Propozimi i Presidentit të SHBA-së, Donald Trump për të zhvendosur palestinezët e Gazës dhe më pas për të rizhvilluar Rripin e Gazës, ka shkaktuar valë tronditëse në mbarë botën. E refuzuar nga bota arabe dhe pjesa më e madhe e komunitetit ndërkombëtar, ajo është mirëpritur nga kryeministri Benjamin Netanyahu si një ide që “mund të ndryshojë historinë”, e që “ia vlen të dëgjohet me kujdes” dhe se që është “ideja e parë origjinale që është ngritur në vite”.
Megjithatë, për një burrë në Uashington, propozimi që Trump zbuloi kur priti Netanyahun në Shtëpinë e Bardhë të martën nuk ishte tronditës.
Profesori i Universitetit George Washington, Joseph Pelzman, një ekspert në ekonomi dhe marrëdhënie ndërkombëtare dhe kreu i Qendrës së Ekselencës së Universitetit për Studimin Ekonomik të Lindjes së Mesme dhe Afrikës së Veriut (CEESMENA), ishte autor i planit dhe ia dorëzoi atë ekipit të Trump që në korrik 2024.
Detajet e planit të Pelzman u bënë publike fillimisht nga Dr. Kobby Barda, një historian izraelit i specializuar në politikën dhe gjeostrategjinë amerikane, gjatë një diskutimi që ai zhvilloi me Pelzman në podcastin “America, Baby!” në gusht 2024.
“E kuptova, mirë, pse nuk shkruaj një perspektivë të paarritshme se si të rregullohet Gaza pas përfundimit të luftës,” i tha Pelzman Barda. “Letra shkoi te njerëzit e Trump sepse ata ishin ata që fillimisht kishin interes për të – jo njerëzit e Bidenit. Më kërkuan (nga ekipi i Trumpit) të mendoja jashtë kutisë se çfarë do bëhet pas (luftës), pasi askush nuk po fliste vërtet për të.”
Punimi i Pelzman, i titulluar “Një Plan Ekonomik për Rindërtimin e Gazës: Një Qasje BOT”, është botuar që atëherë në Global World Journal. (Ai e shkroi atë në korrik, por u vendos në internet në tetor.).
Ai paraqet një këndvështrim ku ekonomia e Gazës ka arritur në fundin absolut. Pelzman citon të dhënat e Bankës Botërore, e cila thotë se midis 2007 dhe 2022, rritja vjetore e GDP-së së Gazës ishte mesatarisht 0.4%, ndërsa PBB-ja për frymë ra me 2.5% në vit për shkak të rritjes së lartë të popullsisë.
Për më tepër, për shkak të luftës që shpërtheu pas sulmit të Hamasit ndaj Izraelit më 7 tetor 2023, shkatërrimi në Gaza është bërë aq i gjerë saqë është përtej riparimit apo rindërtimit, sipas profesorit. Në fakt, sipas Pelzman, asnjë ent privat apo ndërkombëtar investues nuk do të hynte në Gaza siç janë gjërat. “Duhet ta rifillosh nga e para,” i tha ai Bardës.
Pelzman paraqiti të dhëna shtesë, tashmë të njohura për publikun: Që nga viti 2022, shkalla e papunësisë në Gaza ishte 45% dhe 53% e popullsisë jetonte nën kufirin e varfërisë, krahasuar me rreth 13% të palestinezëve që jetonin në Bregun Perëndimor. Sipas vlerësimeve të Bankës Botërore nga marsi 2024, të cituar nga Pelzman, rreth 1.2 milionë njerëz në Gaza ishin të pastrehë dhe të varfër “për shkak të veprimeve të Hamasit”. Për më tepër, 62% e ndërtesave ende në këmbë kishin pësuar dëmtime të rënda që i bënë ato të pabanueshme dhe 90% e rrugëve kryesore ishin shkatërruar.
“Duhet të shkatërrosh të gjithë vendin, duhet të rifillosh nga e para”, tha Pelzman në podkastin e Barda. “Dhe atëherë ju do keni një ekonomi që në fakt ka tre sektorë: potencial turistik, potencial bujqësor dhe më pas do keni – sepse shumë prej tyre janë të zgjuar – teknologji të lartë.”.
Ai tha se plani i tij “filloi me një model tre sektorësh të Gazës, por kërkon që vendi të zbrazet plotësisht. Dua të them, fjalë për fjalë i zbrazur, i gërmuar nga e para – dhe betoni mund të riciklohet.
“Ky është një model me sektor trekëndor, por zbatimi i tij kërkon që zona të lirohet plotësisht në mënyrë që betoni i shkatërruar të mund të riciklohet – duke siguruar që asgjë të mos mbetet nga ndërtimi vertikal që shtrihet thellë nën tokë.”
Plani i paraqitur nga Pelzman, i cili më parë ka punuar me USAID-in për zhvillimet ekonomike në Kinë, përdor metodën BOT – Ndërto-Operoje-Transferoje – një model i zbatuar në vendet në zhvillim. Sipas kësaj metode, kompanitë dhe organizatat e sektorit privat hyjnë në partneritete investimi me subjekte qeveritare, duke marrë një qira pronësie nga qeveria për 50-100 vjet.
Sipas këtij sistemi, një ent privat ndërton dhe operon projektin për disa dekada, pas së cilës pronësia i kalon një autoriteti publik. Gjatë periudhës së funksionimit, subjektit privat i lejohet të vendosë tarifa për përdorimin e infrastrukturës.
Njësi banimi të stilit kinez
Në punimin e tij kërkimor, Pelzman e karakterizon qasjen e tij si trajtim të Gazës “nga një perspektivë e pastër ekonomike”, e cila kërkon “zgjidhjen e investimeve për një eksperiment të dështuar” – domethënë, Rripin e Gazës që kur Izraeli u tërhoq prej tij në 2005.
Ndër të tjera, plani i Pelzman do të shihte një Rrip të Gazës të fuqizuar tërësisht nga energjia diellore, të përshkuar nga një sistem hekurudhor të lehtë dhe të shërbyer nga portet ajrore dhe detare. Rripi do të jetë i pavarur nga Izraeli për nevojat e tij energjetike.
Ndërkohë, shkruan ai, “nuk ka kufizime ex-ante në lëvizjen e banorëve vendas për të dalë nga Gaza”.
Sipas planit të Pelzman, “kostoja e këtij rindërtimi masiv të Gazës do të variojë nga 1 deri në 2 trilion dollarë dhe do të duhen 5 deri në 10 vjet për t’u përfunduar“. Vlerësimi i tij bazohet në një model që analizon një ekonomi të pasluftës të Gazës të drejtuar nga sektorët e bujqësisë, turizmit dhe teknologjisë.
Pelzman parashikon restorante, hotele dhe pajisje të tjera luksoze në anën perëndimore, buzë detit të Rripit; dhe ndërtesat e banimit – “[Republika Popullore e Kinës] njësi banimi 30-katëshe” në anën lindore. Në mes, shkruan ai, do të jenë sipërfaqet bujqësore dhe serat. Rindërtimi do të kërkojë “gërmimin e plotë të tuneleve të terrorit”, megjithëse Pelzman thotë se IDF ka bërë tashmë një pjesë të madhe të punës.
Pelzman tregon vazhdimisht në punimin e tij se mënyra e tij e preferuar për qeverisjen e Gazës është qeverisja elektronike, që do të thotë qeveria që përdor mjetet teknologjike. Në veçanti, “shkëmbimi i fondeve ndërmjet banorëve dhe bizneseve do të bëhet ekskluzivisht nëpërmjet një rrjeti shkëmbimi online”, duke përjashtuar nevojën për para letre, karta krediti apo ndihmë të huaj. Rripi nuk do të ketë autoritet monetar dhe “të gjitha flukset e kapitalit do të kontrollohen nga palët e huaja të interesit”.
Për më tepër, Pelzman sugjeron që ekspertët e emëruar nga aksionerët e huaj do të mbikëqyrnin një sistem arsimor të bazuar në deradikalizimin, “me mbikëqyrje të jashtme për të siguruar zhvillimin e një popullsie të aftë“. Pelzman sugjeron importimin e kurrikulave – nga kopshti në universitet – nga modelet arsimore të Emirateve të Bashkuara Arabe ose Arabisë Saudite, bazuar në reformat e tyre të fundit dhe mësimet islame sunite-sufi.
Siguria duhet t’u caktohet “partnerëve që ndajnë interesin e përbashkët për të hequr Hamasin dhe bashkëpunëtorët e tyre nga çdo rol” dhe janë “të interesuar të çmilitarizojnë Gazën përgjithmonë“.
Sipas Pelzman, Hamasi nuk ka të drejta pronësie në Gaza, sipas Marrëveshjeve të Oslos të vitit 1993, të cilat ai thotë se u lanë të paprekura kur Izraeli u tërhoq nga Gaza në 2005.
VINI RE: Artikulli është pronësi intelektuale e The Times of Israel
