Pikërisht 31 vjet më parë, persona të armatosur detyruan 20 civilë të zbrisnin nga një tren në fshatin boshnjak Strpci. Ata u rrahën, u grabitën dhe më vonë u vranë.
Rasti, ishte një nga numrat e pallogaritshëm të mizorëve në luftërat e gjakatare që shkatërruan Jugosllavinë – dhe drejtësia në shumë raste të tilla është e dhimbshme dhe e ngadalshme.
Në kryeqytetin serb, Beograd, gjykimi i akuzuarve për masakrën në Strpc vazhdon, ndërsa të dyshuarit janë të lirë.
“Është e papranueshme që 30 vjet pas rrëmbimit dhe vrasjes së 20 civilëve në Strpci, autoritetet gjyqësore serbe e kanë të pamundur të zhvillojnë gjykime në mënyrë profesionale dhe të japin një vendim,” tha Fondi për të Drejtën Humanitare në Ballkan.
Rreth 130,000 njerëz u vranë në luftërat që shkaktuan shkëputjen e ish-Jugosllavisë në vitet 1990.
Në dekadat që pasuan, disa figura kryesore nga luftërat – përfshirë komandantin serb të Bosnjës, Ratko Mlladiç – janë ndjekur penalisht në një gjykatë ndërkombëtare në Hagë.
Shumë të tjerë janë gjykuar nga gjykatat lokale në të gjithë Ballkanin.
Por në Serbi, kriminelët e dënuar të luftës të liruar nga burgu kanë festuar me zyrtarët e lartë shtetërorë dhe janë përshëndetur në mediat pro-qeveritare. Disa kanë rifilluar karrierën e tyre politike ose kanë shkruar vepra të historisë revizioniste të shpërndara nga botuesit shtetërorë.
Në rastin e Strpcit, katër ish-anëtarë të një grupi paraushtarak të lidhur me ushtrinë serbe të Bosnjës morën dënime me burg që varionin nga pesë deri në 10 vjet pas një gjykimi fillestar që përfundoi në shkurt 2022.
Por vetëm një vit më vonë, vendimi u anulua. Një gjyq i ri u hap në janar. Natyra e fillimit dhe ndalimit të procedurave ka zemëruar grupet e avokatëve që kërkojnë drejtësi në gjykatat e krimeve të luftës.
Sipas padisë, një grup i posaçëm i armatosur u formua në Vishegrad, Bosnjë në shkurt 1993, i cili u ngarkua me rrëmbimin e pasagjerëve joserbë nga treni që lidh Beogradin me Tivarin në Mal të Zi.
Katër të akuzuarit në gjyq – Gojko Lukić, Duško Vasiljević, Jovan Lipovac dhe Dragana Đekić – janë të dyshuar për rrëmbimin e pasagjerëve në Strpci dhe dorëzimin e tyre tek vrasësit e tyre. Ekzekutuesit nuk janë identifikuar kurrë dhe nuk është bërë asnjë hetim për të zbuluar kush organizoi masakrën. Vetëm katër nga trupat e viktimave janë gjetur, rreth 70 kilometra larg skenës së rrëmbimit përgjatë brigjeve të liqenit Perucac.
Milan Lukić – një komandant paraushtarak serb i shquar i lidhur me grupin – u dënua me burgim të përjetshëm nga Gjykata Penale Ndërkombëtare për ish-Jugosllavinë për krime kundër njerëzimit, por ai kurrë nuk u dënua për rolin në vrasjet e Strpcit.
Dënimet jashtë Serbisë
Ndërsa Serbia është akuzuar për zvarritje në rastet e krimeve të luftës, vendet e tjera në rajon kanë treguar një angazhim më të madh në trajtimin e çështjes, duke përfshirë ndjekjen penale të anëtarëve paraushtarakë serbë. Një gjykatë në Mal të Zi e dënoi Nebojsha Ranisavljević në 2004 dhe e dënoi me 15 vjet burg për rolin e tij në rrëmbimet në Strpci. Dhe në Bosnjën fqinje, shtatë ish-anëtarë të grupit u dënuan në gusht 2023 me 13 vjet burg secili për pjesën e tyre në krim.
“Dënimet sigurisht duhet të ishin më të rrepta, por ato tregojnë njëfarë përgatitshmërie të shoqërisë në Bosnjë-Hercegovinë për të gjykuar kriminelët e luftës,” tha Edvin Kanka Ćudić, një specialist për krimet e luftës për Shoqatën për Kërkime Sociale dhe Komunikim në Bosnjë. për AFP.
Fatkeqësisht, nuk mund të thuhet e njëjta gjë për Serbinë, pasi që edhe gjykimet, si ajo e Strpcit, zgjasin shumë.
