Një dështim masiv i teknologjisë ka shkaktuar kaos te sektori i udhëtimeve në mbarë botën, me shërbimet bankare dhe të kujdesit shëndetësor gjithashtu të goditura keq.
Fluturimet janë ndalur për shkak të ndërprerjes së sistemit informatik – një defekt që la shumë kompjuterë të shfaqin ekranet blu të gabimeve.
Kishte radhë të gjata, vonesa dhe anulime fluturimesh në aeroportet në mbarë botën, pasi pasagjerët duhej të kontrolloheshin manualisht.
Firma e sigurisë kibernetike Crowdstrike ka pranuar se problemi ishte shkaktuar nga një përditësim i softuerit të saj antivirus, i cili është krijuar për të mbrojtur pajisjet Microsoft Windows nga sulmet me qëllim të keq.
Microsoft ka thënë se po ndërmerr “veprime zbutëse” për t’u marrë me “ndikimin e zgjatur” të ndërprerjes.
BBC ka bërë një përmbledhje e asaj që dihet deri më tani për problemin.
Çfarë e shkaktoi ndërprerjen?
Kjo është ende pak e paqartë.
Crowdstrike është i njohur për prodhimin e softuerit antivirus, që synon të parandalojë hakerat që të shkaktojnë pikërisht këtë lloj ndërprerje.
Sipas shefit të Crowdstrike, George Kurtz, problemet po prekin vetëm kompjuterët Windows dhe asnjë sistem tjetër operativ dhe u shkaktuan nga një defekt në një përditësim të fundit.
“Çështja është identifikuar, izoluar dhe është vendosur një rregullim. Ky nuk është një incident sigurie apo sulm kibernetik ” tha ai.
Çfarë saktësisht ishte e gabuar me përditësimin nuk është zbuluar ende, por pasi një rregullim i mundshëm përfshin fshirjen e një skedari të vetëm, është e mundur që vetëm një skedar mashtrues mund të jetë në rrënjë të gjithë kaosit.
Kur do të rregullohet?
Mund të marrë pak kohë.
Kurtz i Crowdstrike, duke folur për NBC News, tha se ishte “misioni” i firmës të sigurohej që secili prej klientëve të saj të rikuperohej plotësisht nga ndërprerja.
“Na vjen shumë keq për ndikimin që u kemi shkaktuar klientëve, udhëtarëve, kujtdo që preket nga kjo, përfshirë kompanitë tona”, tha ai.
Që atëherë ai i ka thënë për CNBC se ndërsa disa sisteme mund të rregullohen shpejt, për të tjerët “mund të zgjasin orë, mund të jetë pak më e gjatë“.
Crowdstrike e ka krijuar rregulluesin. Por sipas atyre që dihet, do të duhet të aplikohet veçmas për secilën pajisje të prekur.
Cila është zgjidhja?
Diçka e rëndësishme për t’u theksuar këtu, është se pajisjet personale si kompjuteri juaj i shtëpisë ose telefoni celular nuk ka gjasa të jenë prekur – kjo ndërprerje po ndikon bizneset.
Microsoft po këshillon klientët që të provojnë një metodë klasike për t’i bërë gjërat të funksionojnë – duke e fikur dhe ndezur përsëri – në disa raste deri në 15 herë.
Gjigandi i teknologjisë tha se kjo ka funksionuar për disa përdorues të kompjuterëve personal (PC) ku kompjuteri nuk është në të njëjtin vend me ekranin.
“Mund të kërkohen disa rindezje (deri në 15 janë raportuar), por reagimi i përgjithshëm është se rindezja është një hap efektiv për zgjidhjen e problemeve në këtë fazë,” tha ai.
Gjithashtu po u thotë klientëve me njohuri më të thella kompjuterike se duhet të fshijnë një skedar të caktuar – të njëjtën zgjidhje që një punonjës i CrowdStrike ka ndarë në mediat sociale.
Por ky rregullim është menduar për ekspertë dhe profesionistë të IT-së, jo përdorues të rregullt
Kompjuterët do të kërkojnë një rindezje manuale në modalitetin e sigurt – duke shkaktuar një dhimbje koke masive për departamentet e IT kudo.
Cilat aeroporte janë prekur?
Problemet janë shfaqur në të gjithë botën, por fillimisht u vunë re në Australi dhe ndoshta u ndjenë më rëndë në industrinë e udhëtimeve ajrore, me më shumë se 3,300 fluturime të anuluara globalisht.
Aeroportet e Mbretërisë së Bashkuar panë vonesa, me radhë të gjata në Stansted dhe Gatwick të Londrës.
Ryanair tha se ishte “detyruar të anulonte një numër të vogël fluturimesh sot (19 korrik)” dhe këshilloi pasagjerët të identifikoheshin në llogarinë e tyre Ryanair, pasi të ishte kthyer në internet, për të parë se cilat janë opsionet e tyre.
British Airways anuloi gjithashtu disa fluturime.
Disa linja ajrore amerikane, veçanërisht United, Delta dhe American Airlines, ndaluan fluturimet e tyre rreth globit për pjesën më të madhe të së premtes. Transportuesit australiane Virgin Australia dhe Jetstar gjithashtu vonuan ose anuluan fluturimet.
Aeroportet në Tokio, Amsterdam dhe Delhi u ndikuan gjithashtu.
Ndërkohë, problemet kanë goditur edhe sistemet e pagesave, bankat dhe ofruesit e kujdesit shëndetësor në mbarë botën.
Kompanitë hekurudhore, duke përfshirë më të mëdhenjtë e Britanisë që drejtojnë Southern, Thameslink, Gatwick Express dhe Great Northern, paralajmëruan pasagjerët për vonesa.
Në Alaskë, shërbimi i urgjencës 911 u prek, ndërsa Sky News ishte jashtë transmetimit për disa orë të premten në mëngjes, në pamundësi për të transmetuar.
Ndikimi te njerëzit
Ndërprerja mund të ndikojë gjithashtu tek njerëzit që të paguhen në kohë.
Melanie Pizzey, kreu i Shoqatës Globale të Pagave, i tha agjencisë së lajmeve PA se ajo ishte kontaktuar nga “klientë të shumtë” të cilët nuk mund të hynin në programin e tyre të listës së pagave.
Ajo tha se ndërprerja mund të nënkuptojë se firmat nuk janë në gjendje të përpunojnë pagesat e stafit këtë javë, por mund të ketë gjithashtu një efekt të dëmshëm.
“Ne mund të shohim një prapambetje në lidhje me përpunimin e listave të pagave për fundin e muajit të ardhshëm, gjë që mund të vonojë punonjësit të marrin pagën e tyre mujore,” tha ajo.
Nëse jeni të shqetësuar për pajisjet tuaja personale, ne kemi disa lajme të mira.
Softueri në qendër të kësaj ndërprerjeje përdoret përgjithësisht nga bizneset, që do të thotë se kompjuterët personalë të shumicës së njerëzve nuk do të ndikohen.
Kjo do të thotë nëse po pyesni nëse keni nevojë të fshini një skedar të caktuar për të shmangur rindezjen e vazhdueshme të kompjuterit tuaj, përgjigjja e thjeshtë është jo, ju mos e bëni.
Çfarë është Crowdstrike?
Është një kujtesë e kompleksitetit të infrastrukturës sonë moderne digjitale që Crowdstrike, një kompani që nuk është saktësisht një emër i njohur, mund të jetë në zemër të një rrëmuje të tillë mbarëbotërore.
Firma amerikane, me seli në Austin, Teksas, është një kompani e listuar në bursën e SHBA-së, e shfaqur si në indekset S&P 500 ashtu edhe në indekset e teknologjisë së lartë Nasdaq.
Ashtu si shumë kompani moderne të teknologjisë, nuk ka një historik të gjatë. Ajo u themelua vetëm 13 vjet më parë, por është rritur duke punësuar rreth 8,500 njerëz.
Si ofrues i shërbimeve të sigurisë kibernetike, ajo tenton të thirret për t’u marrë me pasojat e sulmeve kibernetike.
Ajo ka qenë e përfshirë në hetimet e disa sulmeve kibernetike të profilit të lartë, si kur Sony Pictures iu hakerua sistemi i saj kompjuterik në 2014.
Por këtë herë, për shkak të një përditësimi të gabuar të softuerit të saj, një firmë që normalisht është pjesë e zgjidhjes së problemeve të IT-së, ka shkaktuar një të tillë.
Në raportin e fundit të fitimeve, Crowdstrike deklaroi një total prej afro 24,000 klientësh. Ky është një tregues jo vetëm i madhësisë së problemit, por edhe i vështirësive që mund të përfshihen në rregullimin e tij.
Secili prej këtyre klientëve është një organizatë e madhe në vetvete, kështu që është e vështirë të vlerësohet numri i kompjuterëve individualë të prekur.
