Më shumë se 100,000 ushtarë janë akuzuar sipas ligjeve të dezertimit të Ukrainës që nga pushtimi i Rusisë në vitin 2022, sipas Prokurorit të Përgjithshëm të vendit.
Dezertimi po e vret ushtrinë ukrainase me fuqi punëtore dëshpërimisht të nevojshme dhe po dëmton planet e saj të betejës në një kohë vendimtare në luftën e saj me Rusinë.
Duke u përballur me çdo mungesë të imagjinueshme, dhjetëra mijëra trupa ukrainase, të lodhur dhe të zhveshur, janë larguar nga pozicionet luftarake dhe të vijës së parë për të rrëshqitur në anonimitet, sipas ushtarëve, avokatëve dhe zyrtarëve ukrainas. Njësi të tëra kanë braktisur postet e tyre, duke i lënë linjat mbrojtëse të cenueshme dhe duke përshpejtuar humbjet territoriale, sipas komandantëve ushtarakë dhe ushtarëve, përcjell Euronws.
Disa marrin leje mjekësore dhe nuk kthehen më, të përhumbur nga traumat e luftës dhe të demoralizuar nga perspektivat e zymta për fitore. Të tjerët përleshen me komandantët dhe refuzojnë të zbatojnë urdhrat, ndonjëherë në mes të përleshjeve.
“Ky problem është kritik,” tha Oleksandr Kovalenko, një analist ushtarak me bazë në Kiev. “Ky është viti i tretë i luftës dhe ky problem vetëm sa do të rritet”.
Edhe pse Moska është marrë gjithashtu me dezertime, ukrainasit që shkojnë në AWOL kanë nxjerrë në pah problemet e rrënjosura thellë në lidhje me ushtrinë e tyre dhe mënyrën se si Kievi po e menaxhon luftën, nga mobilizimi me të meta e deri te shtrirja dhe zbrazja e njësive të vijës së parë. Ajo vjen pasi SHBA i kërkon Ukrainës që të hartojë më shumë trupa dhe të lejojë rekrutimin e atyre që janë deri në 18 vjeç.
Associated Press foli me dy dezertorë, tre avokatë dhe një duzinë zyrtarësh dhe komandantë ushtarakë ukrainas. Zyrtarët dhe komandantët folën në kushte anonimiteti për të zbuluar informacionin e klasifikuar, ndërsa një dezertor e bëri këtë sepse kishte frikë nga ndjekja penale.
“Është e qartë se tani, me thënë sinqerisht, ne tashmë kemi shtrydhur maksimumin nga populli ynë,” tha një oficer i Brigadës 72, i cili vuri në dukje se dezertimi ishte një nga arsyet kryesore që Ukraina humbi qytetin e Vuhledar në tetor.
Më shumë se 100,000 ushtarë janë akuzuar sipas ligjeve të dezertimit të Ukrainës që nga pushtimi i Rusisë në shkurt 2022, sipas Zyrës së Prokurorit të Përgjithshëm të vendit.
Pothuajse gjysma kanë shkuar në arrati vetëm vitin e fundit, pasi Kievi filloi një lëvizje mobilizimi agresive dhe të diskutueshme që zyrtarët qeveritarë dhe komandantët ushtarakë pranojnë se ka dështuar në masë të madhe.
Është një numër jashtëzakonisht i lartë në çdo masë, pasi përllogariteshin rreth 300,000 ushtarë ukrainas të përfshirë në luftime përpara se të fillonte aksioni i mobilizimit. Dhe numri aktual i dezertorëve mund të jetë shumë më i lartë. Një ligjvënës me njohuri për çështjet ushtarake vlerësoi se mund të ishte deri në 200,000.
Shumë dezertorë nuk kthehen pasi u është dhënë leja mjekësore. Të lodhur nga qëndrueshmëria e luftës, ata janë të plagosur psikologjikisht dhe emocionalisht. Ata ndjehen fajtorë për pamundësinë për të mbledhur vullnetin për të luftuar, zemërim për mënyrën se si po drejtohet përpjekja e luftës dhe zhgënjimi që duket e pafitueshme.
“Të heshtësh për një problem të madh vetëm sa e dëmton vendin tonë,” tha Serhii Hnezdilov, një nga pak ushtarët që flet publikisht për zgjedhjen e tij për të dezertuar. Ai u akuzua menjëherë pasi AP e intervistoi atë në shtator.
Një tjetër dezertor tha se fillimisht u largua nga njësia e tij e këmbësorisë me leje sepse kishte nevojë për operacion. Në kohën kur i kishte mbaruar leja, ai nuk mundi të kthehej.
Ai ka ende makthe për shokët që pa të vrarë.
“Mënyra më e mirë për ta shpjeguar është të imagjinoni se jeni ulur nën zjarrin që vjen dhe nga ana e tyre (ruse), janë 50 predha që vijnë drejt jush, ndërsa nga ana jonë, është vetëm një. Pastaj sheh sesi miqtë e tu po bëhen copë-copë dhe e kupton se çdo sekondë mund të të ndodhë”, tha ai.
“Ndërkohë djemtë (ushtarët ukrainas) 10 kilometra larg ju urdhërojnë në radio: ‘Vazhdoni, mbajeni veten. Gjithçka do të jetë mirë”, tha ai.
Hnezdilov gjithashtu u largua për të kërkuar ndihmë mjekësore. Para se t’i nënshtrohej operacionit, ai deklaroi se po dezertonte. Ai tha se pas pesë vjet shërbimi ushtarak, nuk shihte asnjë shpresë për t’u çmobilizuar ndonjëherë, pavarësisht premtimeve të mëparshme nga udhëheqja e vendit.
“Nëse nuk ka afat të fundit (për shërbimin ushtarak), ai kthehet në burg – psikologjikisht bëhet e vështirë të gjesh arsye për të mbrojtur këtë vend,” tha Hnezdilov.
Dezertimi i ka kthyer planet e betejës në rërë që rrëshqet në majë të gishtave të komandantëve ushtarakë.
AP mësoi për raste në të cilat linjat mbrojtëse ishin komprometuar rëndë sepse njësi të tëra kundërshtuan urdhrat dhe braktisën pozicionet e tyre.
“Për shkak të mungesës së vullnetit politik dhe menaxhimit të dobët të trupave, veçanërisht në këmbësorinë, ne sigurisht që nuk po lëvizim në një drejtim për të mbrojtur siç duhet territoret që ne kontrollojmë tani,” tha Hnezdilov.
Ushtria e Ukrainës regjistroi një deficit prej 4,000 trupash në front në shtator, kryesisht për shkak të vdekjeve, lëndimeve dhe dezertimeve, sipas një ligjvënësi. Shumica e dezertorëve ishin mes rekrutëve të fundit.
Kreu i shërbimit ligjor të një brigade, i cili është përgjegjës për përpunimin e rasteve të dezertimit dhe përcjelljen e tyre tek zbatimi i ligjit, tha se ai ka pasur shumë prej tyre.
“Gjëja kryesore është që ata largohen nga pozicionet luftarake gjatë armiqësive dhe shokët e tyre vdesin për shkak të saj. Kemi pasur disa situata kur njësitë kanë ikur, të vogla apo të mëdha. Ata ekspozuan krahët e tyre dhe armiku erdhi në këto krahe dhe vrau vëllezërit e tyre me armë, sepse ata që qëndronin në pozicione nuk e dinin që nuk kishte njeri tjetër përreth”, tha zyrtari.
Kështu Vuhledar, një qytet në majë të kodrës që Ukraina e mbrojti për dy vjet, humbi brenda disa javësh në tetor, tha oficeri i Brigadës 72, i cili ishte ndër të fundit që u tërhoq.
E 72-ta ishte shtrirë tashmë në javët para rënies së Vuhledarit. Vetëm një batalion i linjës dhe dy batalione pushkësh e mbajtën qytetin afër fundit dhe udhëheqësit ushtarakë madje filluan të tërhiqnin njësitë prej tyre për të mbështetur krahët, tha oficeri. Duhet të kishte 120 burra në secilën prej kompanive të batalionit, por radhët e disa kompanive ranë në vetëm 10 për shkak të vdekjeve, lëndimeve dhe dezertimeve, tha ai. Rreth 20% e ushtarëve të zhdukur nga ato kompani kishin shkuar në arrati.
“Përqindja është rritur në mënyrë eksponenciale çdo muaj,” shtoi ai.
Përforcime u dërguan sapo Rusia u vu në dukje në pozicionin e dobësuar të Ukrainës dhe sulmoi. Por më pas u larguan edhe përforcimet, tha oficeri. Për shkak të kësaj, kur një nga batalionet e Brigadës 72 u tërhoq, anëtarët e saj u qëlluan me armë, sepse nuk e dinin se askush nuk po i mbulonte, tha ai.
Megjithatë, oficeri nuk ushqen vullnet të keq ndaj dezertorëve.
“Në këtë fazë, unë nuk dënoj asnjë nga ushtarët e batalionit tim dhe të tjerëve. Sepse të gjithë janë vërtet të lodhur, “tha ai.
Prokurorët dhe ushtria do të preferonin të mos ngrinin akuza kundër ushtarëve të AWOL dhe ta bënin këtë vetëm nëse nuk arrijnë t’i bindin ata të kthehen, sipas tre oficerëve ushtarakë dhe një zëdhënësi për Byronë Shtetërore të Hetimit të Ukrainës. Disa dezertorë kthehen, vetëm për t’u larguar përsëri.
Shtabi i Përgjithshëm i Ukrainës tha se ushtarëve u jepet mbështetje psikologjike, por nuk iu përgjigj pyetjeve të dërguara me email në lidhje me numrin e numrit të dezertimeve në fushën e betejës.
Pasi ushtarët akuzohen, mbrojtja e tyre është e ndërlikuar, thanë dy avokatë që marrin raste të tilla. Ata fokusohen në gjendjen psikologjike të klientëve të tyre kur ata u larguan.
“Njerëzit nuk mund të përballojnë psikologjikisht situatën në të cilën ndodhen dhe nuk u ofrohet ndihmë psikologjike”, tha avokatja Tetyana Ivanova.
Ushtarët e liruar nga dezertimi për arsye psikologjike krijojnë një precedent të rrezikshëm, sepse “atëherë pothuajse të gjithë janë të justifikuar (të largohen), sepse nuk ka mbetur pothuajse asnjë person i shëndetshëm (në këmbësorinë)”, tha ajo.
Ushtarët që mendojnë të dezertojnë kanë kërkuar këshillën e saj. Disa ishin dërguar për të luftuar pranë Vuhledar.
“Ata nuk do të kishin marrë territorin, nuk do të kishin pushtuar asgjë, por askush nuk do të ishte kthyer”, tha ajo.
