Ushtarët ekuadorianë në patrullë pas shpalljes së një emergjence kombëtare
Dy kartelet kryesore të drogës në Meksikë e kanë marrë me vete rivalitetin e tyre vdekjeprurës prej kohësh, ndërsa zgjerohen në tregje të largëta nga Azia në Australi në Afrikë. Megjithatë kurrë më parë me dhunë kaq intensive të bandave në rrugë që çoi në një deklaratë presidenciale në Ekudador për një “konflikt të armatosur të brendshëm”, javën e shkuar.
Persona të armatosur nga një bandë ekuadoriane që besohet se janë partnerë me Kartelin e Gjeneratës së Re Jalisco të Meksikës, pushtuan një stacion televiziv gjatë një transmetimi të drejtpërdrejtë dhe kërcënuan me armë e eksplozivë. Ndërkohë, një bandë rivale që besohet se mbështetet nga karteli Sinaloa i Meksikës bëri thirrje për paqe – në një deklaratë të lëshuar me sa duket nga kryeqyteti meksikan Mexico City.
Pse kartelet meksikane kanë shkuar në Ekuador? Dy janë arsyet kryesore, vendndodhja…dhe bananet.
Ekuadori është tërheqës si një pikë transporti për drogën, sepse vendi i Amerikës së Jugut është i vendosur mes dy prodhuesve kryesorë të kokainës, Kolumbisë dhe Perusë. Ekuadori është rrëmbyer nga varfëria, pandemia Covid-19, një sistem i dobët ligjzbatues dhe korrupsioni, por ka gjithashtu një tregti të madhe aktive dhe legjitime të jashtme.
Anijet lundrojnë drejt porteve në SHBA dhe Evropë me kontejnerë të mëdhenj me banana me Ekuadorin që është eksportuesi kryesor në botë dhe ngarkesat me banana janë vende të mira për të fshehur kokainën.
“Ju keni një ndërthurje faktorësh. Ka banana që ngarkohen në sasi të madhe kontejnerësh dhe objektesh mbulesë për t’u kontrabanduar nëpër botë, në Evropë, nga Evropa në Turqi dhe në pjesë të tjera të botës,” tha Vanda Felbab-Brown, një anëtare me rëndësi në Qendrën Strobe Talbott për Sigurinë, Strategjinë dhe Teknologjinë në Institutin Brookings.
Në pak vite, thonë ekspertët, përvoja dhe fuqia e karteleve meksikane e kanë kthyer Ekuadorin në pikën e dërgesës për pothuajse një të tretën e kokainës që hyn në Evropë.
Sipas një raporti të vitit 2023 nga Zyra e Kombeve të Bashkuara për Drogën dhe Krimin, “proporcioni i kokainës i raportuar në Zyrën Rajonale të Inteligjencës për Evropën Perëndimore me Ekuadorin e identifikuar si pikë nisjeje u rrit nga 14 për qind në 2018 në 29 për qind në 2020 dhe 28 për qind në 2021.”
Pjesa më e madhe e asaj kokaine ishte e lidhur me kartelet meksikane, të cilët janë zhvendosur në vendet prodhuese si Kolumbia pas marrëveshjeve së paqes të vitit 2016 atje me rebelët e majtë. Fushat e shkurreve të Coca-s në Kolumbi janë afruar gjithashtu më pranë kufirit me Ekuadorin për shkak të shpërbërjes së grupeve kriminale pas çmobilizimit të Forcave të Armatosura Revolucionare të Kolumbisë në vitin 2016.
Në Meksikë, nga ku kartelet transportojnë kryesisht fentanil dhe metaamfetaminë në Shtetet e Bashkuara, beteja midis karteleve Sinaloa dhe Jalisco ka shkaktuar një valë të vijueshme dhune dhjetëvjeçare.
Diçka e ngjashme mund të shihet në Ekuador, por me një ritëm jashtëzakonisht të shpejtë. Shkalla e vrasjeve në Ekuador u rrit në stratosferë nga rreth 6 vrasje për 100,000 njerëz në vitin 2016 – e krahasueshme me Shtetet e Bashkuara – në rreth 40 për 100,000 në vitin 2023, me pothuajse të gjithë rritjen në pesë provinca bregdetare.
Modeli i biznesit të karteleve meksikane jashtë vendit është kopjuar në masë të madhe nga aleatët e tyre vendas: vendos kontrollin mbi territorin duke rekrutuar bandat lokale me oferta armësh dhe parash. Pastaj luftoni pamëshirshëm kartelin rival për kontrollin e territorit.
“Ju do shihni kartelin Jalisco ose kartelin Sinaloa duke këmbëngulur që grupet kriminale lokale të ndajnë mendjen me kë do bëhen aleatë dhe të veprojnë dhunshëm kundër grupeve rivale që bëjnë një zgjedhje tjetër,” tha Felbab-Brown.
“Kjo ka ndodhur në Ekaudor prej kohësh,” tha ajo.
Problemi u përkeqësua kur kartelet meksikane ndaluan së paguari bandat lokale me para në dorë dhe filluan t’i paguanin ato me drogë, tha Fernando Carrión, një profesor i shkencave politike në Fakultetin e Shkencave Sociale të Amerikës Latine në Ekuador.
Presidenti i Ekuadorit Daniel Noboa, djathtas, viziton stafin në stacionin e televizionit TC që u pushtua me dhunë nga njerëz të armatosur javën e kaluar në Guayaquil. Shikuesit ndoqën drejtpërdrejt teksa burrat kërcënonin prezantuesit dhe stafin e studios me armë zjarri dhe eksplozivë
Bandat lokale “duhet t’i shesin ato droga në tregjet lokale dhe kjo i detyron bandat lokale të organizohen, rrit konsumin lokal të drogës dhe pastrimin e lekëve, dhe për këtë arsye gjithashtu rrit dhunën,” tha Carrión, pasi betejat në terren çojnë në rritjen e shkallës së vrasjeve.
Kjo është arsyeja pse ju nuk shihni kartele meksikane që dërgojnë trupat e tyre të blinduara, të armatosura rëndë ose automjetet e tyre të blinduara në Ekuador; Ekuadorianët po i kryejnë vetë vrasjet, në atë që Carrión e përshkruan si një formë kontraktimi.
“Ata lidhen në Ekuador me organizata të tjera në një skemë të jashtme,” tha Carrión.
“Në rastin konkret të dy grupeve meksikane, Sinaloa është i lidhur me ‘Choneros’, një nga bandat më të vjetra të Ekuadorit.
Karteli i Gjeneratës së Re Jalisco është i lidhur me Los Lobos, ose Ujqërit, që ashtu si vetë Jalisco është një bandë më e re, tha ai. Jalisco gjithashtu me sa duket punon me Tiguerones, banda që pushtoi stacionin televiziv këtë javë.
“Në këtë skemë kontraktimi, këto grupe lokale kryejnë detyra të caktuara,” tha Carrión, si ruajtja ose transportimi i dërgesave të kokainës nga toka në portet detare.
Fuqia e bandave lokale është e frikshme dhe shtrihet nga burgjet në rrugë.
Në gusht, kandidati presidencial Fernando Villavicencio u vra më pak se dy javë para zgjedhjeve. Ai ishte ankuar se kishte marrë kërcënime nga Choneros, banda e lidhur me kartelin Sinaloa. Disa muaj më vonë, gjashtë të dyshuar për atentatin, të gjithë kolumbianë, u vranë në burg, me sa duket për të mos folur.
Të dielën e kaluar, lideri i Choneros, Adolfo Macías, u arratis nga burgu ku mbahej. Që nga arratisja e dukshme e Macías, bandat kanë rrëmbyer oficerë policie dhe të burgosurit kanë marrë peng të paktën 178 personel korrektues, një pjesë e të cilëve janë liruar më pas.
Të martën, pas pengmarrjes së stacionit televiziv, presidenti Daniel Noboa i përcaktoi 20 banda të trafikut të drogës si grupe terroriste dhe autorizoi ushtrinë për t’i “asgjësuar”. Mbetet për t’u parë nëse qeveria mund të rimarrë epërsinë.
Ekuadori nuk është i vetëm. Vendet e largëta si Zelanda e Re dhe Australia kanë parë rritje të dhunës me mbërritjen e karteleve meksikane.
Sipas një raporti të vitit 2016 për Qendrën e Studimeve Strategjike dhe Mbrojtjes të Australisë nga Dr, Anthea Mçarthy-Jones, “për Australinë, shfaqja e karteleve meksikane të drogës në tregjet lokale paraqet sfida jo vetëm kriminale, por edhe strategjike”.
“Prania e tyre kërcënon jo vetëm të rrisë furnizimin e drogave të paligjshme në Australi, por të nxisë luftërat nëpër rrugë, të rrisë sasinë e armëve në vend, të kërcënojë burimet e sigurisë kufitare dhe të kërcënojë stabilitetin dhe qeverisjen e mirë të vendeve tranzite të Paqësorit Jugor”, sipas raportit.
Felbab-Broën tha se dhuna e nxitur nga kartelet meksikane po kërcënon vendet që më parë konsideroheshin paqësore. Vetë Ekuadori u promovua në mënyrë aktive vitet e fundit si një strehë e sigurt për pensionistët e Amerikës së Veriut, duke tërhequr dhjetëra mijëra syresh.
Emigrantët që jetojnë në qytetet bregdetare të Ekuadorit kanë ndjerë ndikimin e luftërave të drogës, ndërsa ata në rajonin e Andeve, në qytete më të sigurta si Cuenca, i kanë shpëtuar kryesisht pasojave.
“Agresionet dhe lufta bipolare dhe pangopshmëria e karteleve meksikane po sjellin efekte katastrofike në të gjithë Amerikën,” thotë Felbab-Broën.
“Po shfrytëzon dhe po hedh në erë tregje që konsideroheshin prej kohësh si vende të sigurta, këto ishuj stabiliteti dhe paqeje, si Kosta Rika, Kili.”
“Ekuadori është epiqendra e dhunës tani, është sjellje dramatike e pacipë, frikësimi, agresioni nga grupet kriminale lokale, kështu që është në ballë, por roli i karteleve meksikane ka qenë shkatërrues në jug të Chiapas, në kufirin e Meksikës me Guatemalën, në gjithë kontinentin.”
VINI RE: Ky material është pronësi intelektuale e Borderland Beat
