Vrasësi ishte vetëm 14 vjeç dhe kishte jetuar në shtëpitë e të rinjve nën mbikëqyrjen e autoriteteve që kur ishte tetë vjeç.
Një vit më parë, një bandë e ndihmoi djalin të arratisej, e vendosi në një hotel dhe i dha kanabis, ushqime dhe rroba të reja. Gjashtë ditë më vonë, anëtarët e bandës i thanë atij se ishte koha për t’u shpërblyer për mirësinë e tyre. Ata kishin një punë për të.
Së bashku me një tjetër të ri, i cili si i mitur nuk mund të identifikohet, qëlluan për vdekje një motoçiklist 33-vjeçar të “Hells Angels”. Ai u dënua nga një gjykatë e cila e përshkroi rastin si një vrasje me porosi të bandave.
Meqenëse ishte shumë i vogël për t’u dënuar, ai u kthye në shërbimet sociale dhe u dërgua në një shtëpi tjetër të miturish.
Suedia ka kohë që krenohet me një nga rrjetet më bujare të sigurisë sociale në botë, me një shtet që kujdeset për njerëzit e cenueshëm në të gjitha fazat e jetës.
Por këto ditë ka edhe një dallim tjetër: deri tani ka normën më të lartë për frymë të dhunës me armë në BE. Vitin e kaluar 55 persona u qëlluan për vdekje në 363 të shtëna në një vend me vetëm 10 milionë banorë. Për krahasim, kishte vetëm gjashtë të shtëna fatale në tre vendet e tjera nordike – Norvegji, Finlandë dhe Danimarkë – të kombinuara.
Në një numër në rritje rastesh, gjykatat kanë gjetur epideminë e dhunës që ka dalë nga arkipelagu i shtëpive të të rinjve në Suedi, të ndërtuara për t’i shërbyer qëllimit të dyfishtë të kujdesit për fëmijët nën kujdesin shtetëror dhe ndëshkimit të shkelësve të të rinjve.
Sipas rrëfimeve për këtë histori nga tetë burime, duke përfshirë një ish-anëtar bande, disa punonjës të shtëpive të të rinjve, prokurorë dhe kriminologë, shtëpitë janë kthyer në terrene rekrutimi për bandat, të cilat i përdorin ato për të regjistruar vrasës shumë të rinj për t’u burgosur.
Adoleshentët e trazuar kthehe në ‘kriminelë karriere’
Yayha, tani 23 vjeç, u dërgua për herë të parë në një shtëpi për të miturit në moshën 16-vjeçare, duke e gjetur veten të shtruar me shtatë djem të tjerë në një konvikt në Goteborg, qyteti port në bregun perëndimor të Suedisë që strehon portin më të madh në Skandinavi.
Babai i tij kishte vdekur disa vjet më parë. Ai kishte braktisur shkollën dhe ishte dënuar për sulm dhe vjedhje, rrahje të fëmijëve të tjerë dhe vjedhje të telefonave dhe rrobave të tyre.
Gjatë vitit të tij në shtëpi, anëtarët e një prej bandave kriminale të Goteborgut u bënë familja e tij e re, tha ai për Reuters në një kafene pranë portit të qytetit ku tani punon si marangoz pasi i shpëtoi jetës së bandës.
“Unë isha një adoleshent i trazuar kur hyra dhe dola një kriminel karriere. Kalova nga lufta dhe vjedhja e fëmijëve të tjerë në shitjen e drogës me kilogramë,” tha Yayha, i cili kërkoi që mbiemri i tij të mos përdorej për të parandaluar ish-bandën e tij që ta gjente.
“Je në kërkim të respektit, veshjes, unazave, parave por edhe miqësisë. Ata ishin njerëzit me të cilët shoqërohesh gjithsesi. Më vonë u bë më serioze dhe duhej të bëje gjëra që vërtet nuk i doje, por që është mënyra se si funksionon.”
Vala e dhunës ka lënë në hije gjithçka tjetër në politikën suedeze, duke nxitur ngritjen e një koalicioni të krahut të djathtë me mbështetjen e së djathtës ekstreme, e cila erdhi në pushtet në vitin 2022, duke i dhënë fund periudhës së fundit tetëvjeçare të qeverisjes nga socialdemokratët e Suedisë, parti politike mbizotëruese që nga vitet 1930.
Qeveria e re ka premtuar se do luftojë krimin. Deri më tani ajo ka kufizuar më tej politikat e mëparshme bujare të emigracionit të Suedisë, ka futur dënime më të ashpra për krimet me armë dhe i ka dhënë policisë fuqitë e shtuara të mbikëqyrjes. Edhe ushtria është thirrur për të ndihmuar.
“Është e qartë se sistemi ynë nuk është ndërtuar për këtë lloj kriminaliteti,” i tha Reuters-it ministri i Drejtësisë Gunnar Strommer.
Ai tha se qeveria po punonte për një rinovim të të gjithë sistemit të parandalimit të kriminalitetit të të rinjve, duke përfshirë dhënien e më shumë kompetencave për shërbimet sociale. Burgjet e reja të të rinjve do strehojnë kriminelët më të ashpër, duke i mbajtur ata të ndarë nga shtëpitë e të rinjve.
“Unë mendoj se është e qartë se në të vërtetë shtëpitë e drejtuara nga shteti kanë funksionuar si një lloj bazë rekrutimi nga rrjetet kriminale,” tha Strommer.
“Është një dështim monumental.”
‘Linkedin per kriminalet e rinj’
Shtëpitë e të rinjve të Suedisë kanë shkallë të ndryshme sigurie, me rreth 700 nga të rinjtë më problematikë të vendosur në 21 shtëpi të drejtuara nga një organ shtetëror, Bordi Kombëtar i Kujdesit Institucional (SiS).
Fëmijët me probleme sociale mund ta gjejnë veten duke fjetur në shtretër pranë atyre që kanë kryer krime të rënda. Shumica e fëmijëve qëndrojnë për më pak se një vit, por disa mund të mbahen deri në katër vjet.
Shtëpitë shpesh janë të rrethuara, me shkolla dhe parqe. Edhe pse të rinjtë nuk lejohen të largohen pa leje, siguria shpesh është e dobët.
Banorët kanë qasje në telefona dhe tableta duke bërë të mundur që anëtarët e bandës të kontaktojnë me ta nga jashtë. Në një çështje që po gjykohet tani, prokurorët kanë akuzuar një djalë 15-vjeçar për planifikimin dhe urdhërimin e tre vrasjeve në Stokholm nga brenda një shtëpie të rinjsh.
Birgitta Dahlberg, drejtuese e kujdesit për të rinjtë në SiS, i tha Reuters se ishte e padrejtë të fajësoheshin shtëpitë për paaftësinë e tyre për t’u marrë me shkelës të rëndë të dhunshëm, të cilët nuk ishin krijuar për t’i trajtuar.
“Kur bëhet fjalë për kriminalitetin e rëndë, është e drejtë të thuhet se legjislacioni nuk na ka dhënë kushtet e duhura,” tha ajo, duke vënë në dukje se deri në ndryshimin e rregulloreve vetëm disa javë më parë, stafi nuk kishte as autoritet të mjaftueshëm për t’u hequr celularin banorëve.
Fëmijët deri në moshën 12-vjeçare janë shpesh anëtarë të bandës që në momentin që mbërrijnë, tha Alexander, i cili punon në shtëpinë e Goteborgut ku qëndroi Jahja. Ai nuk pranoi të jepte mbiemrin e tij pasi nuk ishte i autorizuar të fliste publikisht.
“Nga 40 djemtë tanë, rreth gjysma janë të lidhur me bandat kur vijnë këtu,” i tha ai Reuters.
“Nëse vendosni dy fëmijë të rinj në një krah ku gjashtë nga tetë të burgosur janë me bandën e Foxtrot, nuk duhet një gjeni për të kuptuar se çfarë mund të ndodhë,” tha ai, duke iu referuar një prej bandave më të mëdha që besohet të ketë qindra anëtarë.
Dy punonjës të tjerë të shtëpisë së të rinjve, duke folur në kushte anonimiteti, dhanë rrëfime të ngjashme për anëtarësimin e shfrenuar në banda mes akuzave të tyre.
Në teori, shtëpitë e të rinjve synojnë të rehabilitojnë shkelësit e rinj për t’i parandaluar ata të bëhen kriminelë të rritur. Por sipas një raporti të publikuar javë më parë nga Zyra Kombëtare Suedeze e Auditimit që mbikëqyr qeverinë, nëntë nga dhjetë të rinj të lidhur me bandat në shtëpitë e të rinjve vijojnë të kthehen në krim dhe pothuajse tetë nga dhjetë përfundimisht përfundojnë në burg.
Shtëpitë e të rinjve duket se bëjnë më shumë dëm sesa mirë, tha prokurorja e Stokholmit Lisa dos Santos, e cila ka trajtuar shumë raste të krimeve të bandave të të rinjve.
“Një oficer policie i përshkroi ata si LinkedIn për kriminelë të rinj,” tha ajo.
“Ju pyesni se çfarë efekti kanë pasur në përhapjen e krimit në bandat kur bashkohen djem nga pjesë të ndryshme të vendit.”
Ndërsa ligji suedez lejon ndjekjen penale të njerëzve deri në 15 vjeç, ata nën 18 vjeç shumë rrallë dërgohen në burg edhe për krime të rënda. Dos Santos tha se bandat po e shfrytëzojnë këtë, duke rekrutuar qëllimisht fëmijë për të kryer akte që do të çonin në një dënim të gjatë me burg për një të rritur.
Sipas një raporti të policisë vitin e kaluar, Suedia ka rreth 14,000 kriminelë aktivë në banda dhe 48,000 njerëz të tjerë të lidhur lirshëm me bandat.
Vende të tjera evropiane si Holanda, Franca dhe Belgjika po luftojnë gjithashtu me bandat e dhunshme, por Suedia i ka kaluar të gjitha në dhunën me armë, me diferencë të madhe.
Në vitin 2022, kishte 73 të rinj në Suedi të moshës 15-20 vjeç të dyshuar për vrasje ose tentativë vrasjeje me armë zjarri, nga vetëm 10 një dekadë më parë, sipas Bordit për Parandalimin e Krimit, një agjenci qeveritare.
Sipas agjencisë së statistikave të BE-së, Eurostat, 25 persona të moshës 15-24 vjeç u vranë nga dhuna me armë në Suedi në vitin 2021, e dyta në BE vetëm pas Francës, e cila kishte 40 vdekje të tilla në një popullsi gjashtë herë më të madhe se ajo e Suedisë.
“Nils Duquet”, drejtor i Institutit Flemish të Paqes, një grup studimor kryesor evropian për dhunën me armë, tha se mbështetja e bandave suedeze te të rinjtë e rekrutuar për të kryer krime të dhunshme kishte krijuar një kulturë të ndryshme rreth armëve sesa gjetkë në Evropë.
Diku tjetër, bandat kriminale priren të rezervojnë qasje në armë për anëtarët më të vjetër dhe më të vjetër, tha ai. Në Suedi, më të rinjtë pritet të tërheqin këmbëzën.
“Për shkak se ka kaq shumë kriminelë të rinj me qasje në armë, kjo e bën atë kaq të dhunshëm,” tha Duquet.
VINI RE: Ky material është pronësi intelektuale e Reuters
Përgatiti për Hashtag.al, Klodian Manjani
