Mumja që besohet të ketë qenë dikur një minator kripe adoleshent, rreth 500 pes
Arkeologët besojnë se janë më pranë se kurrë për të kuptuar një minierë të lashtë kripe në Iran ku trupat e mintatorëve të vdekur janë ruajtur në një formë të frikshme pezull.
Mbetjet si zombi të këtyre ‘kriporeve’, disa të ngrira nën ritmin e frymës së fundit në varosjen e gjallë me të cilën u përballën datojnë të paktën që nga perandoria e parë që sundoi mbi rajonin, Dinastia Akaemenide e Persisë në vitete 550-330 para Krishtit.
Por një studim i ri sugjeron se njerëzit e parë që shijuan kripën e minierës mund të datojnë rreth katër mijë vjet më parë, bazuar në vendbanimet e zbuluara aty pranë.
Zbulimi pason një varg ekzemplarësh “të jashtëzakonshëm” të ruajtur me kripë të zbuluar në zonë, duke përfshirë një dele të mumifikuar 1600-vjeçare në vitin 2021.
Nga tetë minatorët e mumifikuar në kripore të zbuluar tani, shumica datojnë në epokën e perandorisë Akamenide, që sundonte deri në Egjipt në perëndim dhe në luginën e lumit Indus në juglindje, në zonat që tani janë pjesë e Pakistanit dhe Indisë.
Në kulmin e mbretërimit të kësaj dinastie, sipas studimit të ri, “miniera u braktis pas një katastrofe që u kushtoi jetën dhjetëra minatorëve”.
Provat tregojnë se operacionet e nxjerrjes së kripës nuk rifilluan për gati dy shekuj.
Efekti ‘higroskopik’ ose thithës i lagështirës nga depozitat e gjera të kripës në minierë, sipas Dr. Öhrström dhe kolegëve të saj në Grupin e Studimeve të Mumjeve të Universitetit të Cyrihut, i dehidratoi minatorët derisa ata u mumifikuan ‘natyrshëm’.
“Dehidratimi që rezulton, pengon rritjen e baktereve dhe ndalon dekompozimin”, shpjeguan Dr Öhrström dhe ekipi i saj në studimin e tyre të vitit 2021 për revistën PLoS One.
E vendosur në Iranin veriperëndimor, në provincën Zanjan, depozita masive e ‘kupolës së kripës’ e shfrytëzuar nga kjo minierë ka të ngjarë të përdorej nga shumë njerëz që jetonin aty pranë, thanë ekspertët.
Studimi i tyre i ri mblodhi së bashku të dhëna nga 18 gërmime arkeologjike aty pranë, që datojnë ‘nga parahistoria deri në periudhën islame’, duke shpresuar të përcaktojë se si në historinë njerëzore filluan minierat e kripës dhe nxjerrja e saj.
Mintatori i parë iranian u zbulua në dimrin e vitit 1993. Ai ishte një kokë e prerë, e ruajtur jashtëzakonisht mirë, me flokë të gjatë të bardhë dhe mjekër, si dhe një vath ari në veshin e majtë.
Datimi i kokës me karbon tregoi se minatori, jetoi gjatë viteve të hershme të Dinastisë Sasaniane nëvitete 220-390 pas Krishtit.
Kjo e ashtuquajtur periudhë sasanide ishte e fundit e perandorive persiane që sundoi përpara pushtimeve islame të shekullit të VII-të.
