Rusia ka krijuar një program armësh në Kinë për të zhvilluar dhe prodhuar drone sulmuese me rreze të gjatë për t’u përdorur në luftën kundër Ukrainës, sipas dy burimeve nga një agjenci e inteligjencës evropiane dhe dokumenteve të shqyrtuara nga Reuters.
IEMZ Kupol, një degë e kompanisë shtetërore ruse të armëve Almaz-Antey, ka zhvilluar dhe provuar përmes fluturimit një model të ri droni të quajtur Garpiya-3 (G3) në Kinë me ndihmën e specialistëve vendas, sipas një prej dokumenteve që Kupol i dërgoi Ministrisë ruse të Mbrojtjes në fillim të këtij viti duke përshkruar punën e tij.
Kupol i tha Ministrisë së Mbrojtjes në një përditësim të mëvonshëm se ishte në gjendje të prodhonte drone duke përfshirë G3 në shkallë të madhe në një fabrikë në Kinë, në mënyrë që armët të mund të vendoseshin në “operacionin special ushtarak” në Ukrainë, termi që Moska përdor për luftën.
Kupol, Almaz-Antey dhe Ministria ruse e Mbrojtjes nuk iu përgjigjën kërkesave për koment për këtë shkrim. Ministria e Jashtme e Kinës i tha Reuters se nuk ishte në dijeni të një projekti të tillë, duke shtuar se Pekini kishte masa të rrepta kontrolli për eksportin e dronëve ose mjeteve ajrore pa pilot (UAV).
Fabian Hinz, një studiues në Institutin Ndërkombëtar për Studime Strategjike, një institut i mbrojtjes me bazë në Londër, tha se dërgimi i UAV-ve nga Kina në Rusi, nëse konfirmohet, do ishte një zhvillim i rëndësishëm.
“Nëse shikoni atë që Kina dihet se ka dorëzuar deri tani, ishin kryesisht mallra me përdorim të dyfishtë, ishin përbërës dhe pjesë të tjera, që mund të përdoreshin në sistemet e armëve”, tha ai për Reuters. “Kjo është ajo që është raportuar deri tani. Por ajo që ne nuk kemi parë në të vërtetë, të paktën në burim të hapur, janë transferime të dokumentuara të sistemeve të tëra të armëve.”
Megjithatë, Samuel Bendett, një bashkëpunëtor i lartë në Qendrën për Sigurinë e Re Amerikane (CNAS), një institut kërkimor me bazë në Uashington, tha se Pekini do ngurronte të hapej ndaj sanksioneve ndërkombëtare për ndihmën e makinës luftarake të Moskës. Ai tha se nevojiteshin më shumë informacione për të vërtetuar se Kina ishte mikpritëse e prodhimit të dronëve ushtarakë rusë.
Këshilli i Sigurisë Kombëtare i Shtëpisë së Bardhë tha se ishte thellësisht i shqetësuar nga raporti i Reuters për programin e dronëve, i cili tha se dukej të ishte një shembull i një kompanie kineze që ofronte ndihmë vdekjeprurëse për një firmë ruse të sanksionuar nga SHBA-ja.
Shtëpia e Bardhë nuk ka parë asgjë që të sugjerojë se qeveria kineze ishte në dijeni të transaksioneve të përfshira, por Kina ka përgjegjësinë të sigurojë që kompanitë të mos ofrojnë ndihmë vdekjeprurëse për Rusinë për përdorim nga ushtria e saj, shtoi një zëdhënës.
Zyra e Jashtme e Britanisë i bëri thirrje Kinës që të ndalojë ofrimin e mbështetjes diplomatike dhe materiale për përpjekjet luftarake të Rusisë.
“Ne jemi jashtëzakonisht të shqetësuar nga raportet se Rusia po prodhon drone ushtarake në Kinë”, tha një zëdhënës.
“Kjo i shtohet një numri në rritje të provave me burim të hapur se kompanitë kineze po mundësojnë pushtimin e paligjshëm të Rusisë në Ukrainë. Furnizimi me armë do ishte një kontradiktë e drejtpërdrejtë me deklaratat nga Kina se ajo nuk do t’u siguronte armë palëve përkatëse në konflikt.”
G3 mund të udhëtojë rreth 2000 km me një ngarkesë prej 50 kg, sipas raporteve të Ministrisë ruse të Mbrojtjes nga Kupol, e cila u vendos nën sanksionet e SHBA në dhjetor 2023. Mostrat e G3 dhe disa modeleve të tjera të dronëve të prodhuara në Kinë janë dorëzuar te Kupol në Rusi për prova të mëtejshme, përsëri me përfshirjen e ekspertëve kinezë, thanë ata.
Dokumentet nuk identifikojnë specialistët kinezë të dronëve të përfshirë në projektin që ai përshkroi dhe Reuters nuk ishte në gjendje të përcaktonte identitetin e tyre.
Kupol ka marrë në dorëzim shtatë dronë ushtarakë të prodhuar në Kinë, duke përfshirë dy G3, në selinë e tij në qytetin rus të Izhevsk, sipas dy dokumenteve të veçanta të shqyrtuara nga Reuters, të cilat janë fatura të dërguara në Kupol në verë nga një firmë ruse thanë dy burimet evropiane të inteligjencës thanë se shërben si një ndërmjetës me furnizuesit kinezë. Faturat, njëra prej të cilave kërkon pagesë në juan kinez, nuk specifikojnë datat e dorëzimit ose nuk identifikojnë furnitorët në Kinë.
Dy burimet e inteligjencës thanë se dorëzimi i mostrave të dronëve në Kupol ishte prova e parë konkrete që agjencia e tyre kishte gjetur se dronët e tëra të prodhuara në Kinë i ishin dorëzuar Rusisë që nga fillimi i luftës në Ukrainë në shkurt 2022.
Ata kërkuan që as ata dhe as organizata e tyre të mos identifikoheshin për shkak të ndjeshmërisë së informacionit. Ata kërkuan gjithashtu që të mbahen disa hollësi në lidhje me dokumentet, duke përfshirë datat e tyre të sakta.
Standardet e dyfishta për shitjen e armëve
Burimet i treguan Reuters pesë dokumente gjithsej, duke përfshirë dy raporte Kupol në ministri në gjysmën e parë të vitit dhe dy faturat, për të mbështetur pretendimet e tyre për ekzistencën e një projekti rus në Kinë për prodhimin e dronëve për përdorim në Ukrainë. Programi nuk është raportuar më parë.
Raportet e Kupol nuk dhanë vendndodhje më të sakta për vendet që lidhen me projektin. Reuters gjithashtu nuk ishte në gjendje të përcaktonte nëse Ministria e Mbrojtjes i dha kompanisë dritën jeshile për të vijuar me prodhimin serial të propozuar.
Pekini ka mohuar vijimësisht se Kina ose kompanitë kineze kanë furnizuar Rusinë me armë për përdorim në Ukrainë, duke thënë se vendi mbetet asnjanës.
Në përgjigje të pyetjeve për këtë shkrim, Ministria e Jashtme i tha Reuters se pozicioni i Kinës paraqiste një kontrast me kombet e tjera me “standarde të dyfishta për shitjen e armëve”, për të cilët tha se “kishin hedhur benzinë në flakët e krizës ukrainase”.
Ministria tha në fillim të këtij muaji se nuk kishte kufizime ndërkombëtare në tregtinë e Kinës me Rusinë, kur iu përgjigj një raporti të Reuters se Kupol kishte filluar të prodhonte dronin ushtarak me rreze të gjatë Garpiya-A1 në Rusi duke përdorur motorë dhe pjesë kineze.
Dokumentet e reja të raportuara këtu tregojnë se Kupol në pronësi të shtetit ka shkuar më tej duke siguruar drone të plotë nga Kina.
Si Rusia, ashtu edhe Ukraina po garojnë për të rritur prodhimin e tyre të dronëve, të cilët janë shfaqur si armë shumë efektive në luftë.
David Albright, një ish-inspektor i armëve i OKB-së, i cili drejton grupin kërkimor të Institutit për Shkencën dhe Sigurinë Ndërkombëtare dhe ka kryer një punë të gjerë mbi bashkëpunimin kinez dhe rus në prodhimin e dronëve, i tha Reuters se Kupol mund të anashkalojë sanksionet perëndimore ndaj Rusisë duke ngritur një strukturë prodhimi në Kinë ku mund të kishte qasje në çipa dhe ekspertizë të përparuar.
Por Bendett në CNAS tha se Pekini kishte arsye për të ecur me kujdes: “Që të ekzistojë zyrtarisht një fabrikë që ndërton dronë për rusët, e ekspozon Kinën ndaj disa prej efekteve më të rënda të sanksioneve, kështu që nuk është e qartë shkalla në të cilën Kina do të ishte e gatshme të ekspozonte veten.”
Qeveria ukrainase nuk iu përgjigj një kërkese për koment për këtë artikull.
I krahasueshëm me droning Reaper të SHBA-së?
G3 është një lloj i përmirësuar i dronit Garpiya-A1, sipas raporteve të Kupol të dërguara në Ministrinë e Mbrojtjes. Ai u rimodelua nga ekspertë kinezë duke punuar në projektet e Garpiya-A1, thanë ata.
Kupol tha se brenda tetë muajsh, projekti në Kinë do ishte gati për të prodhuar një dron sulmi REM 1 të projektuar nga Kina me një ngarkesë prej 400 kg. Dy burimet evropiane të inteligjencës thanë se ky sistem do ishte i ngjashëm me dronin amerikan Reaper.
Burimet thanë se një tjetër firmë ruse e mbrojtjes e quajtur TSK Vektor veproi si ndërmjetës midis Kupol dhe furnizuesve kinezë në projekt. Ata thanë se firmat ruse kanë punuar me një kompani kineze të quajtur Redlepus TSK Vector Industrial, me qendër në Shenzhen, pa specifikuar rolin e Redlepus.
TSK Vektor dhe Redlepus nuk iu përgjigjën kërkesave për koment.
Një dokument i veçantë i rishikuar nga Reuters zbulon planet që përfshijnë Kupol, TSK Vektor dhe Redlepus për të krijuar një qendër të përbashkët kërkimore dhe prodhimit të dronëve ruso-kineze në zonën e posaçme ekonomike Kashgar në provincën Xinjiang të Kinës.
Reuters nuk ishte në gjendje të përcaktonte se kush e prodhoi dokumentin, i cili mbante logot e tre kompanive, ose të identifikonte marrësin e synuar.
“Baza e Përparuar e Kërkimit dhe Prodhimit të dronëve” prej 80 hektarësh do jetë në gjendje të prodhojë 800 dronë në vit, thuhet në dokument. Nuk është dhënë asnjë afat kohor se kur do jetë funksional.
Javën e kaluar, presidenti rus Vladimir Putin tha se ushtria e tij kishte marrë rreth 140,000 dronë në vitin 2023 dhe se Moska planifikon ta rrisë këtë numër dhjetëfish këtë vit.
“Kushdo që reagon më shpejt ndaj kërkesave në fushën e betejës fiton,” tha ai në një takim në Shën Petersburg për prodhimin e dronëve.
VINI RE: Ky material është pronësi intelektuale e Reuters
Përgatiti për Hashtag.al, Klodian Manjani
