Për habi të madhe, Fronti i Ri Popullor (NFP) – një aleancë e gjerë e partisë së ekstremit të majtë “Franca e Papërkulur”, së cilës iu bashkuan socialistët, të gjelbërt dhe komunistët – doli në krye në raundin e dytë të zgjedhjeve parlamentare të Francës të dielën më 7 korrik.
Ndonëse kjo e bëri NFP forcën më të madhe politike në Asamblenë Kombëtare, ajo nuk ka një shumicë absolute. Me 182 vende për koalicionin e majtë, 168 për centristët e Presidentit Macron dhe 143 për Tubimin Kombëtar të ekstremit të djathtë (Rassemblement National, ose RN), Asambleja, dhoma e ulët, tani është e ndarë në tre blloqe të veçanta.
Macron i kërkoi Gabriel Attal të qëndronte përkohësisht si kryeministër për “stabilitetin e vendit” të hënën, por Franca po përballet me një peizazh politik që është i pa precedent që nga themelimi i Republikës së Pestë në 1958.
Ndërsa negociatat fillojnë për të krijuar një koalicion qeverisës, FRANCE 24 shikon skenarë të mundshëm që mund të shpalosen.
Skenari 1: Bashkëjetesa me NFP
182 vendet e NFP-së e bëjnë atë grupin më të madh parlamentar, por i mungojnë 289-ta e nevojshme për të formuar një shumicë në Asamblenë me 577 vende.
Pavarësisht mungesës së shumicës absolute, udhëheqësit e aleancës NFP i kërkuan Macron të emërojë një kryeministër nga radhët e tyre.
Themeluesi i France Unbowed (LFI), Jean-Luc Mélenchon tha se Macron kishte “për detyrë t’i bënte thirrje Frontit të Ri Popullor për të qeverisur”.
Ai u pasua nga udhëheqësja e Grens (EELV), Marine Tondelier: “Ne do të qeverisim,” tha ajo.
Në rast të emërimit të një kryeministri të NFP, Franca do të hynte në një periudhë të të ashtuquajturës bashkëjetesë – kur presidenti ka humbur shumicën qeverisëse në Kuvend dhe është i detyruar të emërojë një kryeministër nga një parti tjetër.
Ka pasur tre bashkëjetesa të mëparshme që nga fillimi i Republikës së Pestë në 1958 – gjatë mandatit të Presidentit socialist François Mitterrand, midis 1986 dhe 1988, dhe përsëri midis 1993 dhe 1995, dhe më pas nën Jacques Chirac midis 1997 dhe 2002.
Por në secilën prej këtyre periudhave të mëparshme të pushtetit të përbashkët, e djathta ose e majta kishin marrë një shumicë absolute në Kuvend.
“Është një fitore e vërtetë për Frontin e Ri Popullor, sepse askush nuk e parashikoi këtë dy javë më parë, dhe sot ai bëhet grupi kryesor në Asamblenë Kombëtare,” vëren specialisti i së drejtës kushtetuese Didier Maus. “Por do të kemi një situatë që nuk e kemi njohur kurrë më parë, me mungesën e një mazhorance të qëndrueshme, koherente, homogjene, shumë të ndryshme nga tre bashkëjetesat që kanë ndodhur më parë. Dhe nuk ka asnjë zgjedhje të natyrshme për kryeministër në këto rrethana politike.”
E formuar me nxitim pas shpërbërjes së Asamblesë Kombëtare, NFP tani përballet me sfidën e vendosjes për dikë që do të paraqitet si kryeministër.
Diskutimet filluan të dielën në mbrëmje. “Ne duhet të jemi në gjendje të paraqesim një kandidat brenda javës”, tha të hënën kreu i Partisë Socialiste Olivier Faure.
“Ne nuk kemi nevojë të kemi një qeveri të re të emëruar këtë javë, ne nuk jemi në asnjë nga skenarët e bashkëjetesave të mëparshme, ne po bëjmë gjithçka nga e para,” tha senatori socialist Corinne Narassiguin.
Nëse formohet një qeveri e udhëhequr nga NFP-ja, ajo mund të përpiqet të detyrojë legjislacionin përmes Kuvendit me dekret. Neni 49.3 i Kushtetutës lejon që një projekt-ligj të kalohet pa votim, një procedurë që u denoncua nga e djathta dhe e majta kur u përdor nga Macron, veçanërisht për të imponuar reformën e pensioneve.
“Ajo që është bërë nga 49.3 mund të zhbëhet me 49.3,” tha Faure në radio France Info, ndërsa sugjeroi se kjo nuk ishte një metodë ideale.
Nocioni i miratimit të projektligjeve me dekret u përjashtua nga Sandrine Rousseau, e cila u rizgjodh si deputete e Gjelbër (EELV), në një intervistë për BFMTV. “Fronti i Ri Popullor nuk do të qeverisë me 49.3. Ne do të respektojmë sovranitetin e Asamblesë Kombëtare dhe aftësinë e saj për të bërë ndryshime dhe për të punuar mbi projektligjet legjislative. Mendoj se duhet t’ia bëjmë këtë shumë të qartë popullit francez”.
Skenari 2: Attal kryeson një qeveri të përkohshme
Pas humbjes së partisë së presidentit të dielën, kryeministri Attal njoftoi se do të jepte dorëheqjen e tij, në përputhje me traditën.
“Sonte, partia politike që përfaqësova në këtë fushatë, edhe pse ka arritur një rezultat trefish më të lartë se sa ishte parashikuar në javët e fundit, nuk ka shumicën. Pra, në përputhje me traditën e Republikës dhe në përputhje me parimet e mia, nesër në mëngjes do t’i dorëzoj Presidentit të Republikës dorëheqjen time”, deklaroi ai pas publikimit të rezultateve.
Dorëheqja e tij u refuzua nga Macron për “stabilitetin e vendit”, ashtu siç kishte refuzuar dorëheqjen e ish-kryeministres Élisabeth Borne pas zgjedhjeve legjislative të vitit 2022, në të cilat presidenti humbi shumicën absolute në Kuvend.
Attal do të mbetet kryeministër për një periudhë të pacaktuar. Attal, i cili u rizgjodh të dielën në zonën e tij zgjedhore Hauts-de-Seine në periferi të Parisit, ka thënë se ishte i përgatitur të qëndronte “për aq kohë sa kërkon detyra”, përfshirë gjatë Lojërave Olimpike, të cilat fillojnë më 26 korrik.
Skenari 3: një koalicion ‘i stilit gjerman’
Mundësia tjetër është ajo e formimit të një “koalicioni të madh” mes grupeve të ndryshme politike, i cili do të bashkonte shumicën në Kuvend pas një kryeministri me konsensus. Kjo është një dukuri e rregullt në demokracitë parlamentare si Gjermania dhe Italia. Megjithatë, kjo qasje konsensuale nuk është përdorur kurrë në Republikën e Pestë.
Ideja e një koalicioni nuk duket shumë tërheqëse. Një aleancë e mundshme që varion nga e majta te centristët e Macron është përjashtuar rregullisht nga të dyja palët. Të dielën në mbrëmje, si lideri socialist Faure ashtu edhe ai i LFI-së Mélenchon përsëritën kundërshtimin e tyre ndaj këtij opsioni, duke thënë se ata ishin kundër “një koalicioni të të kundërtave”.
Vetëm Raphaël Glucksmann, bashkëthemelues i partisë Place Publique të qendrës së majtë, mori një qëndrim pak më ndryshe: “Do të duhet të sillemi si të rritur, të flasim, të diskutojmë, të dialogojmë”, deklaroi ai.
Nga ana e saj, partia e Macron ka përjashtuar në mënyrë të përsëritur çdo aleancë me France Unbowed – partia kryesore e aleancës së majtë me 74 deputetë.
Ideja e një aleance midis centristëve dhe konservatorëve të Les Républicains (LR) duket po aq e pamundur.
Laurent Wauquiez, një figurë udhëheqëse e Républicains, e cila së bashku me partitë e tjera të krahut të djathtë ka rreth 60 vende, ka përjashtuar përfshirjen e grupit të tij në çdo “negociate, kombinime, për të ndërtuar një shumicë të panatyrshme”.
Skenari 4: një qeveri e pakicës
Do të ishte një bast. Një qeveri teorikisht mund të emërohet pa mbështetjen e qartë të shumicës absolute të Kuvendit.
Dy qeveritë e mëparshme, nën kryeministrat Borne dhe Attal midis 2022 dhe 2024, kishin vetëm një shumicë relative prej 246 vendesh nga 577 (43% e vendeve) në Kuvend. Centristët e Macron ishin në gjendje të mbanin qeveritë e tyre në pushtet sepse opozita si në të djathtë ashtu edhe në të majtë nuk ishin në gjendje të bashkonin forcat për t’i rrëzuar ato.
NFP teorikisht mund të formonte një qeveri të pakicës, por do të kishte nevojë për mbështetjen e heshtur të përfaqësuesve të zgjedhur të partive të tjera politike. Kampi presidencial mund të formojë gjithashtu një qeveri të re, por do të përballet me të njëjtën kërkesë.
Në çdo rast, një qeveri e tillë pakicë do të jetonte nën kërcënimin e vazhdueshëm të një votimi mosbesimi nga Kuvendi, i cili mund ta detyronte kryeministrin të jepte dorëheqjen. Ajo do të luftonte për të qeverisur dhe do të detyrohej të kërkonte shumicën rast pas rasti për çdo projektligj.
“Një qeveri e pakicës mund të funksionojë nëse nuk është shumë larg shumicës. Por atëherë duhet të ketë një marrëveshje të heshtur me forcat e tjera politike për ta lënë këtë qeveri të vazhdojë me bazat e qeverisjes, dhe jo thjesht ta shpërbëjë menjëherë atë”, përmbledh konstitucionalisti Maus.
Skenari 5: një qeveri “teknokratike”
Nëse situata mbetet e bllokuar, mund të kërkohet emërimi i një qeverie “teknokratike”. Kjo do të përfshinte emërimin e ministrave jopartiakë – ekspertë dhe teknokratë – për të menaxhuar punën e përditshme të qeverisë dhe për të zbatuar reforma konsensuale. Marrëveshja, e cila është disi e paqartë, nuk është provuar kurrë nën Republikën e Pestë.
Qeveritë “teknokratike” janë përdorur për të qeverisur në Itali, veçanërisht me Mario Draghin midis 2021 dhe 2022. Por kjo zgjidhje ka qenë shpesh një zgjidhje afatshkurtër. Do të ishte e vështirë për një qeveri të tillë të vazhdonte në një afat të gjatë, në mungesë të legjitimitetit nga kutitë e votimit.
Skenari 6: Jo shpërbërje e re
Pasi Macron bëri thirrje për zgjedhje të parakohshme më 9 qershor, një rikthim në kutitë e votimit për të sqaruar situatën politike nuk mund të bëhet për vitin e ardhshëm.
Sipas nenit 12 të Kushtetutës, “shpërbërja e re nuk mund të bëhet në vitin pasues” të zgjedhjeve të tilla.
Mandati i Asamblesë së re Kombëtare do të vazhdojë të paktën deri në verën e vitit 2025.
Skenari 7: Macron jep dorëheqjen
“Nëse nuk ka shumicë, zgjidhja e ngërçit është që ai (Emmanuel Macron) të largohet”, tha Mélenchon përpara raundit të dytë të votimit. “Është normale, ai është përgjegjës për rrëmujën.”
Dorëheqja e Macron duket shumë e pamundur. Një ditë pasi shpërndau Kuvendin për të shpallur zgjedhje të parakohshme, ai tha se do të mbetet në detyrë “sido qoftë rezultati” i votimit.
