Cili është ligji që i lejon Mbretërisë së Bashkuar të arrestojë ose të deportojë të dyshuar për terrorizëm të huaj pa gjyq dhe si funksionon ai?
Nëpërmjet një artikulli të strukturuar me pyetje dhe përgjigje, BBC shpjegon sfondin e një sistemi gjyqësor të diskutueshëm dhe të fshehtë që ekziston brenda shtetit britanik.
Çfarë është Komisioni Special i Apelimit të Emigracionit?
Komisioni Special i Apelimeve të Emigracionit (Siac) është një nga gjykatat më të diskutueshme dhe padyshim më të fshehta brenda ligjit anglez.
Është vendi i apelimit për shtetasit e huaj që përballen me arrestim, deportim ose përjashtim nga MB për arsye të sigurisë kombëtare. Ajo ka të njëjtat kompetenca si Gjykata e Lartë dhe kryesohet nga gjyqtarë të lartë.
Seancat dhe vendimet e Siac nuk bëhen kurrë plotësisht të njohura për publikun ose për vetë apelantët, sepse përfshijnë dëshmi nga anëtarët e shërbimeve të fshehta të sigurisë që qeveria thotë se nuk mund t’i zbulojë.
Pse u krijua Siac?
Siac u krijua pasi qeveria humbi një rast në vitin 1996 në Gjykatën Evropiane të të Drejtave të Njeriut.
Gjykata tha se sistemi i vjetër nuk ishte një gjykatë e duhur dhe e drejtë sepse apelantët ose avokatët e tyre nuk mund të dëgjonin të gjitha provat mbi të cilat mbështetej Sekretari i Brendshëm.
Çfarë është rëndësia e lirimeve nga Siac?
Siac u projektua për të rregulluar këtë me një sistem avokatësh të kontrolluar për siguri, të ndarë nga ekipi ligjor i apelantit.
Derisa ndodhën sulmet e 11 shtatorit, Siac u përdor rrallë pasi deportimet e kësaj natyre ishin të rralla.
Parlamenti më pas prezantoi ligje më të rrepta kundër terrorizmit dhe u përjashtua nga një element i Konventës Evropiane për të Drejtat e Njeriut.
Në praktikë, kjo do të thotë se Sekretari i Brendshëm mund të urdhërojë arrestimin pa gjyq të të dyshuarve për terrorizëm të huaj, edhe nëse ai nuk ka prova të mjaftueshme për një gjyq penal.
Sapo ligji u miratua në fund të vitit 2001, 14 të dyshuar u arrestuan. Dy prej tyre zgjodhën të largoheshin nga vendi përfundimisht.
12 të tjerët u mbajtën në burgun e sigurisë së lartë Belmarsh dhe filluan apelimet e tyre përpara Siac.
Komisioni ka edhe një përgjegjësi tjetër. Ai duhet të dëgjojë rastet kur Sekretari i Brendshëm dëshiron të revokojë shtetësinë si një mënyrë për deportim. Deri tani vetëm një njeri është përpara komisionit sipas këtij ligji – predikuesi radikal islamik Abu Hamza.
Si funksionon kjo?
Kur Sekretari i Brendshëm arreston një të dyshuar, ai njofton Prokurorin e Përgjithshëm se vendimi i tij bazohet pjesërisht në “material të mbyllur”. Kjo është një shprehje e shkurtër për inteligjencën sekrete që mund të përfshijë raporte të operacioneve të spiunazhit, përgjime telefonike ose dëshmi të informatorëve brenda organizatave terroriste.
Prokurori i Përgjithshëm pastaj emëron një nga avokatët e kontrolluar për siguri “avokatët specialë” (SA) për të vepruar për apelantin.
Kontrolli i sigurisë nuk është një proces i thjeshtë. Hetimet, të kryera nga zyrtarë të lartë dhe anëtarë të MI5, shkojnë thellë në sfondin dhe situatën familjare të individit.
Qeveria dëshiron të dijë jo vetëm që individi mund t’i besohet me informacionin shumë të ndjeshëm – por nuk ka asnjë mundësi që ata të mund të shantazhohen ose detyrohen nga terroristët.
Pasi emërohet, SA ka të drejtë të shohë të gjitha provat sekrete që janë në duart e Sekretarit të Brendshëm. Në asnjë rrethanë ata nuk mund t’i zbulojnë asnjë prej tyre apelantit ose ekipit të tij ligjor.
Çfarë ndodh më pas?
Kur Sekretari i Brendshëm zbulon “materialin e hapur” për ekipin ligjor të apelantit, avokati special lejohet të marrë pjesë në takimet e tyre strategjike dhe të diskutojë çështjen në këtë nivel bazik.
SA pastaj vendos një ndarje virtuale midis vetes dhe apelantit dhe ekipit të tij ligjor.
Pasi kjo siguri është vendosur, Sekretari i Brendshëm zbulon të gjitha provat e tij, përfshirë materialin më të ndjeshëm të inteligjencës, për SA. Avokatët e Sekretarit të Brendshëm dhe SA shkojnë përpara komisionit dhe debatojnë nëse ndonjë prej këtyre provave të mbyllura duhet të hapet.
Nëse Siac vendos në favor të SA-së për të hapur disa prova, Sekretari i Brendshëm duhet ose t’i zbulojë ato ose t’i tërheqë ato. Komisioni nuk mund të detyrojë qeverinë të dorëzojë provat.
Si zhvillohen seancat kryesore?
Rasti kryesor përgjithësisht ngjan me një gjyq penal. Apelanti qëndron në dhomë ndërsa anëtarët e shërbimeve të sigurisë ose dëshmitarë të tjerë japin dëshmi, shpesh nga pas perdeve për të mbrojtur identitetin e tyre.
Organizatat, vendet dhe ngjarjet emërtohen ose përshkruhen – por shumë pak emra personalë dëgjohen.
Apelanti dhe ekipi i tij urdhërohen të largohen nga gjykata dhe avokati special e merr përsipër. Pas dyerve të mbyllura, ata kanë detyrë të sfidojnë provat në dosjen sekrete, por pa marrë udhëzime nga apelanti.
Pasi të arrijë një vendim, komisioni lëshon një gjykim të hapur për apelantin dhe publikun dhe një vendim të mbyllur, duke marrë parasysh të gjithë faktorët e dëgjuar në fshehtësi.
A ka të drejta të tjera apelimi?
Një nga elementët më të diskutueshëm të Siac është se Ministria e Brendshme ka dizajnuar sistemin për të parandaluar apeluesit që të ndërmarrin shqyrtime të mëtejshme gjyqësore të vendimit të Sekretarit të Brendshëm.
Nëse dikush humbet apelin e tij, ai mund të çojë çështjen e tij më tej, teorikisht në Dhomën e Lordëve, vetëm për një çështje ligjore.
Por, në rastin më të madh deri tani, Gjykata e Apelit mbështeti vendimin e Siac për të liruar një njeri, duke thënë se Sekretari i Brendshëm nuk kishte arsye ligjore për të kundërshtuar.
A ka ndonjë mbikëqyrje tjetër?
Siac rishikon rregullisht vazhdimin e arrestimit, edhe pse kjo është kryesisht një praktikë letre përveç nëse një apelant bën një apel të ri.
Parlamenti është i detyruar të rishikojë dhe të rinovojë rregullisht legjislacionin kundër terrorizmit, siç ka bërë që nga sjellja e masave speciale për Irlandën e Veriut në fillim të viteve 1970.
Ekziston gjithashtu një komitet këshilltarësh të lartë që kryen një auditim të vazhdueshëm, i kryesuar nga baroni liberal demokrat Lord Carlisle. Raporti i tij i parë kërkoi nga qeveria të heqë arrestimin e pacaktuar pa gjyq. Ai gjithashtu kërkoi një rishikim të rregullave të zbulimit të provave dhe sugjeroi një model të ri për rastet e terrorizmit që do të hiqte disa nga fshehtësia.
A mbetet Siac thellësisht e diskutueshme?
Po. Kritikët e sistemit thonë se avokati special është i kufizuar sepse ata nuk mund të ndërtojnë një çështje të duhur pa qenë në gjendje të diskutojnë provat me apelantin.
Amnesty International thotë se vendimet e komisionit mbështeten në një “standard shokuese të ulët të provës” sepse provat nuk mund të testohen me të njëjtat standarde si në gjykatat penale.
Ajo gjithashtu ka paralajmëruar se Siac mund të shkelë ligjin ndërkombëtar duke u mbështetur në prova të marra nga shërbimet e sigurisë së SHBA-së në kushte që ajo thotë se përbëjnë torturë ndaj të dyshuarve.
VINI RE: Ky material është pronësi intelektuale e BBC, përktheu Hashtag.al
