Rendi global ekonomik dhe strategjik është në një lëkundje. Fuqia po bëhet gjithnjë e më shumëpolare. Historia është plot me shembuj të miqve që bëhen armiq dhe armikut që bëhen mik kur interesat kombëtare ndryshojnë.
Si shembull shërben vizita e vitit 1972 të antikomunistit Richard Nixon në Pekin. Me këtë në mendje, këtu është një udhëzues disi spekulativ për linjat e ardhshme të gabimeve të gjeopolitikës.
G-7 e udhëhequr nga Amerika përballet me BRICS
Grupi i Shtatë siç njihet ndryshe G7, i përbërë nga Kanadaja, Franca, Gjermania, Italia, Japonia, Britania e Madhe dhe SHBA, ka parë unitetin e tij të qëllimit të thellohet që nga pushtimi i Ukrainës nga Rusia në vitin 2022.
Grupi i ekonomisë së zhvilluar ka vendosur një kufi çmimi për naftën ruse, ka sanksionuar kompanitë e saj dhe gjithashtu ato që ndihmojnë Rusinë të anashkalojë kufizimet, ka ngrirë asetet ruse dhe ka derdhur miliarda dollarë ndihmë dhe kredi për Ukrainën për të financuar përpjekjet e saj të luftës.
Dorezat i janë hedhur edhe Kinës, me ministrat e Financave të G-7 që dënojnë atë që ata e quajtën në një deklaratë të përbashkët “përdorimin gjithëpërfshirës të praktikave jo-tregtare të Kinës që minojnë punëtorët, industritë dhe qëndrueshmërinë ekonomike”.
Por nëse G-7 mendonte se pjesa tjetër e botës do binte në linjë, është më mirë që kjo gjë të rimendohet. Grupi BRICS i ekonomive në zhvillim ka gjetur një jetë të re. Ajo që filloi si një akronim për Brazilin, Rusinë, Indinë dhe Kinën, e përfytyruar nga një ekonomist i Goldman Sachs Group Inc. në vitin 2001, është shndërruar në një klub të botës së vërretë pasi ato vende kërkojnë më shumë ndikim në skenën globale – dhe ndoshta mbrojtje kundër llojit të muskujve që G-7 ka përdorur kundër Rusisë.
Afrika e Jugut – “S” në shkurtim – u bashkua në vitin 2010. Në samitin e BRICS të vitit të kaluar, Irani, Emiratet e Bashkuara Arabe, Etiopia dhe Egjipti u bashkuan dhe zgjerimi nuk do përfundojë me kaq. Arabia Saudite po studion një ftesë për t’u regjistruar ndërsa Nigeria, Malajzia, Tajlanda dhe Tunizia janë ndër ato që kanë shprehur interes për ta bërë këtë.
Nën ombrellën e BRICS, tensionet dypalëshe – të tilla si mosmarrëveshjet kufitare midis Indisë dhe Kinës – mbeten. Kjo nuk e ka ndalur shtytjen për bashkëpunim ekonomik: sondazhi më i fundit vjetor ekonomik i Indisë nxjerr në pah përfitimet e tërheqjes së investimeve kineze për të rritur aftësitë e prodhimit.
Një fitore e Kamala Harris-it ka të ngjarë të bëjë që SHBA të vazhdojë përpjekjet e saj për të formësuar axhendën globale përmes G-7, ndërkohë që kërkon lidhje më të ngrohta me disa anëtarë të BRICS, si India, për të kundërshtuar ndikimin kinez.
Një presidencë e dytë e Trump mund të sinjalizojë kthimin në një qasje më ndërkombëtare ndaj politikës së jashtme – diçka që përputhet me vizionin e BRICS që nxit multipolaritetin dhe bashkëpunimin e bazuar në çështje duke mos theksuar aleancat, thotë Mihaela Papa, drejtoreshë e kërkimit dhe shkencëtare kryesore kërkimore në Qendra për Studime Ndërkombëtare në Institutin e Teknologjisë në Massachusetts.
Arritjet më të prekshme të grupit kanë qenë financiare. Vendet ranë dakord të grumbullojnë 100 miliardë dollarë rezerva valutore, të cilat mund t’i japin hua njëri-tjetrit gjatë emergjencave. Integrim më i madh mund të bëhet nëse grupi mund të zhvillojë një mekanizëm ndërkombëtar pagese dhe një shkëmbim drithi.
Por edhe pa këto hapa, ritmet më të shpejta të rritjes ekonomike të BRICS do nxisin lojtarët e tij përgjithësisht më pak demokratikë dhe më pak të orientuar nga tregu, që të përbëjnë një pjesë në rritje të ekonomisë botërore.
Në një rast të rrallë të dypartizizmit të SHBA-së, Kina është e vendosur në pikën proteksioniste të republikanëve dhe demokratëve. Kjo i lë disa kompani teknologjike japoneze dhe koreano-jugore që kanë mbetur të zbuluara në përballjen tregtare me Kinën, duke qenë se ato detyrohen të respektojnë kontrollet gjithnjë e më të rrepta mbi eksportet e lidhura me çipat që SHBA-ja ka vendosur.
Udhëheqësit në Japoni kujtojnë se industria e saj e çipave u pengua në vitet 1980 nga kërkesat e SHBA-së për të kufizuar eksportet e saj të gjysmëpërçuesve. Në ato ditë, Trump ishte kundër politikave industriale të Japonisë dhe jo të Kinës.
Samsung Electronics e Koresë dhe Toyota Motor e Japonisë kanë rritur investimet në prodhimin amerikan në përgjigje të politikave industriale të presidentit Joe Biden. Por ka edhe shenja se Japonia dhe Koreja po i mbrojnë bastet që kanë hedhur.
Udhëheqësit e tyre u takuan me kryeministrin Li Qiang, zyrtarin nr. 2 të Kinës, në maj në samitin e parë zyrtar trepalësh që nga viti 2019, duke detajuar planet për të mbajtur tregtinë dhe investimet në rrugën e duhur, për të forcuar bashkëpunimin në zinxhirët e furnizimit dhe për të përshpejtuar bisedimet për një marrëveshje të lirë tregtare.
Trump si president në vitin 2019 kritikoi aleancën e SHBA me Japoninë dhe vijon të dënojë atë që ai e sheh si një barrë të pabarabartë sigurie. Ai ka denoncuar gjithashtu koston e aleancës së SHBA me Korenë e Jugut.
Nëse Trump rimerr Shtëpinë e Bardhë, udhëheqësit në Seul dhe Tokio do ta gjejnë veten mes një fqinji kontinental gjithnjë e më të fuqishëm që të dy llogariten si tregu i tyre kryesor i eksportit dhe një aleat i largët dhe i paparashikueshëm. Japonia dhe Koreja e Jugut do mbeten pranë SHBA-së dhe skeptike për fuqinë e Kinës.
Por ekonomia do jetë “themelore për drejtimin e udhëtimit”, thotë Richard McGregor, bashkëpunëtor i lartë për Azinë Lindore në Institutin Loëy në Sydney. Nëse ekonomia kineze rimëkëmbet nga rënia e saj e tanishme dhe SHBA-ja lëkundet, të dy vendet “do përballen me shumë zgjedhje të pakëndshme”.
Lula merr modelin Milei
Kur Luiz Inácio Lula da Silva mundi Jair Bolsonaron në fund të vitit 2022, rikthimi i tij në presidencën e Brazilit mbuloi një seri fitoresh zgjedhore për kandidatët e krahut të majtë në Amerikën Latine. Dy vjet më vonë ai po ndjek një të sapoardhur libertar në Argjentinën fqinje, Javier Milei. Kushdo që del në krye mund të pretendojë udhëheqjen ideologjike të rajonit, duke vendosur potencialisht tonin për votat në Bolivi, Kili dhe Ekuador.
Lula ka luftuar për të rimarrë vitet e arta të dy mandateve të tij të mëparshme nga 2003 deri në 2011. Ai është grindur me shefin e bankës qendrore dhe kompaninë shtetërore të naftës, Petrobras, ndërsa bumi i mallrave që ai dikur udhëtonte drejt suksesit ekonomik është zbehur. Me rivalitetin SHBA-Kinë që ka përfshirë pjesën tjetër të botës, Lula ka qenë i ulur diku në mes. Polarizimi politik është i përhapur. Me Lulën mezi një javë në detyrë, mbështetësit e Bolsonaros u tërbuan nëpër Brasília.
Por Lula mori një rritje të papritur pasi ekonomia e Brazilit shënoi një tremujor të dytë të fortë në 2024. Kjo do të lehtësojë presionin mbi qeverinë e tij për të futur masa fiskale për nxitjen e rritjes, thotë Adriana Dupita, e cila mbulon Brazilin dhe Argjentinën për Bloomberg Economics.
Milei, pasi u fut në presidencë në tetor të vitit të kaluar në një platformë për të shtrënguar shtetin për të zbutur inflacionin prej gati 300%, ka miratuar një program shtrëngues ndëshkues. Shpenzimet konsumatore u zvogëluan dhe papunësia u rrit, pasi pensionet e vërteta dhe pagat publike janë shkurtuar. Më shumë se gjysma e argjentinasve tani jetojnë nën kufirin e varfërisë.
Megjithatë, ai ka vijuar të anketojë fuqishëm me votuesit e zemëruar nga dekada të keqmenaxhimit ekonomik. Inflacioni mujor, i cili arriti nivelin më të lartë të tre dekadave prej 25.5% në dhjetor kur Milei mori detyrën, ra në 4% në korrik.
Nëse Argjentina mund të bënte një rikthim dhe Brazili ngadalësohej, kjo mund të rriste profilin ndërkombëtar të Mileit.
“Por unë nuk e shoh që Milei e përdor atë për të rritur lidhjet tregtare ose ekonomike,” thotë Dupita, duke vënë në dukje se ai hoqi dorë nga planet për t’u bashkuar me BRICS – konferencën e të cilit Lula do ta mirëpresë në Brazil në 2025 – dhe hodhi poshtë një samit të paktit tregtar Mercosur.
“Në këtë kuptim, gjithashtu, ai është e kundërta e Lulës, i cili patjetër do përdorte çdo rëndësi ndërkombëtare për të zgjeruar ndikimin e tij brenda jugut global.”
VINI RE: Ky material është pronësi intelektuale e Bloomberg
Përgatiti për Hashtag.al, Klodian Manjani
