Pagesat e para të dëmshpërblimit do të bëhen në javët e ardhshme për të mbijetuarit e përdhunimit të kohës së luftës nga ushtarët rusë gjatë pushtimit të Ukrainës, në një lëvizje që zonja e parë e Ukrainës, Olena Zelenska, e quajti “një hap të rëndësishëm drejt rivendosjes së drejtësisë”.
Deri në 500 të mbijetuar ukrainas të dhunës seksuale të lidhur me konfliktin janë identifikuar dhe shpërblehen me dëmshpërblime të përkohshme këtë vit, duke përfshirë mbështetjen financiare, mjekësore dhe psikologjike.
Zelenska tha: “Dëmshpërblimet për viktimat e shkeljeve të rënda të të drejtave të njeriut, përfshirë viktimat e dhunës seksuale të lidhur me konfliktin, nuk kanë të bëjnë vetëm me mbështetjen ekonomike. Është një hap i rëndësishëm drejt rivendosjes së drejtësisë.
“Dhe kjo drejtësi është e nevojshme jo vetëm në Ukrainë,” tha ajo. “Drejtësia për viktimat ukrainase të dhunës është tani një pasqyrë për vetë botën”.
Sipas Fondit Global të të mbijetuarve, i cili po administron projektin me Ukrainën duke përdorur fonde nga qeveritë donatore, do të jetë hera e parë që të mbijetuarve do t’u jepen dëmshpërblime gjatë një konflikti aktiv, përcjell The Guardian.
“Rehabilitimi dhe kompensimi është një element i dëmshpërblimeve, por ajo që të mbijetuarit e shohin shumë të rëndësishme është mirënjohja”, tha Esther Dingemans, drejtore e fondit, i cili u lançua në vitin 2019 nga laureatët e çmimit Nobel për paqen Dr Denis Mukwege dhe Nadia Murad për të ndihmuar të mbijetuarit nga dhuna seksuale.
“Skema e dëmshpërblimit ofron një konfirmim se ajo që u ndodhi atyre është e njohur zyrtarisht. Kjo gjithashtu dërgon një mesazh për komunitetin më të gjerë,” shtoi Dingemans.
Numri i përgjithshëm i ukrainasve që kanë pësuar dhunë seksuale të shkaktuar nga forcat ruse nuk dihet, pasi shumica e të mbijetuarve nuk i raportojnë krimet. Fondi Global i të mbijetuarve vlerëson se është në mijëra.
Pramila Patten, përfaqësuesja speciale e OKB-së për dhunën seksuale në konflikt, ka akuzuar Rusinë për përdorimin e përdhunimit si një “strategji ushtarake”, duke përmendur raste të ushtarëve “të pajisur me Viagra”.
Lyudmila Huseynova ishte një nga tetë civilet ukrainase të liruar si pjesë e shkëmbimit të parë të të burgosurave femra me Rusinë së bashku me 100 ushtarë ukrainas në tetor 2022. Ajo kishte kaluar tre vjet e burgosur nga forcat separatiste në provincën lindore të Donetsk.
“Unë kam qenë e lirë për më shumë se një vit, dhe ende nuk mund të fle natën,” tha ajo. “Zgjohem duke ndjerë mënyrën e neveritshme që më prekën.
“Fatkeqësisht ka ende shumë fajësime për viktimat, veçanërisht në komunitetet më të vogla rurale. Kur u lirova, ne as nuk e kuptonim se çfarë ishte dhuna seksuale e lidhur me konfliktin.”
Kur forcat separatiste pushtuan qytetin e saj të lindjes Novoazovsk në provincën Donetsk në vitin 2014, Huseynova u përfshi në ndihmën e fëmijëve jetimë në vijën e frontit duke mbledhur donacione nga e gjithë Ukraina. Por librat në gjuhën ukrainase që ajo u dha fëmijëve e çuan atë në paraburgim.
“Për tre vjet e 13 ditë, unë u mbajta në një kafaz të mbipopulluar,” tha ajo. “Nuk e pashë qiellin dhe ajri ishte i rënduar nga tymi i cigares.
“Kur u lirova, më duhej të mësoja sërish se si të përdorja këmbët dhe të merrja frymë me gjithë gjoksin”.
Pas lirimit, ajo u dërgua në një spital ushtarak në Dnipro, por stafi atje nuk ishte në gjendje të merrej siç duhet me një të mbijetuar të torturës seksuale.
“Spitali ishte i mbipopulluar dhe me staf të pamjaftueshëm,” tha Huseynova. “Nuk i fajësoj fare mjekët atje, por ata nuk ishin të përgatitur të merreshin me dikë si unë.
“Ata nuk dinin si të më afroheshin apo të flisnin me mua, gjë që shkaktoi më shumë dëme psikologjike në afat të gjatë.”
Ishte përvoja e saj që e shtyu Huseynovën të punonte me Fondin Global të Mbijetuarve dhe të bëhej një avokate e të mbijetuarve dhe grave të tjera që janë ende të burgosura. Ajo shpreson që viktimat e dhunës seksuale tani do të rrethohen me mbështetjen dhe mirëkuptimin që ajo nuk ishte në gjendje të kishte.
Fedir Dunebabin, përfaqësuesi i Global Survivors Fund në Ukrainë, tha:
“Ne e dimë nga kontekste të tjera se të mbijetuarit meshkuj të dhunës seksuale të lidhur me konfliktin rrallë kërkojnë ndihmë, por çuditërisht kjo nuk ka ndodhur në Ukrainë. Shumë të mbijetuar meshkuj po ecin përpara për të luftuar për të drejtat dhe drejtësinë e tyre.”
Dingemans tha se ajo shpresonte se vendet e tjera do të shikonin atë që po bënte qeveria ukrainase dhe se komuniteti ndërkombëtar “mund të mbështesë të mbijetuarit e konflikteve të tjera ashtu si ata mbështesin të mbijetuarit në Ukrainë, gjë që ne aktualisht nuk po e shohim”.
