Ndërsa njerëzit përgatiten të kthehen në Hënë pas një mungese prej më shumë se gjysmë shekulli, studiuesit kanë arritur në një qasje radikale për t’i mbajtur astronautët në formë, ndërsa po lundrojnë rreth topit të shkëmbit.
Për të parandaluar që eksploruesit hënorë të bëhen të dobët në mjedisin me gravitet të ulët, shkencëtarët sugjerojnë astronautët të shkojnë për të vrapuar. Por, duke qenë se kjo hapësirë, nuk është thjesht për çdo lloj vrapimi – studiuesit kanë këshilluar astronautët të vrapojnë disa herë në ditë rreth një “Muri hënor të vdekjes”.
Duke përdorur një Mur të Vdekjes – një cilindër gjigant prej druri i përdorur nga performuesit e marifeteve me motoçikleta që sfidon gravitetin – një vinç teleskopik 36 metra të lartë dhe disa korda bungee, studiuesit treguan se ishte e mundur që një njeri të vraponte mjaft shpejt në hënë.
“Jam i habitur që askush nuk e kishte idenë më parë,” tha Alberto Minetti, profesor i fiziologjisë në Universitetin e Milanos. “Kjo mund të jetë një mënyrë e përshtatshme për t’u stërvitur në hënë.” Dhe më e lehtë sesa ndërtimi i një baze hëne rrotulluese që gjeneron forcën, si rrota gjigante e Stacionit Hapësinor.
Njerëzit nuk kanë shkelur në Hënë që nga fundi i programit Apollo në 1972, por NASA dhe agjencitë e tjera hapësinore po përgatiten për një kthim, me misione afatgjata në habitate të përhershme. Astronautët Artemis të NASA-s do të fluturojnë rreth hënës vitin e ardhshëm me një mision pasues në sipërfaqe që në vitin 2026.
Mjedisi armiqësor hënor paraqet disa sfida, nga sigurimi që astronautët të kenë ajër, ushqim dhe ujë deri te mbrojtja e mirë kundër rrezatimit hapësinor. Por pa gravitetin normal për të punuar kundër, astronautët humbasin masën kockore dhe muskulore, së bashku me kontrollin e mirë të sistemit nervor të nevojshëm për lëvizjet e koordinuara, duke i bërë prioritet masat për të luftuar “çkushtimin”.
Llogaritjet nga Minetti dhe kolegët e tij tregojnë se njerëzit do ta kishin jashtëzakonisht të vështirë të vrapojnë rreth një Muri të Vdekjes në Tokë pa u rrëzuar. Por në gravitetin hënor, që është një e gjashta e asaj në Tokë, kjo është shumë më e lehtë. Sipas llogaritjeve të tij, vrapimi me më shumë se 8 mph duhet të jetë i mjaftueshëm.
Për të testuar idenë, dy studiues vrapuan rreth një Muri të Vdekjes 10 metra të gjerë ndërsa ishin të lidhur me një kordon bungee të varur nga vinçi. Instalimi emuloi gravitetin hënor duke hequr pesë të gjashtat e peshës së tyre trupore. Kombinuar me të dhënat e rutines, shkencëtarët arrijnë në përfundimin se vrapimi për disa minuta në fillim dhe në fund të çdo dite, duhet të gjenerojë mjaftueshëm forcë anësore, ose “gravitet artificial” për të mbajtur kockat dhe muskujt të fortë dhe për të mbajtur një kontroll të mirë të sistemit nervor.
Në vend që të transportojnë një Mur të vërtetë të Vdekjes në Hënë, astronautët mund të vendosen në habitate rrethore, duke i lejuar ata të vrapojnë rreth mureve të shtëpive të tyre, shkruan ekipi në Royal Society Open Science, përcjell The Guardian.
“Një cilindër horizontal i drejtimit sigurisht që premton të jetë një kundërmasë e dobishme për të ndihmuar në parandalimin e dekondicionimit në gravitetin e reduktuar në Hënë,” tha Maria Stokes, profesore e rehabilitimit neuromuskuloskeletor në Universitetin e Southampton. Por trajnimi specifik për jetën e përditshme dhe aktivitetet e punës do të ishte ende i nevojshëm, shtoi ajo, për të ruajtur aftësi të veçanta dhe për të siguruar që astronautët të operojnë të sigurt në sipërfaqe.
Nick Caplan, profesor i mjekësisë dhe rehabilitimit të hapësirës ajrore në Universitetin Northumbria, Newcastle, tha se propozimi ishte “sigurisht i ri”, por vuri në dyshim nëse habitatet e hershme hënore do të ishin mjaft të mëdha për të akomoduar pista të tilla vrapimi. Me kolegët, ai po punon për qasje të reja për të ushtruar në hapësirë dhe në hënë, duke përfshirë pranga për të ngjeshur gjymtyrët dhe për të kufizuar rrjedhën e gjakut.
“Ushtrimi i kufizimit të rrjedhës së gjakut është treguar në studimet në Tokë se jep përfitime të ngjashme të stërvitjes së muskujve, kockave dhe kardio-respiratorit që shihen normalisht gjatë ushtrimeve me intensitet më të lartë, me intensitete dhe kohëzgjatje shumë më të ulëta të stërvitjes,” tha Caplan. “Prandaj, kjo mund t’i bëjë kundërmasat ekzistuese të ushtrimeve më efektive për t’i mbajtur astronautët të shëndetshëm pa pasur nevojë për një Mur të Vdekjes hënore.”
