Pas 13 vitesh lufte civile, milicitë e opozitës siriane ndjenë një mundësi për të hedhur nga pushteti presidentin Bashar al-Assad, kur rreth gjashtë muaj më parë, i komunikuan Turqisë planet për një ofensivë të madhe dhe menduan se kishin marrë miratimin e saj të heshtur, thanë dy burime me njohuri për planifikimin.
I nisur mes shumë vështirësish dy javë më parë, suksesi i shpejtë i operacionit në arritjen e qëllimit të tij fillestar, kapjen e qytetit të dytë të Sirisë, Aleppo, i befasoi pothuajse të gjithë. Prej aty, në pak më shumë se një javë, aleanca rebele arriti në Damask dhe të dielën i dha fund sundimit të familjes Assad prej pesë dekada.
Përparimi i rrufeshëm mbështetej në një rreshtim pothuajse të përsosur të kushteve për forcat kundërshtare të Asadit: ushtria e tij ishte e demoralizuar dhe e rraskapitur; aleatët e tij kryesorë, Irani dhe Hezbollahu i Libanit, u dobësuan rëndë nga konflikti me Izraelin; dhe mbështetësi tjetër i tij kryesor ushtarak, Rusia, ishte i hutuar dhe humbi interesin.
Nuk kishte asnjë mënyrë që rebelët të shkonin përpara pa njoftuar më parë Turqinë, e cila ka qenë një mbështetëse kryesore e opozitës siriane që nga ditët e para të luftës, thanë burimet, një diplomat në rajon dhe një anëtar i opozitës siriane.
Turqia ka trupa në terren në Sirinë veriperëndimore dhe ofron mbështetje për disa prej rebelëve që synonin të merrnin pjesë në operacion, duke përfshirë Ushtrinë Kombëtare Siriane (SNA) – megjithëse ajo e konsideron fraksionin kryesor në aleancë, Hayat Tahrir al-Sham ( HTS) si një grup terrorist.
Plani i guximshëm i rebelëve ishte ideja e HTS-së dhe udhëheqësit të saj Ahmed al-Sharaa, i njohur më mirë si Abu Mohammed al-Golani, tha diplomati.
Për shkak të lidhjeve të tij të mëparshme me Al Kaedën, Golani është cilësuar si terrorist nga Uashingtoni, Evropa dhe Turqia.
Megjithatë, gjatë dekadës së fundit, HTS-ja, e njohur më parë si Fronti Nusra, është përpjekur të moderojë imazhin e tij, ndërsa drejton një thuajse shtet me qendër në Idlib, ku, thonë ekspertët, vendoste taksa mbi veprimtaritë tregtare dhe popullsinë.
Qeveria e presidentit turk Erdogan, e cila arriti një marrëveshje me Rusinë në vitin 2020 për uljen e tensioneve në Sirinë veriperëndimore, ka kundërshtuar prej kohësh një ofensivë kaq të madhe rebele, nga frika se kjo do çonte në një valë të re refugjatësh që kalonin kufirin e saj.
Megjithatë, rebelët ndien një ngurtësim të qëndrimit të Ankarasë ndaj Asadit në fillim të këtij viti, thanë burimet, pasi ai hodhi poshtë propozimet e përsëritura nga Erdogan që synonin avancimin e një zgjidhjeje politike për ngërçin ushtarak, që e ka lënë Sirinë të ndarë mes regjimit dhe një grupimi lara-lara të grupeve rebele me një sërë mbështetësish të huaj.
Burimi i opozitës siriane tha se rebelët i kishin treguar Turqisë hollësi të planifikimit, pasi përpjekjet e Ankarasë për të përfshirë Assadin kishin dështuar.
Mesazhi ishte: “Rruga tjetër nuk funksionon prej vitesh, prandaj provoni tonën. Nuk keni nevojë të bëni asgjë, thjesht mos ndërhyni.”
Reuters nuk ishte në gjendje të përcaktonte natyrën e saktë të komunikimit. Hadi Al-Bahra, kreu i opozitës siriane të njohur ndërkombëtarisht jashtë vendit, i tha Reuters javën e kaluar se HTS dhe SNA kishin planifikuar “të kufizuar” së bashku përpara operacionit dhe ranë dakord të “të bashkëpunojë dhe të mos përplasen me njëri-tjetrin”. Ai shtoi se ushtria turke pa se çfarë po bënin dhe po diskutonin grupet e armatosura.
Ministri i Jashtëm turk Hakan Fidan, duke folur në Doha të dielën, tha se përpjekja e Erdoganit në muajt e fundit për të kontaktuar Assadin dështoi dhe Turqia “e dinte se diçka po ndodhte”.
Megjithatë, zëvendësministri i Jashtëm i Turqisë, Nuh Yilmaz, tha në një konferencë mbi çështjet e Lindjes së Mesme në Bahrein të dielën se Ankaraja nuk qëndron prapa ofensivës dhe nuk dha pëlqimin e saj, duke thënë se ishte e shqetësuar për paqëndrueshmërinë.
Ministria e Jashtme dhe ajo e Mbrojtjes e Turqisë nuk iu përgjigjën drejtpërdrejt pyetjeve të Reuters në lidhje me një mirëkuptim HTS-Ankara për operacionin në Aleppo. Në përgjigje të pyetjeve në lidhje me ndërgjegjësimin e Turqisë për përgatitjet e fushëbetejës, një zyrtar turk i tha Reuters se HTS “nuk merr urdhra apo drejtime nga ne dhe nuk i bashkërendon operacionet e saj me ne.”
Zyrtari tha se “në këtë kuptim” nuk do ishte e saktë të thuhej se operacioni në Aleppo u krye me miratimin ose dritën jeshile të Turqisë. Agjencia turke e inteligjencës MIT nuk iu përgjigj menjëherë një kërkese për koment.
Reuters nuk ishte në gjendje të kontaktonte një përfaqësues për HTS.
Cenueshmëria e Assad
Rebelët goditën kur Assad ishte në gjendjen e tij më të pambrojtur. Të shpërqendruar nga luftërat gjetkë, aleatët e tij ushtarakë Rusia, Irani dhe Hezbollahu i Libanit nuk arritën të mobilizonin atë lloj fuqie vendimtare zjarri që e kishte mbështetur për vite me radhë.
Forcat e armatosura dobët të Sirisë nuk ishin në gjendje të rezistonin. Një burim i regjimit i tha Reuters se tanket dhe avionët mbetën pa karburant për shkak të korrupsionit dhe plaçkitjes, një tregues se sa i zbrazët ishte bërë shteti sirian.
Gjatë dy viteve të fundit morali ishte gërryer rëndë në ushtri, tha burimi, i cili kërkoi anonimitetin për shkak të frikës së hakmarrjes.
Aron Lund, një bashkëpunëtor në Century International, një institut i përqendruar në Lindjen e Mesme, tha se koalicioni i udhëhequr nga HTS ishte më i fortë dhe më koherent se çdo forcë e mëparshme rebele gjatë luftës, “dhe shumë prej tyre janë të Abu Mohammed al-Golanit”. Por dobësia e regjimit ishte faktori vendimtar, shtoi ai.
“Pasi humbën Aleppon në mënyrë të befasishme, forcat e regjimit nuk u rikuperuan kurrë dhe sa më shumë që rebelët përparonin, aq më e dobët bëhej ushtria e Asadit”, tha ai.
Ritmi i përparimit të rebelëve, me Hamën që u pushtua më 5 dhjetor dhe Homsin që ra pak më vonë me Damaskun që ra të dielën, i tejkaloi pritshmëritë.
“Kishte një dritare mundësie, por askush nuk priste që regjimi të shkatërrohej kaq shpejt. Të gjithë prisnin një luftë,” tha Bassam Al-Kuëatli, president i Partisë Liberale Siriane, një grup i vogël opozitar, i cili është i vendosur jashtë Sirisë.
Një zyrtar amerikan tha në kushte anonimiteti se ndërsa Uashingtoni ishte në dijeni të mbështetjes së përgjithshme të Turqisë për rebelët, ai nuk ishte i informuar për ndonjë miratim të heshtur turk për ofensivën e Alepos. Këshilli i Sigurisë Kombëtare i Shtëpisë së Bardhë nuk iu përgjigj menjëherë një kërkese për koment mbi rolin e Turqisë.
Presidenti i zgjedhur i SHBA-së, Donald Trump, tha të dielën se braktisja e Rusisë nga Assadi çoi në rënien e tij, duke shtuar se Moska nuk duhet ta kishte mbrojtur kurrë atë dhe më pas të humbiste interesin për shkak të një lufte në Ukrainë që nuk duhej të kishte filluar kurrë.
Presidenti izraelit Benjamin Netanyahu vuri në dukje të dielën rolin e vendit të tij në dobësimin e Hezbollahut, për të cilin burime i thanë Reuters se tërhoqi trupat e tij të mbetura nga Siria të shtunën.
Si ndikoi lufta në Gaza
Burime të njohura me vendosjet e Hezbollahut thanë se grupi i mbështetur nga Irani, i cili mbështeti Assadin në fillim të luftës, kishte tërhequr tashmë shumë nga luftëtarët elitë të tij nga Siria gjatë vitit të kaluar për të mbështetur grupin ndërsa ai zhvillonte luftime me Izraelin, një luftë që shpërtheu nga lufta e Gazës.
Izraeli i dha goditje të rënda Hezbollahut, veçanërisht pasi nisi një ofensivë në shtator, duke vrarë kreu e grupit Hassan Nasrallah dhe shumë nga komandantët dhe luftëtarët e tij.
Ofensiva rebele në Siri filloi në të njëjtën ditë kur një armëpushim hyri në fuqi në konfliktin e Libanit më 27 nëntor. Burimet e njohura me Hezbollahun thanë se ai nuk dëshironte të përfshihej në beteja të mëdha në Siri pasi grupi u përqendrua në fillimin e një rruge të gjatë për t’u rikuperuar nga goditjet e rënda.
Për aleancën rebele, tërheqja e Hezbollahut paraqiti një mundësi të vlefshme.
“Ne thjesht donim një luftë të drejtë mes nesh dhe regjimit”, tha burimi i opozitës siriane.
Rënia e Asadit shënon një goditje të madhe për ndikimin iranian në Lindjen e Mesme, që vjen menjëherë pas vrasjes së Nasrallah dhe dëmit të shkaktuar nga Izraeli ndaj Hezbollahut.
Turqia, nga ana tjetër, tani duket të jetë lojtari i jashtëm më i fuqishëm i Sirisë, me trupa në terren dhe qasje te udhëheqësit rebelë.
Përveç sigurimit të kthimit të refugjatëve sirianë, objektivat e Turqisë përfshijnë frenimin e fuqisë së grupeve kurde siriane që kontrollojnë zona të gjera të Sirisë verilindore dhe që mbështeten nga Shtetet e Bashkuara. Ankaraja i konsideron ata si terroristë.
Si pjesë e ofensivës fillestare, SNA e mbështetur nga Turqia kapi një pjesë të territorit, duke përfshirë qytetin Tel Refaat, nga forcat kurde të mbështetura nga SHBA. Të dielën, një burim turk i sigurisë tha se rebelët hynë në qytetin verior të Manbij pasi i shtynë kurdët.
“Turqia është fituesi më i madh i jashtëm këtu. Erdogan doli të ishte në anën e duhur, sepse përfaqësuesit e tij në Siri fituan,” tha Birol Baskan, shkencëtar politik me bazë në Turqi dhe ish-jo. studiues rezident në Institutin e Lindjes së Mesme.
VINI RE: Ky material është pronësi intelektuale e Reuters
Përgatiti për Hashtag.al, Klodian Manjani
