Të pranishmit luten gjatë një aktiviteti “Commit to Caucus” të mbajtur nga fushata e ish-presidentit Donald J. Trump në Cedar Rapids, Iowa, në dhjetor. Votuesit ungjillorë kanë mbështetur prej kohësh kandidatët republikanë, por ata që identifikohen si të krishterë ungjillorë kanë ndryshuar me kalimin e viteve
“Ata nuk janë vetëm aktivistët konservatorë që shkojnë në kishë, të cilët dikur dominonin republikanët
Karen Johnson shkoi aq rregullisht në kishën e saj luterane kur ishte fëmijë, saqë fitoi një çmim për pjesëmarrje perfekte. Si e rritur, ajo jepte mësim në *Shkollën e së Dielës. Por këto ditë, zonja Johnson, një bariste 67-vjeçare në një kazino, nuk shkon më në kishë.
Ajo ende identifikohet si një e krishterë ungjillore, por ajo nuk beson se shkuarja në kishë është e nevojshme për të komunikuar me Perëndinë.
“Unë kam marrëdhënien time të ngushtë e personale me Zotin,” thotë ajo.
Ajo përfshin lutjet e shpeshta, tha ajo, si dhe podkaste dhe kanale YouTube që diskutojnë politikën dhe “çfarë po ndodh në botë” nga një botëkuptim i krahut të djathtë, dhe nganjëherë i krishterë.
Askush nuk luan një rol më qendror në perspektivën e saj sesa Donald J. Trump, njeriu që ajo beson se mund të mposhtë demokratët, të cilët, ajo është e sigurt, po shkatërrojnë vendin dhe po e çojnë drejt ferrit.
“Trump është Davidi e Goliathy ynë,” tha Johnson së fundmi teksa priste jashtë një hoteli në Iowa-n lindore për të dëgjuar fjalimin e ish-presidentit.
Karen Johnson shkonte rregullisht në kishë si fëmijë dhe jepte mësim në shkollën e së dielës si e rritur, por, pavarësisht se u identifikua si një e krishterë ungjillore, ajo nuk shkon më në kishë
Votuesit e krishterë ungjillorë të bardhë janë rreshtuar pas kandidatëve republikanë për shumë dhjetëvjeçarë, duke futur çështjet kulturore konservatore në zemër të politikës së partisë dhe duke bërë kandidatë dhe presidentë Ronald Regan dhe George W. Bush.
Por asnjë republikan nuk ka pasur një marrëdhënie më të ngushtë – ose më kundërintuitive – me ungjillorët sesa Trump.
Manjati i kazinosë i divorcuar dy herë nuk kishte pretenduar shumë se ishte veçanërisht fetar përpara presidencës së tij. Mbështetja e zjarrtë që ai mori nga votuesit ungjillorë në 2016 dhe 2020 përshkruhet shpesh si kryesisht transaksionale: një investim në emërimin e tij të gjyqtarëve të Gjykatës së Lartë, të cilët do shfuqizonin të drejtën federale për abort dhe do të çonin përpara prioritetet e tjera kryesore të grupit. Vetë mbështetësit ungjillorë shpesh e krahasojnë Trump-in me mbretin e lashtë persian Cyrus i Madh, i cili liroi një popullsi hebrenjsh edhe pse ai nuk ishte një prej tyre.
Por studiuesit e fesë, duke u mbështetur në një numër në rritje të dhënash, sugjerojnë një shpjegim tjetër: ungjillorët nuk janë saktësisht ata që kanë qenë.
Të qenit ungjillor dikur sugjeronte frekuentimin e rregullt të kishës, një fokus te shpëtimi dhe kthimi në besim dhe qëndrime të forta për çështje specifike si aborti. Sot, përdoret aq shpesh për të përshkruar një identitet kulturor dhe politik: ai në të cilin të krishterët konsiderohen si një minoritet i persekutuar, institucionet tradicionale shihen me skepticizëm dhe Trump përvijohet i madh.
“Politika është bërë identiteti kryesor,” tha Ryan Burge, një profesor i asociuar i shkencave politike në Universitetin e Ilinoisit Lindor dhe një pastor baptist.
“Gjithçka tjetër rreshtohet pas partishmërisë.”
Kjo është më e vërtetë për amerikanët e bardhë, të cilët gjatë presidencës së Trump u bënë më të prirur të identifikoheshin si “ungjillorë”, edhe pse shkalla e përgjithshme e pjesëmarrjes në kishë ra. Trendi ishte veçanërisht i theksuar në mesin e mbështetësve të Trump.
Një analizë e Qendrës Kërkimore Peë në vitin 2021 zbuloi se amerikanët e bardhë që shprehnin “pikëpamje të ngrohta” për të kishin më shumë gjasa të kishin filluar të identifikoheshin si ungjillorë gjatë presidencës së tij sesa ata që nuk e bënin këtë.
Grupet republikane në Iowa javën e ardhshme do jenë një provë se sa plotësisht Trump vijon ta zotërojë atë identitet. Ndër rivalët e tij, guvernatori Ron DeSantis ka investuar më së shumti në takimin me ungjillorët e Iowa-s, duke përdorur një mekanizëm tradicional.
Ai ka siguruar mbështetjen e figurave të shquara ungjillore dhe ka dëshmuar për besimin e tij të linjës së ashpër për abortin, një çështje për të cilën ai e ka kritikuar Trump-in për mospërputhje dhe në përplasjet kulturore në Florida, shteti i tij i origjinës.
“Në Iowa, këto gjëra kanë rëndësi,” tha Andrew Romeo, një zëdhënës i fushatës DeSantis.
Por historia e Trump dhe sondazhet e fundit sugjerojnë se kjo nuk është e sigurt. Në fillim të dhjetorit, Trump kishte nj përparësi prej 25 pikësh ndaj DeSantis-it në mesin e votuesve ungjillorë, sipas një sondazhi të Des Moines Register/NBC News/Mediacom në Iowa.
Ajo që mund të ketë më shumë rëndësi se miratimet dhe planet e politikave janë përqafimi i krishtërimit nga Trump si identitet kulturor dhe premtimet e tij për ta mbrojtur atë.
Në një tubim të fundit në Waterloo, Iowa, Trump i cilësoi të krishterët si një grup të persekutuar gjerësisht që përballet me një qeveri që është kundër tyre. Katolikët janë objektivi i tanishëm i “komunistëve, marksistëve dhe fashistëve”, tha ai, duke përmendur një polemikë të kohëve të fundit rreth një memoje të FBI-së duke shtuar se “ungjillorët nuk do mbeten shumë prapa”.
Të qenit ungjillor dikur sugjeronte frekuentimin e rregullt të kishës, një fokus te shpëtimi dhe kthimi në besim dhe qëndrime të forta për çështje specifike si aborti. Sot, po aq shpesh përdoret për të përshkruar një identitet kulturor dhe politik
Boshatisja e froneve
Rutina e mëngjesit të së dielës së zonjës Johnson ndryshoi shumë përpara se Trump të vinte në skenën politike. Në fillim të të 20-ave, ajo ishte e martuar me një burrë që nuk besonte, kështu që ajo “u largua”. Ajo nuk e humbi besimin e saj, por jeta, duke përfshirë fëmijët dhe disa lëvizje të tjera, e tërhoqi në drejtime të tjera.
Në këtë ajo ishte tipike. Anëtarësimi në kishë në Shtetet e Bashkuara ka rënë për dhjetëvjeçarë të tërë, së bashku me pjesën e amerikanëve që identifikohen si të krishterë – dhe veçanërisht si protestantë, dega që historikisht ka qenë qendra gravitacionale e fesë amerikane.
Në mesin e shekullit të 20-të, 68 për qind e amerikanëve e përshkruanin veten si protestantë. Deri në vitin 2022, 34 për qind e bënë këtë, sipas Gallup. (Një tjetër 11 përqind e përshkruan veten thjesht si “të krishterë”, një kategori që Gallup nuk e përfshinte deri në fund të viteve 1990.)
Në fillim, rëniet prekën më së shumti emërtimet kryesore protestante më liberale. Por në vitet e fundit, frekuentimi i kishës ungjillore të vetëidentifikuar gjithashtu ka rënë, dhe një pjesë më e madhe e konservatorëve sesa liberalët raportojnë se e braktisin kishën. Në vitin 2021, për herë të parë në rekord, më pak se 50 për qind e amerikanëve ishin anëtarë të një kishe.
“Është ndryshimi më i madh dhe më i shpejtë fetar në historinë e kombit tonë,” tha Michael Graham, ish-pastori ekzekutiv i një kishe jokonfesionale në Orlando dhe bashkëautor i librit të fundit “The Great Dechurching”.
Shndërrimi ka qenë veçanërisht i dukshëm në Iowa, ku ungjillorët e vetëidentifikuar, të cilët përbëjnë rreth një të katërtën e popullsisë së shtetit, janë besimtarë me ndikim në politikën republikane por ku praktika fetare ka ndryshuar më shumë se pothuajse kudo tjetër në vend.
Nga viti 2010 deri në vitin 2020, popullsia e shtetit të adhuruesve të kishës – njerëz me një nivel të caktuar përfshirjeje në një kongregacion – ra pothuajse 13 për qind, një rënie më e mprehtë se në çdo shtet përveç New Hampshire, sipas Regjistrimit të Fesë në SHBA, një studim gjithëpërfshirës dhjetëvjeçar i kongregacionet.
Në intervista, kongregantët dhe klerikët përshkruan kishat dhe shkuarjen në kishë si të shndërruara nga një sërë forcash, duke përfshirë popullsinë në plakje dhe aktivitetet rinore.
Në kontenë Lucas, një qark rural me popullsi të rrallë me shkallën e dytë më të ulët të Iowa-s të aderimit në kishë, Marci Prose, pastori kryesor i Kishës Chariton të Nazarenit, i shërben një kongregacioni prej rreth 30 vetësh. Kisha kohët e fundit u zhvendos nga ndërtesa e saj në një hapësirë më të vogël që dikur ishte një palestër.
Kur kisha shtroi një drekë për anëtarët e moshuar të kongregacionit, “të vetmit njerëz që nuk ishin të ftuar ishin një grua në kishë dhe burri im dhe unë”, tha ajo.
Ish-shtëpia e Kishës Chariton të Nazareasve në Chariton, Iowa, të enjten. Ndërtesa ka mbetur bosh që kur kongregacioni u zhvendos në një vend më të vogël
Muajt e parë të pandemisë së koronavirusit, kur kishat pezulluan adhurimin personal nën urdhrat e karantinës dhe në shumë raste filluan shërbimet e transmetimit të drejtpërdrejtë në Facebook dhe YouTube, prodhuan ndryshime të qëndrueshme në zakone. Disa pjesëmarrës dikur besnikë tani bashkohen me shërbimet në internet, në disa raste duke treguar shërbimet e transmetuara të kishave larg shtëpisë. Të tjerëve thjesht nuk u kthyen në zakonin e pjesëmarrjes fare.
Dhe agjendat e zyrtarëve dhe sportet e të rinjve nuk e konsiderojnë më të shenjtë mëngjesin e së dielës, duke e bërë më të vështirë pjesëmarrjen e rregullt për njerëzit që punojnë dhe familjet.
Tricia Shuffty, 42, një e pavarur me prirje republikane në kontenë Lucas, tha se ajo votoi kryesisht për “çështjet biblike”. Por “për fat të keq, unë punoj të dielave,” tha zonja Shuffty, “kështu që nuk mund të shkoj rregullisht në kishë.”
Klerikët dhe ekspertët e fesë kanë nxituar për të vënë në dukje se njerëzit që kanë lënë kishën, ose nuk kanë marrë pjesë personalisht në mesha, nuk e kanë braktisur domosdoshmërisht fenë. Ungjillizmi ka pasur prej kohësh një tendosje individualiste që i reziston idesë se besimi personal kërkon pjesëmarrjen në kishë. Shumë njerëz, lidhja e të cilëve me fenë e organizuar është gërryer, vazhdojnë të identifikohen fuqishëm si të krishterë.
Por rënia ka pasur ndikime shumë përtej spiritualitetit individual. Ndërsa lidhjet me komunitetet e kishës janë dobësuar, udhëheqësit e kishës që dikur i bashkonin besimtarët pas kauzave dhe kandidatëve kanë humbur ndikimin. Një klasë e re e liderëve të mendimit ka mbushur boshllëkun: personalitete të mediave sociale dhe podkaster, predikues dhe politikanë profetikë dikur të skajshëm.
“Shpëtimtari i vetëm që mund të shoh”
Në fillim të sezonit të primareve republikane të vitit 2016-ës kishte pak shenja që ungjillorët do i bashkoheshin Trump-it me aq entuziazëm sa në fund. Kur revista Ëorld, një botim kristian me ndikim, anketoi rreth 100 udhëheqës ungjillorë në dhjetor 2015, asnjëri prej tyre nuk e emëroi Trump-in si kandidatin e tyre të preferuar.
Por ndërsa Trump fitoi terren në zgjedhjet e hershme paraprake, forca e tij në rritje mes votuesve të bardhë ungjillorë u bë e qartë. Sondazhet treguan se kandidati i ardhshëm ishte më i popullarizuari midis një grupi në veçanti: ungjillorët e bardhë që rrallë ose kurrë nuk shkonin në kishë.
Ai gjithashtu do fitonte mbi frekuentuesit e rregullt të bardhë të kishës, një grup që anon nga republikanët. Por marrëdhënia e Trump me ungjillorët gjurmoi marrëdhënien e tij me Partinë Republikane. Ai kapitalizoi gërryerjen e besimit dhe pjesëmarrjes në institucionet qytetare dhe më pas, si president, i rindërtoi institucionet sipas përfytyrimit të tij.
Trump ngriti një grup pastorësh evangjelistë të panjohur dhe figura mediatike, të cilët shpesh ishin jashtë rrymës teologjike, por të palëkundur në përkushtimin e tyre ndaj tij. Ai mbrojti gjithnjë e më shumë të krishterët si një zonë elektorale, në vend që t’i nënvizonte vlerat e tyre, siç kishin bërë presidentët e mëparshëm. Mitingjet e tij morën një atmosferë ringjalljeje nëpër tenda.
“Njerëzit që e duan vendin e tyre dhe besojnë në Zot, por nuk kanë qenë tipikë që shkojnë në kishë, ai i ka futur ata njerëz në tufën e tij,” tha Jackson Lahmeyer, themeluesi i Pastors for Trump, një grup kombëtar i udhëheqësve të kishës që mbështesin ish-presidentin.
Jackson Lahmeyer në kishën që ai drejton në Tulsa, Okla. “Njerëzit që e duan vendin e tyre dhe besojnë në Zot, por nuk kanë qenë tipikë të kishave tipike – ai i ka ngritur ata njerëz në këmbë,” tha Lahmeyer për Trump
Në vitin 2008, më shumë se gjysma e republikanëve raportuan se shkonin në kishë të paktën një herë në muaj, sipas të dhënave që Burge përpiloi nga Studimi Zgjedhor Kooperativ në Universitetin e Harvardit. Në vitin 2022, më shumë se gjysma raportuan se shkonin në kishë një herë në vit ose më pak.
Vetë Trump është bërë model për të përqafuar ungjillizmin si identitet, jo si praktikë fetare. Në vitin 2020, ai njoftoi se nuk identifikohej më si një presbiterian, por si një “i krishterë jokonfeksional”, një traditë e lidhur ngushtë me ungjillizmin.
Ai është parë rrallë në kishë, por një sondazh këtë vjeshtë nga HarrisX për The Deseret Neës zbuloi se më shumë se gjysma e republikanëve e shohin Trump-in si një “person që beson”. Kjo është më shumë se çdo kandidat tjetër presidencial republikan i vitit 2024 dhe dukshëm më shumë se Presidenti Biden, një katolik i përjetshëm që merr pjesë shpesh në meshë.
Një numër në rritje njerëzish në shumë nga pjesët më të zellshme të Iowa-s që mbështesin Trump-in i përshtaten një profili fetar të ngjashëm me atë të ish-presidentit.
“Iowa është kulturalisht konservatorë, të krishterë jo praktikues,” tha Burge.
“Kjo është saktësisht baza e Trump.”
Në komunitetet bujqësore të kontesë Calhoun, për shembull, anëtarësimi në kishë ra 31 përqind nga 2010 në 2020 – rënia më e madhe në shtet – edhe pse 80 përqind e popullsisë vijoi të identifikohej në sondazhe si e krishterë. Më shumë se 70 për qind e votuesve të qarkut votuan për Trump-in në vitin 2020.
“Unë votova për Trump dy herë dhe do të votoj përsëri për të,” tha Cydney Hatfield, një oficere burgu në pension në Lohrville, një qytet me 381 banorë në County Calhoun.
“Ai është i vetmi shpëtimtar që unë mund të shoh.”
E rritur si Baptiste, zonja Hatfield nuk shkon më në kishë.
“Unë thjesht përpiqem të bëj mirë,” tha ajo. “Unë i lutem Zotit çdo natë.”
Për ungjillorët që nuk e përqafojnë politikën e Trump, identiteti i politizuar tashmë i bashkangjitur rregullisht me etiketën ka shkaktuar disa kërkime shpirtërore.
“Po bëhej shumë e vështirë,” tha Dale O’Connell, një pastor presbiterian në kontenë Lucas, i cili u tërhoq nga shërbimi në vitin 2016, pas 50 vjetësh, pjesërisht për shkak të një atmosfere gjithnjë e më të djathtë në disa nga kongregacionet ku ai shërbeu.
O’Connell, 82 vjeç, është liberal në politikën e tij dhe për vite e përshkroi veten si ungjillor. Por ai nuk e bën më.
“Unë nuk e di nëse ka një fjalë të kënaqshme politikisht dhe teologjikisht që mund ta gjej tani,” tha ai. “Unë me të vërtetë nuk e di.”
Dale O’Connell, një pastor presbiterian në pension, e përshkroi veten si ungjillor për vite me radhë, por jo më. “Unë nuk e di nëse ka një fjalë të kënaqshme politikisht dhe teologjikisht që mund ta gjej edhe tani,” tha ai
Kauza të reja, udhëheqës të rinj
Identiteti ungjillor në zhvillim e sipër tashmë po përzihet se si politikanët u bëjnë thirrje këtyre votuesve. Hulumtimi i Burge ka zbuluar se “të krishterët kulturorë” kujdesen relativisht pak për shkaqet e së drejtës fetare, si aborti dhe pornografia.
Në intervistat në të gjithë Iowa-n, të krishterët që nuk shkonin në kishë që mbështetën kandidatët republikanë, madje edhe ata që thanë se besonin në qeverisjen e vendit sipas parimeve të krishtera, përmendën emigracionin dhe ekonominë më shpesh si çështjet e tyre kryesore në zgjedhjet e këtij viti.
Ndërsa ata pothuajse në mënyrë universale kundërshtonin abortin, ata ishin gjithashtu shpesh skeptikë për politikat më pa kompromis që kandidatët si DeSantis kanë mbrojtur.
“Politika e abortit është një gjë që nuk e theksoj vërtet”, tha JoAnn Sëeeting, e cila e mori djalin e saj të klasës së tetë nga shkolla për të marrë pjesë në një tubim për Trump muajin e kaluar në Coralville, Iowa. Duke iu referuar përmbysjes së “Roe kundër Wade” në rastin e ligjit për abortin, ajo tha: “Më duket sikur politikat e vendosura për ne tani duket se po funksionojnë.”
Zonja Sëeeting e përshkroi veten si ungjillore, por nuk shkon më në kishë. Ajo e sheh ish-presidentin Trump si një njeri që beson në Zot dhe lutet. Por arsyet që ajo e mbështet atë, tha ajo, janë qasja e tij ndaj ekonomisë dhe përparimi i tij në ndërtimin e një muri përgjatë kufirit jugor.
Asaj i pëlqen edhe qëndrimi i prerë i tij.
“Ai nuk përpiqet t’i mbulojë gjërat,” tha ajo.
Ndryshimet në identitetin ungjillor kanë kërcënuar gjithashtu ndikimin e udhëheqësve ungjillorë, postet e të cilëve në kishat e mëdha, kompanitë e mediave të krishtera dhe organizatat e bazuara në besim për dekada i bënë ata ndërmjetës të pushtetit në politikën republikane.
Në muajt e fundit, kandidatët republikanë konkurruan për miratimin e Bob Vander Plaats, një ndërmjetës pushteti në politikën ungjillore të Iowa-s. Por sondazhet tregojnë se miratimi i tij për DeSantis-in në nëntor kishte pak efekt në besnikërinë e votuesve ungjillorë, të cilët vazhdojnë të favorizojnë gjerësisht Trump-in.
Vander Plaats tha se ai mendonte se “ka shumë më tepër vend për lëvizje” sesa sugjerojnë sondazhet.
Në tubimin e Trump në Coralville, ishte Joel Tenney, një ungjilltar vendas 27-vjeçar që nuk drejton një kishë, ai që mbajti lutjen e hapjes.
Turma iu përgjigj me qetësi recitimit të tij plot pasion të disa vargjeve biblike. Por pjesëmarrësit në tubim u gjallëruan kur ai la mënjanë Shkrimin e Shenjtë dhe u tha atyre atë që kishin ardhur të dëgjonin.
“Këto zgjedhje janë pjesë e një beteje shpirtërore,” tha Tenney.
“Kur Donald Trump të bëhet presidenti i 47-të i Shteteve të Bashkuara, do ketë hakmarrje ndaj të gjithë atyre që kanë promovuar të keqen në këtë vend”.
*Në klasë e mbajtur të dielave për t’u mësuar fëmijëve rreth krishterimit ose judaizmit.
VINI RE: Ky material është pronësi intelektuale e NY Times
Përgatiti për Hashtag.al, Klodian Manjani
