Presidenti francez Emmanuel Macron po viziton Serbinë, më pak se pesë muaj pasi ai priti homologun e tij serb në Paris. Kjo vjen ndërsa BE dhe Kina vazhdojnë të forcojnë lidhjet ekonomike me Beogradin – por a mund të ruajë Serbia një ekuilibër diplomatik?
Në krye të agjendës në bisedimet mes presidentit francez, Emmanuel Macron dhe homologut të tij serb, Aleksandar Vuçiç, do të jetë qasja ndaj mineraleve kritike, si litiumi.
Kjo është në përputhje me direktivat e Komisionit Evropian dhe strategjinë afatgjatë të BE-së për reduktimin e varësisë nga Kina, tha për Euronews Milan Antonijević, një studiues i lartë në Qendrën e Politikës së Jashtme.
“Projekti i minierave të litiumit ‘Emili’ në Francë, në zhvillim nga kompania Imerys, mund të shërbejë si bazë për bisedën mbi litiumin midis dy presidentëve,” shtoi Antonijević.
Balancimi i interesave BE-Kinë
Por arritja e ekuilibrit të duhur për Serbinë mund të rezultojë të jetë një sfidë, pasi politikëbërësit kërkojnë të përqafojnë Macron dhe marrëdhënie më të thella ekonomike dhe politike me BE-në, ndërkohë që sigurojnë që një nga investitorët e saj kryesorë, Kina, të mbetet gjithashtu i kënaqur.
Një çështje tregtare kryesore në agjendën si për BE-në ashtu edhe për Kinën është qasja në litiumin e Serbisë – një lëndë e parë kritike dhe komponent kyç i baterive të përdorura në automjetet elektrike.
Qëllimi strategjik për Serbinë? Të punojmë në harmoni me Kinën dhe BE-në pa rrezikuar përparimin dhe investimet.
Vuk Vuksanović, një studiues i lartë në Qendrën e Beogradit për Politikat e Sigurisë, tha për Euronews: “Beogradi beson se mund të ruajë këtë ekuilibër të pasigurt dhe logjika zbret në faktin se Pekini është i dobishëm për rrjedhën e kredive lehtësisht të arritshme dhe kapitalit investues.
“Por për sa kohë që Kina nuk e vendos qëllimin e saj të fitojë një terren në fushat strategjike ekonomike të Serbisë si infrastruktura 5G, mbrojtja dhe mineralet kritike, p.sh. litiumi, autoritetet serbe besojnë se mund të mbajnë një marrëdhënie me Pekinin pa u bërë një armik i BE-së apo i SHBA-së”.
Marrëveshja e litiumit të BE-së me Serbinë
Nënkryetari i Komisionit Maroš Šefčovič dhe kancelari gjerman Olaf Schulz nënshkruan një memorandum mirëkuptimi në Beograd muajin e kaluar, vetëm disa ditë pasi Beogradi dha dritën jeshile për korporatën anglo-australiane të minierave Rio Tinto për të rifilluar zhvillimin e minierave të litiumit në perëndim të vendit.
Ekzekutivi i BE-së tha se mbetet “plotësisht i përkushtuar” ndaj partneritetit – i fundit në më shumë se një duzinë që Brukseli ka nënshkruar për të reduktuar varësinë e tij nga Kina.
Dimitrije Milić, një drejtor programi në institutin me qendër në Beograd, New Third Way, tha për Euronews: “Projekti aktual i minierave të litiumit në Serbi është në përputhje me interesat e BE-së, projekti është i lidhur ngushtë me Aktin Evropian të Lëndëve të Para Kritike, i prezantuar në mars 2023.
“Kjo shtrirje ishte e parashikueshme, duke pasur parasysh se një pjesë e konsiderueshme e eksporteve serbe dhe investimeve të huaja direkte varen nga zinxhirët e furnizimit të industrisë automobilistike evropiane.”
BE kufizon varësinë nga Kina
Aktualisht, 97% e litiumit që përdor Bashkimi Evropian është nga Kina, siç u theksua nga Ursula von der Leyen gjatë fjalimit të saj të hapjes në Dialogun e Industrisë së Teknologjisë së pastër në Bruksel në 22 shkurt 2024.
“Ne kemi vërejtur se Kina, gjatë 20-30 viteve të fundit, ka blerë në mënyrë strategjike globalisht miniera. Ata marrin lëndën e parë, kanë procedurat e përpunimit në Kinë dhe më pas kanë monopolin për këtë lëndë të parë, kështu që ne jemi plotësisht të varur nga Kina”, tha ajo.
Đorđe Trikoš, një konsulent i komunikimit strategjik, theksoi gjithashtu për Euronews se si industria e automobilave ka një vlerë strategjike për Gjermaninë, ekonominë më të madhe të Evropës.
“Vetë burimi i litiumit në Evropë redukton kostot e transaksionit për kompanitë gjermane të makinave, duke i bërë makinat elektrike gjermane më të lira dhe për këtë arsye më të aksesueshme për klientët evropianë.
“Aq më tepër sepse prodhimi në Serbi do të përfshinte si minierat ashtu edhe përpunimin e litiumit,” shtoi Trikoš.
Niclas Frederic Poitiers, një studiues në Bruegel, foli gjithashtu për Euronews në lidhje me aktin balancues për Serbinë dhe ai vuri në dukje se si Kina e ka armatosur dominimin e saj në furnizimin e lëndëve të para kritike, si tokat e rralla, kundër Japonisë në të kaluarën.
“Evropa duhet të diversifikojë burimet e saj të litiumit për të siguruar që e njëjta gjë të mos ndodhë me industrinë e saj të baterive. Rafinimi është veçanërisht kritik. Në mënyrë ideale, Evropa do të kishte një gamë të gjerë vendesh burimi për furnizimet e saj. Projektet në Serbi e ndihmojnë këtë qëllim .”
Qasja e Kinës në litiumin e Serbisë
Kina, ndërkohë, ka burime të konsiderueshme të brendshme të litiumit të saj, kështu që nuk është aq e varur nga litiumi nga Serbia. Megjithatë, gjatë vizitës së fundit të liderit kinez Xi Jinping në Serbi, u raportua gjerësisht se si qasja në furnizimet me litium të Serbisë ishte ndër temat në agjendë.
Kina aktualisht zotëron shumë miniera dhe fabrika në të gjithë Serbinë, duke përfshirë minierën e saj më të madhe të bakrit. Kina gjithashtu ka dhënë miliarda hua për rrugë, ura dhe objekte përmes Iniciativës së saj “Një Brez një Rrugë, e cila financon zhvillimin e infrastrukturës.
“Investitori i vetëm më i madh i Rio Tintos është Kina, dhe së fundi ka hyrë në fuqi një Marrëveshje e Tregtisë së Lirë me Kinën, e cila përcakton se litiumi mund të eksportohet në Kinë me tarifë zero për qind. Pra, me siguri Kina do të përfitojë nga kjo,” pohon Gjorgje Dimitrov nga Qendra e Politikave Evropiane në Beograd.
