritojmë”, Trump shkroi se “tërheqja nga Evropa do t’i kursente SHBA-së miliona dollarë në vit”. Si president, ai vazhdimisht ka paralajmëruar një tërheqje të Uashingtonit nga aleanca.
Megjithatë, ndërsa ai rend për të rifituar Shtëpinë e Bardhë, ka thënë shumë pak për qëllimet e tij. Faqja e tij e fushatës përmban një fjali të vetme të fshehtë: “Duhet të përfundojmë procesin që filluam nën administrimin tim të rivlerësimit themelor të qëllimit të NATO-s dhe misionit të NATO-s”. Ai dhe ekipi i tij kanëkundërshtuar të japin hollësi të mëtejshme.
Kjo linjë e paqartë ka krijuar pasiguri dhe ankth të madh midis aleatëve evropianë dhe mbështetësve amerikanë të rolit tradicional të politikës së jashtme të vendit.
Ambasadorët evropianë dhe zyrtarët e grupeve të ekspertëve kanë bërë pelegrinazhe te bashkëpunëtorët e Trump për të pyetur rreth qëllimeve të tij. Të paktën një ambasador, Mikko Hautala i Finlandës, ka kontaktuar drejtpërdrejt me Trump dhe ka kërkuar ta bindë atë për vlerën e vendit të tij për NATO-n si një anëtar i ri, sipas dy personave stë njohur me bisedat.
Në intervistat gjatë muajve të fundit, më shumë se një gjysmë duzinë diplomatësh të tanishëm dhe ish-diplomatësh evropianë – duke folur në kushte anonimiteti nga frika e ndëshkimit nga Trump nëse ai fitonte – thanë se alarmi po rritej në selitë diplomatike të vendeve evropiane në SHBA dhe në mesin e qeverive të tyre se kthimi i Trump. mund të nënkuptojë jo vetëm braktisjen e Ukrainës, por një tërheqje më të gjerë të SHBA-së nga kontinenti dhe një shkatërrim të aleancës Atlantike.
“Ka frikë të madhe në Evropë se një presidencë e dytë e Trump do çonte në një tërheqje të vërtetë të Shteteve të Bashkuara nga NATO,” tha James Stavridis, një admiral i Marinës me katër yje në pension i cili ishte komandanti fuqiplotë i aleatëve të NATO-s nga 2009 deri në 2013.
“Ky do ishte një dështim i madh strategjik dhe historik nga ana e kombit tonë.”
E formuar pas Luftës së Dytë Botërore për të ruajtur paqen në Evropë dhe për të vepruar si një mburojë kundër Bashkimit Sovjetik, NATO u zhvillua në një instrument përmes të cilit SHBA-ja punon me aleatët për çështjet ushtarake në mbarë botën.
Qëllimi i tij fillestar – zemra e së cilës është dispozita e mbrojtjes kolektive, e njohur si Neni 5, që thotë se një sulm i armatosur ndaj çdo anëtari ‘do konsiderohet si një sulm kundër të gjithëve’ – veçanërisht për anëtarët më të rinj si Polonia dhe shtetet baltike që dikur ishin të mbizotëruara nga Bashkimi Sovjetik dhe vijojnë të kenë frikë nga Rusia.
Intervistat me diplomatë dhe ish-diplomatë zbuluan se zyrtarët evropianë ishin kryesisht pa ide se si të silleshin me Trump, përveç kthimit në një fushatë të mëparshme lojërash me lajka dhe homazhe ndërkombëtare.
Vendet më të vogla që janë më të prekshme ndaj sulmeve ruse pritet të përpiqen ‘të blejnë’ mbështetjen e Trump duke shtuar porositë e tyre të armëve amerikane ose – siç bëri Polonia gjatë mandatit të tij – duke kryer akte madhështore përbuzjeje, duke përfshirë emërtimin e një baze ushtarake ‘Fot Trump’ në këmbim të një pranie të përhershme të ushtarëve amerikane.
Në këtë pikë të fushatës, Trump është i përqendruar në çështjet penale kundër tij dhe në mposhtjen e rivalëve të tij në primaret republikane dhe rrallë flet për aleancën, madje edhe privatisht.
Ndërsa ai mban një epërsi të gjerë në fushatën e tij për t’u bërë kandidati republikan, implikimet për aleancën më të vjetër dhe më jetike ushtarake të Amerikës nuk janë plane të reklamuara qartë nga Trump, por një trazirë e dyshimeve të përhapura gjerësisht të ngarkuara me mosnjohje.
Ukraina
Mes këtyre dyshimeve të rrënjosura, një gjë ka të ngjarë të ndodhë: fusha e parë ku kthimi i mundshëm i Trump në Shtëpinë e Bardhë në 2025 mund të provokojë një krizë të politikës së jashtme është për Ukrainën dhe aleancën e vendeve perëndimore që kanë mbështetur mbrojtjen e saj kundër pushtimit të Rusisë.
Të ndihmosh Ukrainën të shmangë përpjekjen për pushtimin rus është bërë një përpjekje përcaktuese e NATO-s. Ukraina nuk është anëtare e NATO-s, por ka mbetur një vend i pavarur për shkak të mbështetjes së NATO-s.
Camille Grand, e cila ishte ndihmëse e Sekretarit të Përgjithshëm të NATO-s për investimet e mbrojtjes në fillim të luftës, tha se mënyra se si Trump do e trajtojë Ukrainën do ishte “prova e parë e madhe” që evropianët do përdornin për të vlerësuar se sa i besueshëm mund të ishte ai si aleat në një mandat të dytë.
Trump ka deklaruar vijimësisht se ai do e zgjidhte luftën “në 24 orë”. Ai nuk ka thënë se si, por e ka shoqëruar këtë pretendim me sugjerimet se ai mund të kishte parandaluar luftën duke bërë një marrëveshje në të cilën Ukraina do i dorëzone Rusisë tokat e saj lindore që ka kapur në mënyrë të paligjshme.
Zelenskyy ka thënë se Ukraina kurrë nuk do pranonte t’i dorëzonte tokat e saj Rusisë si pjesë e një marrëveshjeje paqeje. Por Trump do kishte një ndikim të jashtëzakonshëm mbi qeverinë e Ukrainës. Shtetet e Bashkuara i kanë furnizuar Ukrainës sasi të mëdha armësh jetike, municione dhe inteligjencë. Vendet evropiane kanë premtuar ndihmën më të madhe ekonomike për Ukrainën, por nuk mund të plotësojnë mungesën nëse Amerika ndalon dërgimin e ndihmës ushtarake.
Disa nga aleatët e Kongresit të Trump, të cilët kanë ndjekur drejtimin e tij në predikimin e mantras “Amerika e para”, tashmë kundërshtojnë dërgimin e ndihmës së mëtejshme ushtarake në Ukrainë. Dhe në një shenjë më të gjerë të mbështetjes në rënie, republikanët e Senatit javën e kaluar bllokuan një projektligj për shpenzimet urgjente për të financuar më tej luftën në Ukrainë pasi kërkuan lëshime pa lidhje me çështjen me politikën e emigracionit nga demokratët si kusht për miratimin e tij.
Por edhe nëse Kongresi miraton ndihmë të mëtejshme, Trump mund të ndalojë dorëzimin e saj – siç bëri në vitin 2019 kur u përpoq të detyronte Zelensky-n të shpallte një hetim penal ndaj Joe Biden, skandali i abuzimit me pushtetin që çoi në gjykimin e parë të Trump, shkruan NY Times.
Në këtë sfond, strategjia e fushëbetejës së Rusisë tani për tani duket se po i jep kohën e duhur; po kryen sulme kur sheh mundësi për të lidhur forcat ukrainase, por nuk po bën lëvizje apo negociata që ndryshojnë paradigmën, thanë zyrtarët. Kjo ngecje ngre mundësinë se Putini ka llogaritur se mund të jetë në një pozitë shumë më të mirë pas zgjedhjeve të vitit 2024 në SHBA.
“Të gjithë na kanë borxh para”
Trump pëlqen të mburret se u tha privatisht liderëve të vendeve të NATO-s se nëse Rusia do t’i sulmonte dhe ata nuk do kishin paguar paratë që i detyroheshin NATO-s dhe Shteteve të Bashkuara, ai nuk do t’i mbronte. Ai pretendoi në një tubim në tetor se pasi kishte deklaruar se “të gjithë na kanë borxh para”, ai e bëri atë kërcënim në një takim dhe “qindra miliarda dollarë erdhën”. Kjo histori është e ngatërruar, në rastin më të mirë.
Kishte një mosmarrëveshje lidhur me shpenzimet, por ishte për përmbushjen e angazhimeve të evropianëve për shpenzimet ndaj ushtrive të tyre, jo për paratë që ata i kishin borxh NATO-s ose Shteteve të Bashkuara. Ata rritën shpenzimet ushtarake gjatë administratës Trump – edhe pse ende larg shumave që Trump ka pretenduar. Dhe shpenzimet e tyre u rritën ndjeshëm më shumë në vitin 2023, si përgjigje ndaj pushtimit të Ukrainës nga Rusia.
Por buja e Trump për ritregimin e historisë së tij, së bashku me pakënaqësinë e tij të kaluar me NATO-n, po jep alarm të ri për mbështetësit e NATO-s.
I shtyrë nga The New York Times për të shpjeguar se çfarë do të thotë me “rivlerësimin themelor” të misionit dhe qëllimit të NATO-s, Trump dha një deklaratë të rrëmujshme që nuk përmbante asnjë përgjigje të qartë, por shprehte skepticizëm për aleancat.
“Është detyrim i çdo presidenti të SHBA-së që të sigurojë që aleancat e Amerikës të shërbejnë për të mbrojtur popullin amerikan dhe të mos rrezikojnë gjakun dhe thesarin amerikan në mënyrë të pamatur”, thuhej në deklaratën e Trump.
Disa mbështetës të Trumpit që janë pro NATO-s kanë argumentuar se Trump po bën blof. Ata thanë se ai thjesht po kërkonte të ushtronte më shumë presion mbi evropianët për të shpenzuar më shumë për mbrojtjen e tyre.
“Ai nuk do ta bëjë këtë,” tha Senatori Lindsey Graham, që njihet si mbështetës i Trump, kur u pyet për perspektivën e tërheqjes së Trump nga NATO.
“Por ajo që ai do të bëjë është, ai do t’i bëjë njerëzit të paguajnë më shumë dhe unë mendoj se ky do të jetë një lajm i mirëpritur për shumë njerëz.”
Por John Bolton, që shërbeu si këshilltar i sigurisë kombëtare nga 2018 deri në 2019, shkroi në kujtimet e tij se Trump donte të flitej vazhdimisht për tërheqjen nga NATO. Në një intervistë, Bolton tha se “nuk kam dyshim në mendjen time” se në një mandat të dytë, Trump do i tërhiqte Shtetet e Bashkuara nga NATO.
Si çështje ligjore, nëse Trump mund të tërhiqte në mënyrë të njëanshme Shtetet e Bashkuara nga NATO, ka të ngjarë të kundërshtohet.
Kushtetuta kërkon pëlqimin e Senatit për të ratifikuar një traktat, por nuk ka procedura për anulimin e një traktati. Kjo ka çuar në debate nëse presidentët mund ta bëjnë këtë vetë apo kanë nevojë për autorizimin e ligjvënësve. Ka vetëm disa precedentë gjyqësorë në lidhje me këtë çështje, por asnjëri përfundimtar.
Vendimet për revokimin e traktateve nga Presidenti Jimmy Carter në 1978 dhe nga Presidenti George W. Bush në 2001 i shtynë anëtarët e Kongresit të ngrenë padi që u refuzuan nga gjykatat, pjesërisht me arsyetimin se mosmarrëveshjet ishin një “çështje politike”. Ndërsa precedentët ligjorë nuk janë plotësisht të qartë, të dy këta presidentë fituan efektivisht: Traktatet kuptohet gjerësisht se janë të pavlefshme. Megjithatë, çdo përpjekje për t’u tërhequr nga NATO ka të ngjarë të sjellë një sfidë më të gjerë.
Në reagim ndaj kërcënimeve të Trump, disa ligjvënës – të udhëhequr nga senatori demokrat Tim Kaine, dhe senatori republikan Marco Rubio, vendosën një dispozitë në Aktin vjetor të Autorizimit të Mbrojtjes Kombëtare, të cilin Kongresi ka të ngjarë ta votojë këtë muaj. Ai thotë se presidenti nuk do tërheqë Shtetet e Bashkuara nga NATO-ja pa miratimin e Kongresit. Por nëse Kushtetuta e lejon një lidhje të tillë të duarve të një presidenti është gjithashtu e diskutueshme.
Dhe diplomatët evropianë thonë se edhe nëse Trump do t’i mbante nominalisht Shtetet e Bashkuara në NATO, ata kanë frikë se ai mund të dëmtojë besimin në besueshmërinë e SHBA-së për të përmbushur dispozitën e mbrojtjes kolektive duke humbur vlerën e saj si një pengesë për Rusinë.
Një qëndrim transaksional
Pasiguria që buron nga retorika maksimaliste dhe ende e paqartë e Trump është e lidhur me shfaqjet e tij të së kaluarës të skepticizmit të vazhdueshëm për NATO-n dhe të kujdesit të pazakontë ndaj Rusisë.
Si kandidat në vitin 2016, Trump tronditi aleatët e NATO-s duke thënë se nëse Rusia sulmonte shtetet baltike, ai do vendoste nëse do t’u vinte në ndihmë vetëm pasi të shqyrtonte nëse ata “kishin përmbushur detyrimet e tyre ndaj nesh”. Ai gjithashtu lavdëroi vazhdimisht Putinin dhe tha se do konsideronte njohjen e aneksimit të paligjshëm të Krimesë nga Rusia.
Si president në korrik 2018, Trump jo vetëm që pothuajse u tërhoq nga NATO në një samit të aleancës, por gjithashtu denoncoi Bashkimin Evropian si një “armik” për shkak të asaj që “ajo na bën në tregti”. Më pas ai mori pjesë në një samit me Putinin, pas së cilës ai shprehu skepticizëm rreth idesë se Shtetet e Bashkuara duhet të shkojnë në luftë për të mbrojtur një aleat të vogël të NATO-s, Malin e Zi.
Pa përvojë paraprake në ushtri apo qeveri, Trump solli një qëndrim transaksional, merkantilist ndaj ndërveprimeve me aleatët. Ai prirej t’i bazonte pikëpamjet e tij për kombet e huaja në marrëdhëniet e tij personale me udhëheqësit e tyre dhe në disbalancat tregtare.
Trump nuk e pëlqente veçanërisht Angela Merkelin, ish-kancelaren gjermane, dhe shpesh ankohej se prodhuesit gjermanë të automjeteve po mbysnin Amerikën me produktet e tyre. Mbrojtësit e tij thonë se zemërimi i tij ishte në një farë mënyre i justifikuar: Gjermania nuk kishte përmbushur angazhimet e saj për shpenzimet ushtarake dhe përkundër kundërshtimeve të tij, Merkel çoi përpara një tubacion gazi natyror për në Rusi. Gjermania e pezulloi atë projekt vetëm dy ditë përpara se Rusia pushtonte Ukrainën.
Aleatët e Trump theksojnë gjithashtu se ai miratoi dërgimin e armëve antitank në Ukrainë, gjë që Presidenti Barack Obama nuk e kishte bërë pasi Rusia pushtoi Krimenë në 2014.
Megjithatë, në vitin 2020, Trump vendosi të tërheqë një të tretën e 36,000 trupave amerikane të vendosura në Gjermani. Disa do ktheheshin në shtëpi, siç preferonte ai, ndërsa të tjerët do rivendoseshin diku tjetër në Evropë. Por vitin e ardhshëm, ndërsa Rusia ndërtoi nisi të shtonte trupat në kufirin e Ukrainës, Biden e anuloi vendimin dhe shtoi trupa në Gjermani si një shfaqje mbështetjeje për NATO-n.
Një lëvizje mbështetëse
Nëse ai kthehet në pushtet, Trump do mbështetet nga një lëvizje konservatore që është bërë më skeptike ndaj aleatëve dhe përfshirjes së SHBA-së jashtë vendit.
Institutet e politikës së jashtme anti-ndërhyrëse janë më të organizuara dhe më të financuara se sa ishin gjatë kohës së Trumpit në detyrë. Këto grupe përfshijnë Qendrën për Përtëritjen e Amerikës, një institut i lidhur me Trumpin që botoi një punim të titulluar “Të kthejmë SHBA-në larg Evropës në një NATO të fjetur”, e cila ofron një arsyetim për zvogëlimin e rolit të Amerikës në NATO.
Më 1 nëntor, Fondacioni Heritage – një institut kërkimor konservator tradicionalisht agresiv, i cili kohët e fundit është rikrijuar në një formë Trumpiste për çështje që përfshijnë kundërshtimin ndaj ndihmës për Ukrainën – priti një delegacion nga Këshilli Evropian për Marrëdhëniet me Jashtë.
Evropianët shkëmbyen pikëpamje me nacionalistë të zjarrtë, duke përfshirë Michael Anton, një zyrtar i Këshillit të Sigurisë Kombëtare në administratën Trump; Dan Caldwell, i cili menaxhoi politikën e jashtme në Qendrën për Rinovimin e Amerikës; dhe ndihmës të sigurisë kombëtare të senatorit J.D. Vance dhe senatorëve të tjerë të lidhur me Trump.
Sipas dy personave që morën pjesë, Anton u tha evropianëve se mund ta përfytyronte Trump-in duke vendosur një ultimatum: Nëse anëtarët e NATO-s nuk do rrisnin mjaftueshëm shpenzimet e tyre ushtarake brenda një afati, ai do tërhiqte Shtetet e Bashkuara nga aleanca.
Me përfundimin e takimit, Eckart von Klaeden, një ish-politikan gjerman, i cili tani është ekzekutiv i ‘Grupit Mercedes-Benz’, iu lut Anton-it që t’i kërkonte Trump-it që të bisedonte me aleatët evropianë të Amerikës ndërsa formulonte politikën e tij të jashtme.
Kjo duket ende thjesht si një ëndërr në sirtar.
VINI RE: Ky material është pronësi intelektuale e NY Times
Përgatiti për Hashtag.al, Klodian Manjani
