Vërtetimi i ri i vëzhgimit të beftë se universi po zgjerohet më shpejt se sa pritej, i ka bërë shkencëtarët të mendojnë për shkakun – ndoshta ndonjë faktor të panjohur që përfshin përbërësit misterioz kozmikë, apo energjinë dhe materien e errët.
Dy vjet të dhëna nga teleskopi hapësinor “James Webb” i NASA-s kanë vërtetuar tani zbulimin e mëparshëm të teleskopit hapësinor “Hubble” se shkalla e zgjerimit të universit është më e shpejtë – me rreth 8% – sesa do pritej bazuar në atë që astrofizikanët dinë për kushtet fillestare në kozmos dhe evolucionin e tij gjatë miliarda viteve.
Vëzhgimet nga “Webb”, teleskopi hapësinor më i fuqishëm i vendosur ndonjëherë, duket se përjashtojnë nocionin se të dhënat nga paraardhësi i tij “Hubble” ishin me të meta për shkak të gabimit të instrumenteve.
“Kjo është mostra më e madhe e të dhënave të teleskopit Webb – dy vitet e para të tij në hapësirë - dhe konfirmon gjetjen e çuditshme nga Teleskopi Hapësinor Hubble – universi tani po zgjerohet më shpejt se sa munden teoritë tona më të mira të shpjegojnë,” tha astrofizikani Adam Riess nga Universiteti Johns Hopkins në Maryland, autori kryesor i studimit të botuar të hënën në Astrophysical Journal.
“Po, duket se diçka mungon në kuptimin tonë të universit,” shtoi Riess, një laureat i Nobelit në fizikë në vitin 2011 për bashkëzbulimin e zgjerimit të përshpejtuar të universit.
“Kuptimi ynë për universin përmban shumë padituri për dy elementë – materien e errët dhe energjinë e errët – dhe këto përbëjnë 96% të universit, kështu që kjo nuk është çështje e vogël.”
Materia e errët, që mendohet se përbën rreth 27% të universit, është një formë e hipotezuar e materies që është e padukshme, por supozohet se ekziston bazuar në efektet e saj gravitacionale në lëndën e zakonshme – yjet, planetët, hënat, të gjitha gjërat në Tokë – që llogaritet për afërsisht 5% të universit.
Energjia e errët, që besohet se përbën afërsisht 69% të universit, është një formë e hipotezuar e energjisë që përshkon hapësira të gjera të hapësirës që kundërshton gravitetin dhe drejton zgjerimin përshpejtues të universit.
Çfarë mund të shpjegojë normën anormale të zgjerimit?
“Ka shumë hipoteza që përfshijnë materien e errët, energjinë e errët, rrezatim të errët – për shembull, neutrinot (një lloj grimce nënatomike fantazmë) – ose vetë graviteti që ka disa veti ekzotike si shpjegime të mundshme,” tha Riess.
Studiuesit përdorën tre metoda të ndryshme për të matur një metrikë të caktuar treguese – distancat nga Toka në galaktikat ku është dokumentuar një lloj ylli pulsues i quajtur Cepheids. Matjet e Webb dhe Hubble ishin në harmoni.
Shpejtësia e zgjerimit të universit, një shifër e quajtur konstantia e Hubble, matet në kilometra në sekondë për megaparsek, një distancë e barabartë me 3.26 milionë vite dritë. Një vit dritë është distanca që kalon drita në një vit, 9.5 trilion km.
Sipas modelit standard të kozmologjisë – në thelb, mençuria konvencionale në lidhje me universin – vlera e konstantës së Hubble duhet të jetë rreth 67-68. Të dhënat e Hubble dhe Webb japin një vlerë mesatare rreth 73, me një gamë prej rreth 70-76.
