Gjatë karrierës më shumë se 30-vjeçare në ristrukturimin e korporatave, këshilltari Andreas Rüter i ka parë të gjitha: shkatërrimin e dotcom, 11 shtatorin, shkrirjen financiare globale, krizën e euros, pandeminë Covid-19. Por ajo që po ndodh tani në Gjermaninë e korporatave është “e paprecedentë” dhe “e një rendi krejtësisht të ndryshëm madhësie”, thotë Rüter, kreu i degës së AlixPartners.
Sektori shumë i rëndësishëm i automobilave, industria kimike dhe sektori inxhinierik i Gjermanisë janë të gjitha në rënie në të njëjtën kohë. Firma e Rüter është aq e mbingarkuar nga kërkesa për ristrukturim saqë po largon klientët e mundshëm.
Gjatë tre viteve të fundit, ekonomia më e madhe e Evropës është zhytur ngadalë por në mënyrë të qëndrueshme në krizë. Vendi nuk ka parë rritje domethënëse të PBB-së reale tremujore që nga fundi i vitit 2021 dhe PBB-ja vjetore është gati të tkurret për të dytin vit radhazi.
Prodhimi industrial, duke përjashtuar ndërtimin, arriti kulmin në vitin 2017 dhe ka rënë me 16 për qind që atëherë. Sipas të dhënave më të fundit të disponueshme, investimet e korporatave ranë në 12 nga 20 tremujorët e fundit dhe tani janë në nivelin e parë gjatë goditjes së hershme të pandemisë. Investimet e huaja direkte gjithashtu janë ulur ndjeshëm.
Drita në fund t tunelit nuk duket gjëkund. Në parashikimin e saj të fundit, FMN thotë se PBB-ja gjermane do rritet me vetëm 0.8 për qind vitin e ardhshëm. Nga ekonomitë më të mëdha dhe më të pasura në botë, vetëm Italia pritet të rritet po aq ngadalë.
Në sektorin e prodhimit, ku Gjermania është fuqia tradicionale e Evropës, gjërat duken veçanërisht të zymta. Volkswagen ka paralajmëruar mbylljen e fabrikave në shtëpi për herë të parë në historinë e saj. Thyssenkrupp 212-vjeçar, dikur një simbol i fuqisë industriale gjermane, është zhytur në një betejë në tryezat e bisedimeve për të ardhmen e departamentit të saj të çelikut, me mijëra vende pune në rrezik.
Prodhuesi i gomave Continental po kërkon të shkëputë biznesin e tij të vështirë në sektorin automobilave prej 20 miliardë eurosh. Në shtator, kantieri detar 225-vjeçar në pronësi të familjes Meyer Werft shmangu falimentimin me një paketë shpëtimi prej 400 milionë eurosh nga qeveria.
Robin Winkler, kryeekonomisti gjerman i Deutsche Bank, e quan rënien e prodhimit industrial si “rënia më e theksuar” në historinë e Gjermanisë pas luftës. Dhe ai nuk është i vetmi.
“Modeli i biznesit të Gjermanisë është në rrezik të madh, jo dikur në të ardhmen, por tani dhe këtu”, paralajmëroi në shtator Siegfried Russwurm, presidenti i Federatës së Industrive Gjermane (BDI). Një e pesta e prodhimit industrial të mbetur të Gjermanisë mund të zhduket deri në vitin 2030, tha ai. “Deindustrializimi është një rrezik i prekshëm.”
Këto parashikime të tmerrshme vijnë në një kohë të paqëndrueshmërisë politike në rritje. Marrëdhëniet midis partive në koalicionin e brishtë të kancelarit Olaf Scholz – socialdemokratët, të gjelbërtit dhe liberalët – janë drejt fundit, me dallimet e tyre politike aq të thella sa shumë presin që aleanca mund të shembet brenda disa javësh, duke sjellë zgjedhje të parakohshme.
Ndërsa qendra politike është dobësuar, partitë populiste si Alternativa për Gjermaninë e ekstremit të djathtë dhe Aleanca e majtë Sahra Wagenknecht (BSW) janë rritur, retorika e tyre e zjarrtë ka ngritur frikën për të ardhmen e një sistemi politik të ekuilibruar të bazuar në konsensus dhe kompromis.
Ekonomistët dhe drejtuesit e biznesit ia faturojnë problemet ekonomike të Gjermanisë kostove të larta të energjisë, taksave të larta të korporatave dhe kostove të larta të punës, si dhe atë që ata e përshkruajnë si burokraci të tepruar. Këto çështje janë ndërlikuar nga mungesa e punëtorëve të kualifikuar dhe gjendja e rëndë e infrastrukturës së vendit pas dekadash investimesh të pakta.
Ndërkohë, sipas agjencisë statistikore të vendit, konsumatorët nervozë gjermanë po kursejnë tani 11.1 për qind të të ardhurave të tyre, dy herë më shumë se kolegët e tyre amerikanë, duke e ngadalësuar kështu ekonominë edhe më tej.
Megjithatë jo të gjithë e shohin peizazhin të zymtë.
“Gjermania nuk është në rënie,” këmbënguli presidenti i Bundesbank Joachim Nagel në një fjalim në fund të shtatorit, duke vënë në dukje tregun e fortë të punës (numri i punëtorëve të papunë, 2.8 milionë, është në nivelin më të ulët në një dekadë dhe ekuilibrin e forte të llogarive të kompanive gjermane.
“Gjermania si vend për të bërë biznes është më e mirë se reputacioni i saj i tanishëm,” shtoi Nagel.
Megjithatë, Këshilli Gjerman i Ekspertëve Ekonomikë paralajmëron se vendi po përballet me një normalitet të ri të rritjes së ulët dhe paraqitjes së dobët ekonomike. Ai vlerëson se norma potenciale e rritjes – ritmi me të cilin ekonomia mund të zgjerohet pa u tendosur – është tani vetëm 0.4 për qind, nga 1.4 për qind, për shkak të mungesës së fuqisë punëtore dhe rritjes së dobët të prodhimtarisë.
Pas vitesh leksionesh turpëruese nga Berlini mbi reformën dhe disiplinën fiskale, pjesës tjetër të Evropës mund t’i falet ndjesia e të qenit të kënaqur nga gjendja e Gjermanisë. Por nëse kontribuesi më i madh neto i BE-së është në krizë, i gjithë blloku vuan. Gati dy të tretat e të gjitha importeve të Gjermanisë vijnë nga shtetet e tjera të BE-së dhe Berlini zyrtar përbën një të katërtën e PBB-së së BE-së. E kombinuar me problemet politike dhe ekonomike të Francës, kjo rrezikon të destabilizojë BE-në më gjerë.
“Për 15 vjet, ekonomia gjermane ishte si një anije që lundron me shpejtësi e ndihmuar nga era e favorshme,” thotë Clemens Fuest, president i institutit ekonomik me bazë në Mynih Ifo, duke vënë në dukje rritjen e fortë të punësimit, tepricat buxhetore dhe fitimet e industrisë së rëndë të mundësuara nga puna, reformat e tregut, normat e ulëta të interesit, gazi i lirë rus dhe tregtia e gjallë në botë.
“Tani po përballet me një erë shumë të forte kundër”.
Në një ditë në fund të tetorit, avulli ngrihet mbi një fabrikë kimike pranë lumit Rhine në Krefeld të Gjermanisë veriperëndimore dhe era e squfurit ndihet në ajër. Kimikatet janë prodhuar në këtë vend që nga viti 1877.
Brenda objektit, menaxheri Michael Vössing shpjegon se si forca e tij punëtore prej 280 personash e tret mineralin e titanit të zi në acid sulfurik të zier për të prodhuar dioksid titani, i përdorur për të zbardhur gjithçka, nga bojërat, plastika dhe pilulat tek tekstilet dhe pasta e dhëmbëve.
“Kimikisht, është një proces shumë i thjeshtë,” thotë Vössing, i cili ka punuar këtu për më shumë se 20 vjet. Në atë kohë, ai e ka parë Kinën të bëhet eksportuesi më i madh në botë i kimikateve. Duke treguar me dorë drejt fabrikës, tani në pronësi të grupit kimik britanik Venator, ai shton: “Të duhen vetëm para për ta ndërtuar këtë.”
Por paratë e gatshme janë bërë një kufizim serioz. Në maj, Venator mbylli degën e vetme gjermane që prodhonte dioksid titani, në Duisburg aty pranë dhe rreth 350 punonjës humbën punën. Fabrika ishte bërë financiarisht i paqëndrueshme, thotë shefi operativ i Venator, Mahomed Maiter.
E varur nga hidrokarburet e importuara, industria kimike – një nga sektorët më të mëdhenj të prodhimit të Gjermanisë – është dëmtuar rëndë nga rritja e çmimeve të energjisë që pasoi pushtimin rus të Ukrainës. Ndërsa çmimet e gazit duket se kanë arritur kulmin, këtë verë ato ishin ende tre herë më të shtrenjta se para luftës. Prodhimi kimik në Gjermani është 18 për qind nën nivelin e tij në 2018.
Ndërsa rimëkëmbja pas pandemisë e industrisë evropiane ende mbetet prapa, kërkesa për dioksid titani ka mbetur e dobët dhe një tepricë e importeve të pigmentit nga Kina e mbushi kupën. Këtë verë, BE-ja futi disa masa mbrojtëse kundër importeve që vinin nga Kina.
“Por është pak vonë” – thotë Maiter.
Një marrëdhënie e përmbysur me Kinën është në rrënjë të disa prej problemeve të tanishme të Gjermanisë. Shndërrimi i gjigantit aziatik nga tregu fitimprurës i importit në prodhues dhe eksportues në vetvete po shtrin disa nga shtyllat kryesore të ekonomisë gjermane përtej pikës së thyerjes. Ndërsa Kina gëlltiti 8 për qind të të gjitha eksporteve gjermane në vitin 2020, këtë vit shifra ka të ngjarë të jetë 5 për qind.
“Në vend që të importojnë mallra kapitale gjermane, prodhuesit kinezë janë kthyer në konkurrentë”, thotë ekonomisti i DWS, Elke Speidel-Walz.
Këto ndryshime janë ndoshta më të dukshme në industrinë e automobilave të profilit të lartë të Gjermanisë, veçanërisht në mesin e tre prodhuesve të mëdhenj të makinave të vendit, VW, Mercedes-Benz dhe BMW. Për pjesën më të madhe të dy dekadave të fundit, uria kineze për makinat gjermane dukej e pangopur dhe marzhet ishin shumë më të larta se në shtëpi.
Fitimet e lehta i joshën prodhuesit gjermanë të makinave të prodhojnë “më shumë nga të njëjtat makina” për vite me radhë, thotë Eberhard Weiblen, shefi i Porsche Consulting, një firmë këshillimore në pronësi të prodhuesit me të njëjtin emër. Por kjo strategji tani po përmbyset.
Markat e prodhuara në vend, vetëm me energji elektrike, si BYD, Nio dhe Xpeng, kanë tërhequr kinezë përmes automjeteve teknologjikisht të sofistikuara që, të mbështetura nga subvencionet, gjithashtu shiten me çmime shumë më të ulëta.
Gjermanët kanë një mundësi më të mirë për të mbrojtur pjesën e tregut në Evropë, thonë analistët, falë markës së fortë, bilanceve solide dhe buxheteve të forta të investimeve – për të mos përmendur vendimin e fundit të BE-së për të vendosur tarifa deri në 45 për qind për automjetet elektrike kineze.
Por numrat janë kokëfortë. Sipas VDA, shoqata e industrisë automobilistike të Gjermanisë, prodhimi i automjeteve në Gjermani arriti kulmin në vitin 2016 me 5.7 milionë makina; Vitin e kaluar numri ishte 4.1 milionë, më pak se një të katërtën.
Që nga viti 2018, 64,000 vende pune janë humbur në industry, gati 8 për qind e fuqisë punëtore të automobilave në vend – dhe dhjetëra mijëra të tjera janë në rrezik. Kërkesa e dobët për automjete elektrike nënkupton gjithashtu se nga viti i ardhshëm shumë markave mund të duhet të paguajnë gjoba të rënda për mungesën e objektivave gjithnjë e më të ashpra të BE-së për diokdisin e karbonit.
“E ardhmja e prodhuesve gjermanë të makinave do vendoset brenda dy deri tre viteve të ardhshme”, paralajmëron Weiblen.
Ndërsa gjërat janë padyshim të vështira për markat kryesore, furnitorët – të cilët punësojnë një të tretën e të gjithë punëtorëve gjermanë të makinave – përballen me probleme edhe më të mëdha. Makinat elektrike kanë nevojë për shumë më pak pjesë sesa automjetet me motorë me djegie të brendshme, me efekte të dukshme goditjeje për firmat e specializuara inxhinierike.
“Përparësitë tradicionale të Gjermanisë në teknologjitë e transmetimit dhe djegies po zëvendësohen,” thotë Holger Klein, shefi ekzekutiv i furnizuesit të saj të dytë më të madh të automobilave, ZF Friedrichshafen. E themeluar në vitin 1915 – fillimisht i quajtur Zahnradfabrik Friedrichshafen sipas vendlindjes së tij dhe fjalës gjermane për “fabrika e pajisjeve me dhëmbëza”, prodhimi i saj i parë – ZF solli 46.6 miliardë euro të ardhura në 2023.
Në një përpjekje për t’u përshtatur, ZF ka shpenzuar miliarda për blerjen e teknologjive të qëndrueshme, duke përfshirë një marrëveshje borxhi prej 7 miliardë dollarësh në vitin 2020 për të blerë kompaninë amerikan të specializuar për sistemet e frenimit Wabco.
Pavarësisht rritjes së shpenzimeve për R&D, që ndihmoi në dyfishimin e prodhimit të motorëve elektrikë në 18 muaj, ajo ka ulur dy herë perspektivën e saj për vitin 2024. Firma tani po përgatitet për një rënie prej 12 për qind në shitje dhe një rënie prej 40 për qind në fitimin operativ. Deri në vitin 2028, grupi po planifikon të shkurtojë deri në 14,000 vende pune në Gjermani – deri në një të katërtën e fuqisë punëtore të saj në Gjermani.
“Është periudha më sfiduese me të cilën është përballur ndonjëherë industria evropiane e automobilave”, thotë Klein.
Ekonomistët gjermanë dhe drejtuesit e biznesit kanë qenë prej kohësh të vetëdijshëm për krizën. Por për muaj të tërë, kancelari Scholz dukej se mohoi se kishte një problem. Në të vërtetë, në mars 2023 ai premtoi një mrekulli të dytë ekonomike, falë qindra miliarda eurove investimesh në teknologjinë e gjelbër.
“Gjermania brenda një kohe të shkyrtër do jetë në gjendje të arrijë normat e rritjes që është parë për herë të fundit në vitet 1950 dhe 60,” pohoi ai.
Në fillim të vitit 2024, kancelari hodhi poshtë paralajmërimet e tmerrshme nga shoqatat e biznesit për rënien industriale duke përmendur një fjalë të urtë të vjetër gjermane se “tregtarët ankohen gjithmonë”.
Për muaj të tërë, ai dhe ministrat e tij ishin kapur pas shpresës se ekonomia do fillonte të rimëkëmbej në gjysmën e dytë të këtij viti. Disa madje mbështetën idenë se një fitore e skuadrës gjermane të futbollit në turneun Euro 2024, do sillte një ndryshim atmosfere.
Në fund, skuadra u eliminua në çerekfinale dhe të dhënat ekonomike sa vinin e bëheshin më të errëta. Muajin e kaluar, ministrat pranuan se vendi po përballej me recesionin e tij të parë dyvjeçar që nga fillimi i viteve 2000. Ndërkohë, koalicioni i Scholz-it duket gjithnjë e më i paralizuar nga mosmarrëveshjet themelore rreth “frenimit të borxhit” kushtetues të Gjermanisë, se sa borxh publik lejohet të rrisë qeveria.
Në një fjalim kaustik që u bë viral gjatë verës, shefi ekzekutiv i Deutsche Börse, Theodor Weimer artikuloi dëshpërimin në rritje të ndjerë nga shumë njerëz në mesin e elitës së biznesit të Gjermanisë, duke thënë se kombi i tyre ishte në rrezik për t’u bërë një “vend në zhvillim”. Ai gjithashtu pretendoi se qeveria shihej si “budallaqe” nga investitorët ndërkombëtarë dhe po e kthente vendin në një “dyqan mbeturinash”.
Ndërsa retë ekonomike janë grumbulluar, retorika e Scholz ka filluar të zhvendoset. Në korrik, kabineti i tij miratoi një sërë reformash të dizajnuara për të stimuluar rritjen, duke përfshirë stimujt për kompanitë për të investuar dhe për punëtorët që të rihyjnë në tregun e punës, si dhe subvencionet e energjisë për disa kompani industriale – edhe pse shumica e këtyre masave duhet ende të të miratohet.
Scholz ka premtuar gjithashtu një “agjendë të re industriale”, muajin e kaluar duke thirrur krerët e biznesit dhe bosët e sindikatave në një samit për të diskutuar mbrojtjen e vendeve të punës në industri. Megjithatë, në një shenjë që tregoi se sa i përçarë është bërë koalicioni që ai drejton, ai nuk ftoi ministrin e tij të ekonomisë Robert Habeck të partisë së Gjelbër, as ministrin e tij të Financave, kreun e FDP-së, Christian Lindner, i cili mbajti një takim në të njëjtën ditë.
Drejtuesit e biznesit janë skeptikë se administrate në fuqi është e aftë të ndryshojë gjërat për mirë, duke përmendur pasigurinë e shkaktuar nga grindjet e koalicionit dhe politikat që ndryshojnë vazhdimisht.
“Kompanitë aktualisht nuk mund të mbështeten te qeveria gjermane për të zgjidhur shkaqet rrënjësore të problemeve”, thotë Rüter i AlixPartners.
Kjo ka ofruar një dritare për Friedrich Merz, kreun e opozitës Kristian Demokrate (CDU) – njeriu që shumë në Gjermani presin të jetë kancelari i ardhshëm i vendit. CDU ka krijuar një epërsi të fortë në sondazhe, edhe pse një numër i madh votuesish e mbajnë partinë dhe ish-udhëheqësen e saj, Angela Merkel, përgjegjëse për shumë nga sëmundjet aktuale të Gjermanisë.
Merz, megjithatë, ka kërkuar t’ia hedhë fajin drejtpërdrejt Scholz-it: “Pas tre vjetësh, 300,000 vende pune në industri janë humbur,” tha ai në një fjalim të fundit.
“Kjo nuk është trashëgimia e qeverive të mëparshme, ky është rezultat i politikës suaj ekonomike të tre viteve të fundit.”
Udhëheqësi i partisë konservatore ka premtuar të vendosë një “Agjendë 2030” për të ulur barrën e burokracisë, të cilën ai e përshkruan si “pengesë kryesore për rritjen”; për të ulur taksat për kompanitë; dhe për të përgjysmuar tarifat e rrjetit të energjisë elektrike për klientët industrialë, dhe në këtë mënyrë të përmirësojë konkurrencën e Gjermanisë. Modeli i tij është “Agjenda 2010” që kancelari Gerhard Schröder nxiti në vitin 2003, kur Gjermania, e përhumbur nga papunësia rekord e pasluftës, u pa si “i sëmuri i Evropës”.
Disa ndajnë optimizmin e Merz se, me politikat e duhura, Gjermania me të vërtetë mund ta kthejë rezultatin. Holger Schmieding, kryeekonomist në Bankën Berenberg, argumenton se vendi është ende në një pozitë shumë më të mirë se sa ishte në fillim të viteve 2000, për shkak të një tregu të fortë pune dhe financave të shëndosha publike.
Schmieding gjithashtu tregon për mesin e viteve 1990, kur Gjermania po luftonte me koston e ribashkimit, rritjen e papunësisë afatgjatë dhe humbjen e konkurrencës ndërkombëtare. “Ndërgjegjësimi se ka një problem është më i lartë sot se në atë kohë,” sugjeron ai, duke shtuar se, kushdo që fiton zgjedhjet federale të planifikuara për 2025, “qeveria e ardhshme mund dhe do t’i vendosë gjërat në rrugën e duhur”.
Optimistët gjithashtu theksojnë pikat e forta të Gjermanisë në sektorë të rinj, veçanërisht ata që lidhen me tranzicionin e gjelbër.
“Gjermania është në një vend të mirë për të krijuar vlera të reja në teknologjitë klimatike, automatizimin industrial dhe shëndetin,” thotë Michael Brigl, partner menaxhues në Boston Consulting Group, duke shtuar se këto mund të prodhojnë “rritje ekonomike” në të ardhmen e parashikueshme.”
Habeck ka kërkuar gjithashtu të projektojë besim. Duke paraqitur parashikimet e ulura të qeverisë muajin e kaluar, ai theksoi se, pavarësisht gjithçkaje, Gjermania ishte “plot pika të forta”. Ishte ekonomia e tretë më e madhe në botë, kishte kompani inovative “që mendojnë hap pas hapi e brez pas brezi”, institucione të pashembullta kërkimore dhe një fuqi punëtore shumë të trajnuar.
Por, pranoi ai, mjedisi ishte “i pakënaqshëm”.
“Megjithatë ne jemi në punë e sipër për të dalë nga kjo, siç kemi bërë kaq shpesh në historinë tonë,” tha ai.
“Ne do çlirohemi.”
VINI RE: Ky material është pronësi intelektuale e Financial Times
Përgatiti për Hashtag.al, Klodian Manjani
