Në një pronë rurale një orë jashtë Vankuverit në tetor, policia kanadeze gjeti 2.5 milionë doza fentanili dhe 528 litra kimikate në një kontejner transporti dhe një njësi magazinimi. Gjashtë muaj më parë, ata bastisën një shtëpi në një fabrikë biskotash në Vankuver të mbushur me fuçi kimikatesh për prodhimin e fentanilit, qelqe dhe pajisje laboratorike.
Mijëra kilometra larg jashtë Torontos, policia në gusht gjeti atë që besohet të jetë laboratori më i madh i fentanilit deri tani në Kanada – i fshehur në një pronë 30 milje nga vendkalimi kufitar i SHBA-së në Ujëvarën e Niagarës.
Autoritetet amerikane thonë se kanë pak të dhëna se fentanili i prodhuar në Kanada po kontrabandohet në jug në sasi të konsiderueshme. Por në një kohë kur një numër rekord njerëzish po vdesin nga mbidoza në Shtetet e Bashkuara, përhapja e laboratorëve klandestinë të fentanilit në Kanada ka potencialin të minojë përpjekjet e SHBA-së për zbatimin e ligjit dhe të përkeqësojë epideminë e opioideve në të dy vendet.
Hetuesit në Kanada thonë se laboratorët po prodhojnë fentanil për përdoruesit vendas dhe për eksport në Australi, Zelandën e Re dhe, ata supozojnë edhe në Shtetet e Bashkuara.
“Do ishte e vështirë të besohej se nuk po ndodh,” tha Philip Heard, komandant i njësisë së krimit të organizuar për policinë në Vankuver, një qytet i goditur rëndë nga vdekjet nga mbidoza e fentanilit. “Shumica e drejtuesve të policisë me të cilët kam folur besojnë se prodhimi ynë tejkalon kërkesat tona të brendshme.”
Laboratorët kanadezë janë një kthesë për autoritetet amerikane, përpjekjet e të cilave për të luftuar fentanilin janë të përqendruara në kufirin jugor me Meksikën. Doganat dhe Mbrojtja Kufitare e SHBA-së ka instaluar pajisje të fuqishme skanimi dhe zbulimi në pikat kufitare tokësore me vlerë rreth 800 milionë dollarë që nga viti 2019.
Pothuajse e gjithë kjo teknologji është vendosur përgjatë kufirit jugor të SHBA-së, ku CBP konfiskoi rreth 12 ton fentanil gjatë vitit fiskal që përfundoi më 30 shtator, sasia më e madhe ndonjëherë.
Ligjvënësit republikanë në muajt e fundit kanë bërë thirrje për sulme ushtarake amerikane në Meksikë që synojnë trafikantët e fentanilit dhe laboratorët e drogës. Përhapja e prodhimit të fentanilit në Kanada sugjeron se trafikantët atje janë gati të përfitojnë nëse furnizuesit meksikanë ngecin. Kufiri i patrulluar lehtë SHBA-Kanada përfshin më shumë se 8800 km, kufiri më i gjatë ndërkombëtar midis dy kombeve në botë dhe ka pak barriera fizike.
Një kandidat që kërkon nominimin presidencial republikan, Vivek Ramaswamy, ka propozuar ndërtimin e një muri përgjatë kufirit verior të SHBA-së, duke përmendur kërcënimin e kontrabandës së fentanilit nga Kanadaja. Por shfaqja e laboratorëve kanadezë ka shkaktuar pak reagim në Uashington, ku kufiri SHBA-Meksikë mbetet fokusi i debatit për fentanilin.
Droga e fuqishme, që krijon shumë varësi dhe opioidet e tjera sintetike marrin më shumë se 70,000 jetë në vit në Shtetet e Bashkuara. Një përqindje e ngjashme e kanadezëve po vdesin nga mbidoza – rreth 7,000 në vit. Të dy vendet mbeten kombet e vetme ku fentanili përbën një kërcënim të tillë vdekjeprurës.
CBP konfiskoi vetëm 1 kg fentanil përgjatë kufirit verior gjatë vitit fiskal 2023, tregojnë statistikat e fundit të agjencisë.
“Ne nuk po shohim asnjë lloj shtimi të fentanilit drejt jugut në Shtetet e Bashkuara nga Kanadaja,” tha Robert Hammer, agjenti kryesor i Hetimeve të Sigurisë Kombëtare në Seattle, i cili tha se u konsultua me agjentët e tjerë në Buffalo dhe Detroit.
“Kjo nuk do të thotë se nuk po ndodh dhe të mos thuash se mund të mos ndodhë në të ardhmen,” paralajmëroi Hammer.
Hammer tha se ai mbetet skeptik se fentanili i prodhuar nga Kanadaja do zhvendosë pilulat që vërshojnë në Shtetet e Bashkuara nga Meksika.
“Ne jemi në 45 cent për pilulë në anën e shitjes me shumicë këtu në Seattle,” tha ai.
“Duhet të jesh shumë konkurrues për të mposhtur 45 cent një pilulë për të konkurruar me kartelet meksikane që janë ngulitur me rrjetin e shpërndarjes që kanë krijuar këtu në Paqësorin Veriperëndimor.”
Megjithatë, autoritetet në Shtetet e Bashkuara dhe Kanada po hetojnë lidhjet e fuqishme tregtare midis vendeve, rrugë që ofrojnë mundësi të shumta për kontrabandë.
Në tetor, Departamenti i Thesarit lëshoi sanksione kundër një kompanie të Vankuverit që pretendon të shesë furnizime të industrisë së pijeve, duke pretenduar se ishte një shpërndarës i kimikateve dhe pajisjeve të paligjshme pararendëse dhe kërkoi të merrte nga Kina afro 3,000 litra kimikate të përdorura për të prodhuar fentanil, heroinë dhe metamfetaminë. Pronari i kompanisë i ka mohuar akuzat.
Super laboratorët që policia po gjen në Kanada ndryshojnë sepse ata po sintetizojnë drogën – jo thjesht pilula të shtypjes – duke përdorur kimikate pararendëse me burim kryesisht nga Kina.
Kompanitë kimike dhe agjentët në Kinë furnizojnë përbërësit e papërpunuar për laboratorët kanadezë. Autoritetet kanadeze thonë se organizatat kriminale pas laboratorëve të fentanilit përfshijnë bandat e motoristëve dhe grupet me lidhje me Azinë, por ka pak lidhje të dukshme me kartelet meksikane.
Daniel Anson, drejtor i inteligjencës dhe hetimeve në Agjencinë e Shërbimeve Kufitare të Kanadasë, vlerësoi se 98 për qind e materialeve të prodhimit të fentanilit të vendit janë sekuestruar në Kanadanë Perëndimore dhe kanë origjinë nga Kina.
Ai tha se më pak sekuestrime në portet detare sugjerojnë se kontrabandistët mund të përdorin gjithnjë e më shumë shërbimet e postës dhe korrierët për të dërguar kimikate pararendëse në Kanada; paketat përgjithësisht etiketohen gabimisht për të fshehur përmbajtjen e vërtetë.
“Kanadaja po lufton me kimikatet që përdoren për prodhim,” tha Anson në një intervistë. Ai gjithashtu beson se Kanadaja është bërë një vend eksportues i fentanilit.
“Është shumë e lehtë të lëvizësh sasi të vogla të lëndëve të para dhe ende të prodhosh sasi të mëdha të fentanilit,” tha ai.
Tregjet e drogës në Kanada dhe Shtetet e Bashkuara kanë qenë prej kohësh të ndërthurura, që datojnë nga fundi i viteve 1800 dhe fillimi i viteve 1900 kur fabrikat e opiumit në zonën e Vankuverit siguronin furnizim në jug.
Marihuana e rritur në laboratorët e brendshëm të Kolumbisë Britanike u përhap në Paqësorin Veriperëndimor. Bandat e motoristëve si “Hells Angels” ishin prodhues të mëdhenj të meta kristalit të kontrabanduar në Shtetet e Bashkuara.
“Kanadaja ka qenë prej kohësh mbi peshën e saj kur bëhet fjalë për prodhimin e paligjshëm të drogës,” tha Stephen Schneider, një profesor i kriminologjisë në Universitetin e Shën Marisë dhe autor i “Iced: Historia e krimit të organizuar në Kanada”.
Globalizimi dhe rritja e Kinës përmbysën tregtinë e paligjshme në Amerikën e Veriut. Në mesin e viteve 2010, kompanitë kineze kimike u bënë furnizuesit kryesorë të fentanilit të paligjshëm dhe drogave të tjera sintetike, duke i shitur ato në internet dhe duke i dërguar direkt në Kanada dhe Shtetet e Bashkuara në pako të maskuara si artikuj të tjerë.
Në një rast që thekson tregtinë e paligjshme midis tre kombeve, një grup drejtoi një rrjet fentanili nga brenda një burgu kanadez në vitin 2015, duke rregulluar dërgesat e fentanilit nga Kina në shtetet e SHBA – duke çuar në një sërë mbidozash fatale dhe jofatale në Nju Xhersi, Karolinën e Veriut, Dakotën e Veriut dhe Oregon.
Pasi Kina filloi të kufizonte eksportet e fentanilit në vitin 2019, kompanitë kimike në vend të kësaj filluan të transportonin kimikate si lëndë të para të përdorura për prodhimin e opioidit. Kartelet u futën menjëherë në lojë në tregtinë fitimprurëse dhe vdekjeprurëse duke ngritur laboratorë klandestine në Meksikë, duke kontrabanduar fentanilin e prodhuar në Shtetet e Bashkuara.
Jonathan P. Caulkins, një profesor i “Universitetit Carnegie Mellon” që hulumton tregtinë globale të drogës, tha se ka kuptim që grupet kriminale kanadeze kanë krijuar laboratorët e tyre, sepse ato fshihen lehtësisht dhe kostot e prodhimit janë kaq të ulëta.
“Kanadaja ka tregun e vet të brendshëm dhe nëse po përpiqeni të furnizoni tregun, nuk ka asnjë arsye pse dëshironi të merrni mallin në Meksikë dhe të kaloni nëpër Shtetet e Bashkuara për të arritur në Kanada, sepse Shtetet e Bashkuara kanë zbatim shumë të ashpër të ligjit,” tha Caulkins.
Fentanili ka shkaktuar një rritje alarmante të mbidozave fatale të drogës në Kanada, veçanërisht në Kolumbian Britanike, ku ato janë shkaku kryesor i vdekjeve për njerëzit nga 10 deri në 59 vjeç.
Derek Westwick, i cili drejton njësinë e Policisë Mbretërore Kanadeze në Kolumbian Britanike, përgjegjëse për ndalimin e kimikateve pararendëse dhe gjetjen e laboratorëve të drogës, tha se ekipi i tij ka shkatërruar 10 operacione në Kanadanë Perëndimore – në zona të izoluara rurale dhe lagje të dendura urbane.
“E vetmja gjë e përbashkët është se ato janë gjithmonë prona me qira,” tha Westwick, duke shpjeguar se pronat e dhëna me qira përgjithësisht mbrohen nga sekuestrimi nga zbatimi i ligjit.
Policia thotë se laboratorët e fentanilit janë përhapur në lindje nga Kolumbia Britanike, në Alberta dhe tani në Toronto.
Në zonën e Torontos në vitin 2020, ajo që filloi si një hetim në shkallë të gjerë në laboratorët e metamfetaminës zbuloi një operacion të prodhimit të pilulave të fentanilit në shkallë të gjerë. Hetuesit sekuestruan afro 124,000 pilula të falsifikuara kundër dhimbjeve dhe 70 kilogramë pluhur fentanil.
Deri në gusht, policia përfundoi një hetim të veçantë të njohur si Projekti Odeon, i cili u shkaktua nga një vdekje nga mbidoza dy vjet më parë në Hamilton, pak jashtë Torontos. Hetuesit zbuluan një laborator fentanili të çmontuar dhe një aktiv në një shtëpi rurale të Hamilton.
Ata konfiskuan 3.5 ton nënprodukt kimik nga prodhimi i fentanilit, 3 mijë litra kimikate të përdorura për prodhimin e opioidit dhe më shumë se 25 kilogramë fentanil të përfunduar.
Inspektori i policisë së Ontarios, Lee Fulford, tha se laboratori kishte kapacitetin për të prodhuar 20 deri në 30 kilogramë fentanil në javë.
“Është alarmante që shumë fentanil do hynte në rrugët e Torontos”, tha Fulford, nga Byroja e Zbatimit të Krimit të Organizuar.
Autoritetet akuzuan 12 persona, duke përfshirë një mjek të Torontos. Zyrtarët e policisë së Hamiltonit thanë se identifikuan një kompani amerikane që kishte shitur tre pjesë të pajisjeve laboratorike, megjithëse nuk e përmendën emrin e kompanisë.
Zyrtarët kufitarë në dy vendet thonë se po shtojnë përpjekjet për të mbikëqyrur rrjedhen e kimikateve pararendëse dhe drogës në kufi dhe në porte. Në vitin 2024, zyrtarët e CBP-së planifikojnë të vendosin grupin e parë të skanerëve të brezit më të fundit përgjatë kufirit verior për automjetet tregtare që hyjnë pranë Buffalos dhe Detroitit.
Anson, i agjencisë kanadeze të kufirit, përmendi investime të rëndësishme në skanerët e drogës në dorë dhe qentë e drogës në porte dhe qendra postare. Agjencia ka krijuar gjithashtu zona laboratorike “kampionimi të sigurt” ku shkencëtarët mund të testojnë shpejt dhe me siguri kimikatet.
Agjencia ka krijuar një program pilot të orientuar drejt ndalimit të fentanilit që largohet nga Kanadaja drejt Shteteve të Bashkuara, Australisë dhe Zelandës së Re. Ai tha se skuadra ka konfiskuar metamfetaminë dhe MDMA, megjithëse nuk ishte i sigurt nëse fentanili ishte sekuestruar.
Në laboratorë, autoritetet kanadeze kanë sekuestruar armë zjarri së bashku me sasi të mëdha parash. Grupet kriminale në Kanada nuk kanë krijuar nivelet e luftës së bandave të lidhura me operacione të ngjashme në Meksikë, por Caulkins, studiuesi i drogës, tha se vrasjet dhe trafiku i drogës nuk shkojnë gjithmonë së bashku.
“Unë nuk dua të jem mik i ngushtë me trafikantët kanadezë të drogës, por nuk mendoj se ata kanë të njëjtën shkallë dhune të tmerrshme dhe shkatërrimin e institucioneve demokratike që prodhojnë kartelet në Meksikë”, tha Caulkins.
VINI RE: Ky material është pronësi intelektuale e WP
Përgatiti për Hashtag.al, Klodian Manjani
